Ile wynoszą koszty sądowe w sprawach cywilnych?

Kosztami sądowymi w postępowaniach cywilnych obciążona jest co do zasady przegrana strona. Nie wszystkie opłaty związane ze sprawą zostaną jednak zwrócone osobie, która wygrała sprawę. Zwrot kosztów przeciwnikowi na jego żądanie jest uregulowane przez art. 98 kodeksu postępowania cywilnego. Obowiązkiem strony, która sprawę przegrała, jest zwrot kosztów procesu prowadzonego przez stronę (lub pełnomocnika), reprezentację adwokata i jego wynagrodzenie, wysokość kosztów stawiennictwa strony, utraconego zarobku, a także innych wydatków, które strona poniosła w toku sprawy. 

Do takich opłat należą m.in. koszty mediacji prowadzonej na skierowanie sądu. Warto pamiętać o tym, że wysokość opłat jest różna i zależy w dużej mierze od rodzaju sprawy. Widełki związane z kosztami sądowymi potrafią zaczynać się od kilkunastu złotych, a osiągać wartość nawet 100 tys. zł.

W przypadku kosztów sądowych w postępowaniach cywilnych wyróżnia się trzy rodzaje opłat: 

1. stała — od 30 zł do 10 tys. zł — jej wysokość jest przypisana do danego rodzaju sprawy i jest pobierana w sprawach o prawa majątkowe oraz niemajątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wnoszonego zaskarżenia wynoszącego do 20 tys. zł. Obecnie najwyższa opłata stała to 5000 zł, którą pobiera się do pozwów w sprawach gospodarczych,
2. stosunkowa — maksymalnie 200 tys. zł — jej wysokość odpowiada 5 proc. wartości przedmiotu lub zaskarżenia
3. podstawowa — wynosi 30 zł i jest uiszczana w sprawach, w których nie przewiduje się opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. 

Innym rodzajem kosztów jest opłata tymczasowa, którą wnosi się w sprawach o prawa majątkowe, gdy nie można ustalić wartości przedmiotu sprawy w chwili jej wszczęcia. Jej wysokość to od 30 zł do 1000 zł, a w postępowaniach grupowych od 100 zł do 10 tys. zł. 

Istnieje także opłata ostateczna, którą sąd określa w orzeczeniu końcowym. Może być opłatą stosunkową, jeśli udało się ustalić wartość przedmiotu sporu, jeśli jednak nie, jest określana przez sąd, a jej wysokość nie może być wyższa niż 5 tys. zł. 

Koszty sądowe w sprawach cywilnych dotyczą także korzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Strona wygrana może wnioskować o zwrot kosztów zastępstwa procesowego, jeśli była reprezentowana przez pełnomocnika. Wysokość opłat, które należy ponieść, by skorzystać z pomocy radcy prawnego czy adwokata, nie może przekroczyć kwoty, które określona jest w rozporządzeniu wydanym przez Ministra Sprawiedliwości.

Należy pamiętać, że koszty związane z reprezentacją przez profesjonalnego pełnomocnika, zależą od rodzaju sprawy i zazwyczaj od wartości przedmiotu sporu. Wynagrodzenie dla profesjonalnego pełnomocnika zaczyna się od kwoty 90 zł przy wartości przedmiotu sporu do 500 zł, a kończy nawet na niecałych 11 tys. zł, gdy wartość przedmiotu sporu wynosi ponad 200 tys. zł. 

Za koszt stawiennictwa strony uznaje się wydatki, które strona wygrana poniosła w związku z obowiązkiem stawiennictwa na rozprawie. Jest to nic innego jak koszt dojazdu do sądu. Sprawy rozpatruje sąd właściwy dla miejsca zamieszkania pozwanego. W przypadku spraw dotyczących nieruchomości postępowanie odbywa się w sądzie właściwym zgodnie z miejscem położenia nieruchomości. 

Jeśli stawiennictwo wymaga poniesienia wydatków, ponieważ sąd jest znacznie oddalony od miejsca zamieszkania wzywanej strony, można domagać się zwrotu kosztów dojazdu. Kwotę oblicza się na podstawie dwukrotności iloczynu przejechanych kilometrów i stawki za jeden kilometr, która wynosi: 

1. 0,30 zł za 1 km dla samochodów z silnikiem o pojemności do 900 cm3
2. 0,50 zł za 1 km dla samochodów z silnikiem o pojemności powyżej 900 cm3
3. 0,20 zł za 1 km dla motocykla
4. 0,10 zł za 1 km dla motoroweru

Długość trasy mnożona jest razy 2, a następnie znowu przemnożona przed odpowiednią stawkę. W przypadku strona, która musi pokonać trasę około 150 km do sądu samochodem z silnikiem o pojemności 800 cm3, zwrot wyniesie 90 zł (2 x 150 km x 0,3 zł = 90 zł). Sąd może jednak samodzielnie ustalić wysokość zwrotu.

Wygrana strona może liczyć także na odszkodowanie za zarobek, który utraciła w związku z obowiązkiem stawiennictwa w sądzie. Rozprawa odbywa się zazwyczaj w godzinach pracy, co zmusza strony do np. wzięcia dnia wolnego w pracy. Można liczyć na zwrot w wysokości udowodnionej przeciętnej dziennej stawki, jednak odszkodowanie nie może przekroczyć 4,6 proc. kwoty bazowej dla osób, które zajmują kierownicze stanowiska państwowe. Jest to kwota określona w ustawie budżetowej, a w 2022 wynosi 1 789,42 zł, więc 4,6 proc. będzie wynosiło 82,31 zł. 

Do kosztów sądowych wlicza się także koszt biegłego, który wydaje ekspertyzy w określonej dziedzinie w trakcie trwania procesu. Jego pomoc może okazać się niezbędna, a wynagrodzenie kosztuje, dlatego można domagać się zwrotu kosztów, które związanego są z pracą biegłego.

Co więcej, jeśli jego stawiennictwo w sądzie jest konieczne, trzeba doliczyć także zwrot kosztów dojazdu do sądu przez biegłego oraz koszt wysokości utraconego przez niego zarobku. Wysokość zwrotu za dojazd oblicza się w taki sam sposób, a zaliczkę na wynagrodzenie biegłego zobowiązana jest wpłacić strona, która wnioskuje o sporządzenie opinii biegłego. 

Zasady dotyczące zwrotu kosztów dotyczą obu stron postępowania cywilnego — zarówno powoda, jak i pozwanego. Ta strona, która sprawę przegra, będzie zobowiązana do zwrotu kosztów. Decyzję w tej sprawie sąd orzeka w orzeczeniu, które kończy postępowanie. Jeśli jednak korzysta się z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, musi on przed zakończeniem sprawy złożyć spis kosztów lub specjalny wniosek o przyznanie kosztów. 

Kosztami nie musi zostać obciążona jedynie jedna strona postępowania. Sąd może określić je procentowo i wtedy rozłożyć ciężar ponoszenia kosztów na pozwanego i powoda. Ma także możliwość odpowiedniego rozdzielenia kosztów między strony.