Program Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021-2027 (FENG) to kontynuacja dwóch wcześniejszych programów realizowanych z Funduszy Europejskich (Innowacyjna Gospodarka oraz Inteligentny Rozwój). Podobnie jak wcześniejsze, program Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki odpowiada na aktualne wyzwania i cele inwestycyjne polskiej gospodarki. Do rozdysponowania jest aż 7,9 mld euro, a więc 37 mld zł.
Innowacje z dużym wsparciem
Ultranowoczesna gospodarka będzie tworzona dzięki inwestowaniu w trzy zasadnicze obszary. Po pierwsze: dotacje będą wspierać wszystkie etapy rozwoju innowacji w firmach. Ponad połowa pieniędzy (55 proc.) z programu, czyli aż 4,36 mld euro, zostanie przeznaczona na realizację działalności badawczo-rozwojowej polskich firm. Te działania wymagają dużych nakładów finansowych, a przedsiębiorstwa często nie dysponują niezbędnym kapitałem. Rozwiązaniem tego problemu będzie wsparcie z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, zwłaszcza z pierwszego priorytetu programu, czyli tzw. Ścieżki SMART. Zasady jego udzielania zmieniono tak, aby ułatwić przedsiębiorcom nie tylko starania o dotacje, ale także kompleksową realizację planowanych działań.
Po drugie: pomoc otrzyma środowisko sprzyjające innowacjom, wspierające modernizację i wdrażanie nowych rozwiązań. Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki trafią więc także do instytucji, których zadaniem jest wspieranie przedsiębiorstw w realizacji projektów badawczych i wdrażaniu innowacji. O finanse będą mogły starać się także instytucje otoczenia biznesu, organizacje pozarządowe czy ośrodki naukowe. Priorytet drugi to 33 proc. wartości programu, czyli 2,65 mld euro.
Po trzecie na dotacje mogą liczyć wszyscy, którzy chcą realizować tzw. zazielenianie przedsiębiorstw, wypełniając założenia Europejskiego Zielonego Ładu. Program Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki umożliwi realizację najważniejszych i najkosztowniejszych wyzwań rozwojowych współczesnego przemysłu. O dotację mogą starać się przedsiębiorstwa i firmy planujące ekologiczne rozwiązania, np. zmniejszające emisję gazów cieplarnianych czy wykorzystujące odnawialne źródła energii w gospodarce. Każde takie działanie przybliża Europę do upragnionego celu: neutralności klimatycznej, gwarantującej ochronę środowiska naturalnego i lepsze, bo zdrowsze warunki życia dla jej mieszkańców. Trzeci priorytet programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki przeznaczony zostanie właśnie na zazielenianie przedsiębiorstw. Budżet priorytetu trzeciego to 800 mln euro.
Co ważne, innowacje cyfrowe czy ekologiczne będą mogły także liczyć na dodatkowe punkty w ocenie projektów z pierwszego priorytetu, czyli tzw. ścieżki SMART.
Celowe i ukierunkowane wydatki
Inwestycje z wykorzystaniem środków unijnych powinny przynieść jak najlepsze efekty. Dlatego pieniądze muszą być wydawane celowo na przedsięwzięcia, wpisujące się w perspektywiczne branże oraz takie, które pomogą gospodarce spełnić wymogi Europejskiego Zielonego Ładu, ograniczyć emisyjność i zwiększyć efektywność energetyczną, co będzie miało wymierne ekonomicznie efekty. Rozwój innowacyjności wymaga systematycznego zwiększania nakładów na B+R, stąd ten element jest wiodącym w programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki.
Obszary kluczowe dla rozwoju polskiej gospodarki, perspektywiczne branże nazwano KIS, czyli Krajowymi Inteligentnymi Specjalizacjami. Takich obszarów zdefiniowano w Polsce 13. To m.in. zdrowe społeczeństwo, nowoczesne rolnictwo, bioprodukty i biotechnologie, zaawansowane materiały i nanotechnologie, zrównoważony transport, energia, inteligentne budownictwo zeroemisyjne, gospodarka o obiegu zamkniętym, technologie morskie i komunikacyjne oraz przemysły kreatywne i robotyka.
Te kategorie to szerokie i pojemne hasła, nie można sugerować się jedynie samymi nazwami tych obszarów. Każdy przedsiębiorca, który chciałby uzyskać dotację z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, powinien dobrze zapoznać się z poszczególnymi KIS-ami i rozstrzygnąć, czy jego działalność zalicza się do wskazanego obszaru. Opisy Krajowych Inteligentnych Specjalizacji można znaleźć na stronie www.smart.gov.pl i jest to obowiązkowa lektura dla przedsiębiorców przed pisaniem projektu.
Celowe inwestowanie dotacji UE to przede wszystkim trzymanie się wyznaczonych priorytetów. A te są bardzo konkretne i jasne. Ogromny nacisk położono na wdrażanie wyników działań B+R w firmach. Co to oznacza dla przedsiębiorców? Każdy z projektów musi zakładać wykorzystanie wyników prac B+R do rozwoju usług czy towarów.
Nowe, lepsze zasady dla przedsiębiorców
Poprzednie programy finansowane z Funduszy Europejskich bez wątpienia przyniosły wiele korzyści. Obecna perspektywa finansowa to nowa propozycja wychodząca naprzeciw potrzebom przedsiębiorców. Po pierwsze, będą oni mogli składać projekty kompleksowe: od pomysłu do realizacji, a nie tak jak poprzednio kilka wniosków częściowych, obejmujących poszczególne etapy działań, np. jeden wniosek na etap badań, kolejny na wdrożenia czy komercjalizację pomysłu. Nowością jest również moduł kompetencje, a więc finansowanie szkoleń dla kadry B+R.
Przedsiębiorcy w konkursie Ścieżka SMART mogą składać wnioski, które umożliwiają realizację projektów złożonych z wielu modułów. Dopuszczalnych jest aż siedem modułów, z czego dwa są obowiązkowe: przeprowadzenie prac B+R oraz wdrożenie innowacji (mali przedsiębiorcy mogą wybrać jedną z dwóch opcji, duże firmy muszą uwzględnić moduł B+R).
Dodatkowo wniosek można uzupełnić o kolejne moduły tzw. Fakultatywne (w zależności od potrzeb przedsiębiorstwa w danym momencie wynikających m.in. ze strategii rozwoju): cyfryzację, zazielenienie przedsiębiorstw, infrastrukturę B+R, kompetencje, internacjonalizację. Tylko w tym roku na Ścieżkę SMART przeznaczono ponad 10 mld zł. Co ważne, konkursów będzie naprawdę dużo. Na 2023 r. dla Ścieżki SMART zaplanowano ich aż 10. Pięć dla sektora MŚP, kolejne pięć dla sektora firm innych niż MŚP oraz konsorcjów, w tym konsorcjów uwzględniających MŚP.
Ścieżka SMART skierowana jest do sektora małych i średnich przedsiębiorstw, dużych rynkowych graczy oraz konsorcjów przedsiębiorców z organizacjami i instytutami badawczymi, organizacjami pozarządowymi,
FENG wspiera zaplecze i otoczenie biznesu
By innowacyjne firmy miały szansę na rozwój, trzeba im stworzyć zaplecze i otoczenie sprzyjające działalności. Ta synergia ma zapewnić stabilne i długofalowe połączenie między światem nauki i biznesu, sprzyjające i wspierające rozwój obu stron. To także gwarancja dodatkowych instrumentów finansowych oraz instrumentów mieszanych, które sprzyjać będą powstaniu i rozwojowi nowych firm innowacyjnych, w tym wprowadzaniu towarów i usług na rynki międzynarodowe oraz ochronie praw patentowych na zagranicznych rynkach.
Drugi priorytet ma także wspierać sektor nauki w zacieśnianiu współpracy z biznesem. Rozwiązania opracowane na uczelniach mają zyskać szansę na komercjalizację i seryjną produkcję. Na wsparcie mogą liczyć także akceleratory, klastry czy ośrodki innowacji. W tym priorytecie znajdą się również fundusze na automatyzację i robotyzację firm oraz wprowadzanie gotowych i szukanie nowych technologii cyfrowych, które poprawią efektywność przedsiębiorstwa.
Innowacyjnie i zielono
Zazielenianie staje się priorytetem w rozwoju innowacyjnych nowoczesnych przedsiębiorstw. A wszystko za sprawą założeń Europejskiego Zielonego Ładu, który ma skierować UE na drogę ekologicznych przekształceń aż do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Chodzi nie tylko o ochronę środowiska, ale także wzrost gospodarczy, innowacyjne technologie, nowe modele biznesowe oraz tworzenie nowych miejsc pracy.
Zdaniem władz UE, to właśnie przemysł, który w tej chwili generuje największe straty dla środowiska, powinien stać się katalizatorem innowacyjnych zmian zmierzających do osiągnięcia neutralności klimatycznej. Unia wskazuje na konieczność zwiększenia efektywności energetycznej i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, które znajdują się w podstawowych celach polityki Europejskiego Zielonego Ładu. Nic dziwnego, że trzeci priorytet programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki w całości poświęcony jest zazielenianiu przemysłu, czyli wprowadzaniu ekologicznych rozwiązań, które będą sprzyjać środowisku i ludziom. Na te zadania przeznaczono ok. 10 proc. wartości programu FENG, czyli 800 mln euro.
W tym priorytecie znajdują się następujące formy wsparcia dla przedsiębiorców. Pierwszym z nich będzie kredyt ekologiczny. Instrument wesprze przedsiębiorstwa w transformacji zwiększającej ich efektywność energetyczną poprzez modernizację infrastruktury, w tym inwestycje w nowe lub ulepszone produkty i procesy. Przedsiębiorcy będą mogli realizować inwestycje na rzecz szerokorozumianej efektywności energetycznej, także te związane z energooszczędnością lub zmianą źródeł wykorzystywanej energii na bardziej ekologiczne. Wsparcie publiczne stanowi premia ekologiczna – dofinansowanie stanowiące refundację części kapitałowej kredytu ekologicznego.
Druga opcja to instrument gwarancyjny, czyli wsparcie w zwiększaniu skali transformacji energetycznej przedsiębiorstw poprzez zapewnienie źródeł finansowania dłużnego dla inwestycji i innych kosztów związanych z taką transformacją. Instrument skierowany jest do mikro-, małych i średnich firm oraz do przedsiębiorstw typu small mid-caps i mid-caps. Gwarancja ma ułatwić dostęp do finansowania inwestycji zwiększających efektywność energetyczną przedsiębiorstw, w tym nowych inwestycji oraz modernizację dotychczasowej działalności w kierunku zielonej transformacji ( w tym modernizację budynków i linii produkcyjnych, zakup urządzeń ograniczających zużycie energii elektrycznej lub cieplnej, zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych). Z gwarancji mogą skorzystać przedsiębiorstwa posiadające zdolność kredytową w ocenie instytucji finansowej, ale mające trudności w dostępie do finansowania z powodu braku lub niewystarczającego zabezpieczenia spłaty zadłużenia.
Trzecim elementem jest wsparcie projektów IPCEI (ang. Important Projects of Common European Interest), czyli stanowiące przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania. Finansowanie będzie dotyczyło projektów z obszaru niskoemisyjnego i produkowanego z wykorzystaniem energii odnawialnej wodoru. Celem wspólnej inicjatywy ma być budowa łańcucha wartości wodoru w UE, który umożliwi wykorzystanie go w transporcie, energetyce i przemyśle. Projekty realizowane w wodorowym IPCEI będą dotyczyć zarówno fazy wytwarzania, dystrybucji i magazynowania wodoru, jak i opracowania technologii i systemów wykorzystania wodoru w trzech ww. obszarach. Wodorowe IPCEI będzie obejmować zarówno projekty w fazie badań i rozwoju, pierwszego zastosowania przemysłowego.
Uzupełnieniem trzeciego priorytetu będą także zamówienia publiczne na prace B+R nad technologiami i produktami nieistniejącymi na rynku, a pożądanymi ze względów społecznych i środowiskowych.
Sięgnij po dofinansowanie
Pierwsze konkursy programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki zostały już uruchomione. Od 28 lutego na firmy, które potrzebują wsparcia w prowadzeniu działalności badawczej i innowacyjnej, czeka 4,45 mld zł.
Z kolei 9 marca wystartował Kredyt Technologiczny, nowa wersja "Kredytu na innowacje technologiczne" z Programu Inteligentny Rozwój. Przedsiębiorcy otrzymają wsparcie dzięki instrumentowi łączącemu dwa rodzaje finansowania. Bezzwrotna dotacja z UE, tzw. premia technologiczna może pokryć część kapitałową kredytu technologicznego, który przedsiębiorca zaciągnie na pokrycie kosztów wdrożenia nowych technologii i produktów. Takie rozwiązanie daje bezpieczeństwo przedsiębiorcom, a ci dzięki temu zmniejszają ryzyko ponoszenia wysokich kosztów kredytu. Z drugiej strony – dzięki dotacji – mają łatwiejszy dostęp do kapitału na inwestycje.
Choć Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki na lata 2021-2027 wydają się instrumentem finansowym wspierającym przemysł i innowacyjne firmy, w rzeczywistości przyczynią się do ogromnych zmian społecznych. Powstaną nowe miejsca pracy, wzrośnie PKB. Ekologia, która stała się jednym z głównych komponentów projektów realizowanych z tego programu, przyczyni się do poprawy warunków życia nas wszystkich.
Cyfryzacja, która okazała się tak ważna w czasach pandemii, już wkrótce zmieni, tak jak zmienia powoli naszą codzienność, oferując coraz bardziej użyteczne rozwiązania. Dzięki programowi Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki Internet Rzeczy zastąpi nas w wielu obowiązkach, a cyfrowy bliźniak w przedsiębiorstwie stanie się technologicznym ułatwieniem dla nowych zmian i solidnym zabezpieczeniem dla zasobów firmy. Powstaną nowe produkty i usługi, które pozwolą nam na dostatniejsze, wygodniejsze i zdrowsze życie.
Materiał powstał przy współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej