Upadłość konsumencka - co to jest i kiedy ją ogłosić?

Upadłość konsumencka to postępowanie sądowe, którego celem jest oddłużenie dłużnika i jednocześnie zaspokojenie wierzycieli. W toku postępowania może mieć miejsce umorzenie części lub całości długu upadłego, lub przeprowadzenie windykacji, czyli odzyskania należności poprzez sprzedaż majątku dłużnika. Postępowanie to ma również na celu ustalenie, jakim wierzycielom, w jakiej wysokości oraz w jakich terminach dłużnik będzie zobowiązany spłacać zadłużenie.

Warto wspomnieć o tym, że Prawo upadłościowe gwarantuje zachowanie majątku ruchomego niezbędnego w życiu codziennym po ogłoszeniu upadłości. Ile razy można ogłosić upadłość konsumencką? Upadłość można ogłosić więcej niż jeden raz, ale nie może to nastąpić wcześniej niż 10 lat od ogłoszenia poprzedniej upadłości. 

Aby ogłosić upadłość konsumencką, konieczne jest spełnienie dwóch warunków. Mianowicie upadłość może ogłosić wyłącznie osoba fizyczna będąca konsumentem. Osoba ta musi być również niewypłacalna, co oznacza, że utraciła ona zdolność do spłaty zobowiązań, jeżeli opóźnienie w realizacji tych zobowiązań przekracza 3 miesiące. 

Czy można samemu ogłosić upadłość konsumencką? Upadłość można oczywiście ogłosić samodzielnie, niemniej jednak postępowanie toczy się bez udziału wnioskodawcy, w związku z czym bardzo istotne jest odpowiednie przygotowanie i skompletowanie dokumentów oraz dowodów w sprawie. Wobec tego warto, by postępowanie o upadłość konsumencką było przeprowadzane z pomocą wyspecjalizowanej kancelarii. 

W celu ogłoszenia upadłości należy złożyć właściwy wniosek znajdujący się na stronie gov.pl w sądzie upadłościowym właściwym dla miejsca zamieszkania upadłego. Jednocześnie należy uiścić opłatę sądową od wniosku, a dowód jej uregulowania trzeba dołączyć do dokumentów. 

We wniosku powinny znaleźć się informacje, takie jak:

• dane sądu,
• dane wnioskodawcy,
• wykaz majątku wraz z szacunkową wyceną jego składników,
• spis wierzycieli, wysokość zadłużenia i termin zapłaty,
• spis wierzytelności spornych, 
• informacje o osiąganych dochodach,

Wniosek o upadłość konsumencką należy również odpowiednio uzasadnić, ponieważ od tego zależy, jaki plan spłaty ustali sąd. We wniosku należy szczegółowo opisać sytuację materialną i okoliczności, które miały wpływ na zaciągnięcie zobowiązań i niemożność ich spłacenia. 

Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające niewypłacalność, np. nakazy zapłaty wraz z klauzulą wypłacalności, czy umowy o kredyt/pożyczkę. Na tym etapie warto skorzystać z pomocy prawnika, bowiem odpowiednie wypełnienie wniosku i jego uzasadnienie będzie miało znaczący wpływ na decyzję sądu. 

Opłata sądowa od wniosku za ogłoszenie upadłości konsumenckiej wynosi 30 zł i pobierana jest jednorazowo. W rzeczywistości jednak opłata za wniosek to jedynie jeden z wielu kosztów, z jakimi musi liczyć się dłużnik.

Upadły jest także zobowiązany do pokrycia kosztów postępowania prowadzonego po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Mowa tu m.in. o wynagrodzeniu syndyka, którego wysokość zależna będzie od ilości wierzycieli, wysokości masy upadłości oraz nakładu pracy syndyka. Ustawa określa minimalną i maksymalną kwotę wynagrodzenia syndyka, która wynosi od ¼ do dwukrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w 4 kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa GUS.

Do kosztów postępowania w sprawie upadłości osoby fizycznej należy także doliczyć wsparcie prawnika, jeżeli zdecydujemy się na pomoc kancelarii. Koszt reprezentacji prawnej zawsze ustalany jest indywidualnie i zależny jest od stopnia skomplikowania sprawy. Szacuje się, że koszt pomocy prawnej w sprawie o upadłość może wynosić od 4 tys. zł do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. 

Czy można ogłosić upadłość konsumencką bez majątku? Dłużnik ma wyłącznie obowiązek pokrycia kosztów za wniosek. Reszta kosztów nie jest pokrywana z góry. Sąd przyznaje wówczas zaliczkę na koszty od Skarbu Państwa, której spłata zostanie uwzględniona w planie spłaty wierzycieli lub umorzona przez sąd w wyjątkowych sytuacjach. Brak majątku nie jest więc przeszkodą dla ogłoszenia upadłości konsumenckiej. 

Nie da się jednoznacznie stwierdzić, ile trwa proces upadłości konsumenckiej. Przepisy nie określają czasu trwania postępowania, ponieważ zależne będzie to od indywidualnej sytuacji dłużnika. 

Na rozpoznanie wniosku o upadłość konsumencką przyjmuje się, że sąd ma 2 miesiące. Czas ten może być zarówno krótszy, jak i może ulec wydłużeniu, w zależności od tego, ile spraw toczy się w danej instytucji. Kolejnym etapem upadłości konsumenckiej jest właściwe postępowanie upadłościowe, podczas którego ustala się skład i wartość majątku dłużnika, sporządza się listę wierzytelności i sprzedaje się majątek upadłego. Etap ten może trwać nawet kilka lat. Jeżeli natomiast dłużnik nie ma żadnego majątku, wówczas proces ten ulega przyspieszeniu. 

Kolejnym etapem jest ustalenie planu spłaty wierzycieli przez sąd. Spłata może być rozpisana na 12, 24 lub 36 miesiące. Jeżeli zaś sąd uzna, że dłużnik jest niezdolny do spłaty wierzycieli, wtedy zakończy postępowanie, umarzając długi bez sporządzania planu spłaty.

Zakłada się więc, że cały proces upadłościowy może trwać od 5 do nawet 10 lat, w zależności od stopnia skomplikowania sprawy oraz ilości wierzycieli.

Upadłość konsumencka nie może być jednak ogłoszona we wszystkich przypadkach, w których konsumenci mają trudności ze spłatą zobowiązań finansowych. Upadłości konsumenckiej nie można ogłosić, gdy:

• dłużnik jest wypłacalny,
• majątek dłużnika przewyższa wartość długu,
• dłużnik prowadzi działalność gospodarczą,
• dłużnik w ciągu ostatnich 10 lat złożył wniosek o upadłość konsumencką i została ona ogłoszona,
• dłużnik jest akcjonariuszem lub komandytariuszem odpowiadającym dodatkowo za długi spółki. 

Sąd może również odrzucić wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, w sytuacji, kiedy upadły samodzielnie i celowo doprowadził do swojej niewypłacalności.