Aktualnie istnieje wiele rozwiązań prawnych ułatwiających przedsiębiorcom prowadzącym działalność dokonanie sprawnej zmiany pokoleniowej i kontynuację prowadzonej działalności. Aby tego dokonać, przedsiębiorca, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności, może np. podarować udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością czy ogół praw i obowiązków w spółkach osobowych, a także w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej zorganizowaną część przedsiębiorstwa. W przypadku sukcesji najistotniejsze znaczenie ma treść umowy spółki dotycząca możliwości wejścia do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika. Przy wsparciu notariusza przedsiębiorca dokona wyboru najlepszych rozwiązań prawnych dla zapewnienia stabilnej kontynuacji prowadzenia interesów przedsiębiorstwa.
Pamiętaj!
Wprowadzenie do umowy spółki szczególnych zapisów dotyczących zasad dziedziczenia udziałów w spółce możliwe jest tylko wtedy, gdy umowa zawierana jest w formie aktu notarialnego. Notariusz zaproponuje najlepsze rozwiązania prawne dla Ciebie, Twoich bliskich i Twojej firmy!
Dziedziczenie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
Jedną z popularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Zasadniczo udział (udziały) wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jako prawa majątkowe podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Umowa spółki może jednak zawierać odmienne postanowienia i przewidywać całkowite wyłączenia lub ograniczenia zarówno wstąpienia do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika, jak i podziału udziałów między spadkobierców. W takim przypadku umowa spółki musi określać warunki spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki. Skutkiem wyłączenia dziedziczenia udziałów spółki na wypadek śmierci wspólnika jest to, że do spadku po zmarłym nie wchodzą prawa udziałowe związane z uczestnictwem w spółce, a jedynie wierzytelność o spłatę. Również spadkodawcy będący wspólnikami spółki osobowej mogą dysponować ogółem swoich praw i obowiązków w tej spółce.
Dlatego podejmując decyzję o założeniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub jej zmiany, warto rozważyć, czy umowa spółki nie powinna określać szczególnych zasad sukcesji udziałów lub zasad spłaty spadkobierców na wypadek śmierci wspólnika (wspólników). Wprowadzenie do umowy spółki szczególnych zapisów dotyczących zasad dziedziczenia udziałów możliwe jest jedynie w przypadku, gdy umowa zawierana jest w formie aktu notarialnego. Notariusz zadba należycie o treść umowy spółki, tak aby zabezpieczała ona interesy wspólników oraz ich spadkobierców.
Pamiętaj!
Nabycie w drodze dziedziczenia, zapisu windykacyjnego własności przedsiębiorstwa osoby fizycznej lub udziału w nim jest zwolnione z podatku pod warunkiem, że nabywca zgłosi nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego i będzie prowadził nabyte przedsiębiorstwo przez okres 2 lat od dnia jego nabycia.
Zarząd sukcesyjny sposobem na przetrwanie firmy po śmierci właściciela
Jak zapewnić kontynuację działalności firmy po śmierci przedsiębiorcy? Rozwiązaniem będzie powołanie zarządcy sukcesyjnego, które musi odbyć się z udziałem notariusza. Śmierć przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) powoduje szereg komplikacji dla jego spadkobierców, w szczególności zagrożenie kontynuacji działalności firmy. Instrumentem, który pozwala uniknąć tych kłopotów, jest zarząd sukcesyjny. W czasie ograniczonym do 2 miesięcy od daty śmierci przedsiębiorcy, w przypadku gdy nie ustanowił on zarządcy sukcesyjnego, jego rodzina czy spadkobiercy mogą zdecydować o kontynuacji działalności gospodarczej, korzystając ze wsparcia notariusza. Powołanie zarządcy sukcesyjnego na tej drodze oraz jego zgoda na pełnienie tej funkcji muszą zostać wyrażone w formie aktu notarialnego. Notariusz zgłasza do CEIDG powołanie i odwołanie zarządcy sukcesyjnego, jak również jego rezygnację.
Zarządca sukcesyjny nie staje się nowym właścicielem przedsiębiorstwa w spadku. Sprawuje on jedynie pieczę nad przedsiębiorstwem w spadku, działając w imieniu własnym, ale na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Przysługuje mu uprawnienie do dokonywania czynności zwykłego zarządu w sprawach wynikających z prowadzenia tego przedsiębiorstwa. Czynności przekraczające tzw. zwykły zarząd mogą zostać dokonane za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku braku takiej zgody – za zezwoleniem sądu. Zarządcą sukcesyjnym może być jeden ze spadkobierców.
Instytucja zarządu sukcesyjnego daje możliwość kontynuacji działalności gospodarczej zmarłego przedsiębiorcy jako tzw. przedsiębiorstwa w spadku prowadzonego przez zarządcę sukcesyjnego. Rozwiązanie to pozwala na kontynuowanie działalności firmy z zachowaniem dotychczasowych umów, pracowników, numeru NIP, zobowiązań i należności do momentu faktycznego przejęcia przez spadkobierców przedsiębiorstwa w spadku, a także umożliwia ciągłość rozliczeń podatkowych, korzystanie z koncesji oraz zezwoleń uzyskanych przez zmarłego przedsiębiorcę.
Pamiętaj!
Powołanie zarządcy sukcesyjnego w przypadku powołania go po śmierci przedsiębiorcy wymaga formy aktu notarialnego. W takiej też formie musi być wyrażona zgoda zarządcy sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji.
Testament notarialny – kiedy i dlaczego przedsiębiorca powinien go sporządzić?
Przy podejmowaniu decyzji dotyczących sukcesji przedsiębiorstwa coraz większe znaczenie dla przedsiębiorców odgrywa testament sporządzony w formie aktu notarialnego, który jest najbezpieczniejszą formą testamentu.
Brak znajomości przepisów regulujących prawo spadkowe przez osoby samodzielnie sporządzające testament to ryzyko zawarcia w testamencie zapisów niejasnych, sprzecznych z przepisami prawa, co może skutkować nieważnością testamentu. Dlatego też najbezpieczniejszą formą testamentu jest testament notarialny, a więc testament sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego. Po wysłuchaniu woli spadkodawcy notariusz jako prawnik profesjonalista przygotowuje – w oparciu o właściwe przepisy – testament, który zawierać będzie skuteczne i jednoznaczne zapisy.
Ostatnia wola testatora jest bardzo istotna – zarówno z punktu widzenia spadkodawcy, jak i spadkobierców, którym potencjalnie może przypaść kontynuowanie działalności biznesowej rozpoczętej przez spadkodawcę. Dlatego tak ważne jest, aby testament był prawidłowo sporządzony, nie posiadał żadnych niedomówień czy luk, które mogłyby wywołać wątpliwości interpretacyjne. Dla przykładu, jeżeli przedsiębiorca ma zamiar przekazać prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo określonej osobie, niekoniecznie spadkobiercy ustawowemu, jedynie w testamencie notarialnym może ustanowić postanowienie, na podstawie którego konkretnie wskazana w testamencie osoba nabywa z chwilą otwarcia spadku konkretny przedmiot majątkowy należący do spadkodawcy, np. przedsiębiorstwo (tzw. zapis windykacyjny).
Rozwiązanie to może być szczególnie przydatne w zakresie należących do przedsiębiorców udziałów w podmiotach gospodarczych (np. udziałach w spółkach z o.o., akcjach, prawach wynikających z uczestnictwa w spółkach osobowych). Dzięki zastosowaniu zapisu windykacyjnego przedsiębiorca może te składniki przeznaczyć jednej osobie, dzięki czemu uniknie ich podziału na większą liczbę spadkobierców, co z przyczyn praktycznych może w przyszłości utrudniać dalszy obrót gospodarczy.
Zapis windykacyjny to rozrządzenie zawarte w testamencie, które pozwala na precyzyjne zadysponowanie majątkiem na wypadek śmierci, a więc wskazanie w testamencie osób (zapisobierców windykacyjnych), które mają stać się właścicielami wskazanych przez testatora (spadkodawcę) składników majątkowych po jego śmierci. Ustanowienie zapisu windykacyjnego może nastąpić jedynie w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego.
Przedsiębiorco, skorzystaj z profesjonalnej pomocy notariusza, by wybrać najlepsze rozwiązania prawne dla Ciebie i Twojej firmy.
Broszury informacyjne na temat czynności notarialnych dostępne do pobrania.
Zachęcamy do obejrzenia filmów z cyklu Porozmawiaj z Notariuszem
Partnerem materiału jest Izba Notarialna w Warszawie