Jak rozpoznawać fazy ekonomiczne i dostosować strategie inwestycyjne?

Jeśli inwestor źle zinterpretuje napływające z gospodarki sygnały, może wejść w inwestycję, która zamiast spodziewanych zysków, spowoduje straty. Dlatego tak istotne jest trafne rozpoznawanie faz ekonomicznych, dzięki którym można z dużą dozą prawdopodobieństwa wskazać, kiedy najbardziej opłaca się zainwestować, a kiedy lepiej z tym poczekać lub wycofać się z danych walorów, by maksymalizować zyski lub ograniczać ponoszone straty. 

Fazy ekonomiczne to inaczej fazy cyklu koniunkturalnego (gospodarczego), czyli zjawiska, jakie występuje w gospodarce wahań koniunktury w okresach kilkuletnich przy jednoczesnym utrzymującym się długookresowym trendzie wzrostowym. Fazy ekonomiczne w cyklu koniunkturalnym dzielą się na:

• fazę spowolnienia,
• fazę recesji,
• fazę ożywienia,
• fazę ekspansji. 

Najczęściej cykl przebiega w ten sposób, że po latach szybkiego wzrostu naturalnie następuje spowolnienie gospodarcze, które poprzedza recesję lub silniejsze spowolnienie. Następnie sytuacja stabilizuje się, ulega poprawie i znów cykl koniunkturalny wchodzi w fazę ożywienia i szybkiego wzrostu (ekspansji). Warto wiedzieć, jak rozpoznawać te fazy i w której warto rzeczywiście dokonywać inwestycji. 

Pierwszą fazą cyklu koniunkturalnego jest spowolnienie gospodarcze, które następuje po fazie ekspansji. Wzrost całkiem niedawno osiągnął szczytowy moment i należy spodziewać się spadku w kolejnych miesiącach. Maleje aktywność gospodarcza. Za punkt wyjścia dla fazy spowolnienia uważane jest osiągnięcie maksymalnego w danym cyklu poziomu dynamiki Produktu Krajowego Brutto (PKB). Wśród zjawisk towarzyszących wstępnej fazie spowolnienia wyróżnia się przy tym:

• niski poziom bezrobocia, tzw. bezrobocie naturalne, gdy wszyscy dorośli, zdolni do pracy obywatele pracują,
• pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych w gospodarce,
• relatywnie wysokie stopy procentowe banku centralnego,
• rosnące ceny dóbr i usług.

Wszystko to prowadzi powoli do spadku popytu i zmniejszenia skali inwestycji. Cała sytuacja przekłada się na zmniejszanie się przychodów i zysków spółek. Spadają ceny akcji. Co wtedy? Jeśli inwestor zainwestował z początkiem fazy ekonomicznej spowolnienia, to albo możliwie jak najszybciej powinien sprzedać posiadane walory, by móc ograniczyć straty, albo utrzymać je do czasu przyjścia kolejnego okresu wzrostowego. 

Dla minimalizowania ryzyka w fazie spowolnienia w cyklu koniunkturalnym inwestor powinien przekierować choć część swojego kapitału na trzymanie oszczędności w gotówce czy na lokatach bankowych. Może to robić również w ramach funduszy papierów dłużnych – skarbowych, czyli w obligacjach skarbowych czy też funduszy obligacji samorządowych. Można inwestować w złoto czy franki szwajcarskie. 

Po fazie spowolnienia przychodzi faza recesji w gospodarce. Dla inwestora oznacza to czas, w którym na rynku czyha na niego wiele pułapek, ale można już dostrzec pewne okazje.

Recesja bywa nazywana fazą depresji lub kryzysu, a objawia się pod względem ekonomicznym tym, że w gospodarce pogarsza się ogólna sytuacja. Następuje spadek PKB, rośnie bezrobocie, a maleje popyt na dobra czy usługi. Dynamicznie spada produkcja oraz następuje spadek cen akcji. Początkiem fazy recesji w cyklu koniunkturalnym jest osiągnięcie tzw. szczytu inflacyjnego, a wskaźnik cen towarów i usług zaczyna spadać. Pogarsza się sytuacja ekonomiczna, na co zwykle reaguje bank centralny, zwracając się w kierunku luźnej polityki pieniężnej i obniżając wysokość głównych stóp procentowych.

Co powinien w takim przypadku robić inwestor? Nie podejmować pochopnych decyzji i nie ulegać emocjom. W fazie recesji również można inwestować, ale trzeba to robić z rozwagą. Pierwszym wyborem powinno być wprowadzenie do portfela buforu bezpieczeństwa, jakim są obligacje ze stałym oprocentowaniem. Perspektywa niższych stóp powoduje, że w przyszłości obligacje będą niżej oprocentowane, dlatego zainwestowanie długoterminowo w papiery o stałym oprocentowaniu jest logicznie uzasadnione. Faza depresji nadal jest złym momentem na zainwestowanie w akcje, ale nieruchomości, złoto czy niektóre główne waluty (typu major) jak najbardziej się do tego celu nadają. 

Po depresyjnej fazie ekonomicznej rynek wchodzi w fazę ożywienia. Rośnie, a reaguje na to bank centralny, który zaczyna odchodzić od prowadzenia luźnej polityki pieniężnej z utrzymywaniem spadających stóp procentowych. Taniejący pieniądz nie wspiera już gospodarki, ponieważ prowadzi do przyrastania w szybkim tempie wartości kredytów. Rozpoczynają się inwestycje, rośnie popyt, a wraz z nim produkcja przemysłowa. Jest coraz mniej bezrobotnych, a zatrudnionych stać na dokonywanie większych wydatków. Faza ożywienia w cyklu koniunkturalnym odznacza się przyspieszeniem tempa rozwoju gospodarczego. Przestaje opłacać się inwestowanie w obligacje o stałym oprocentowaniu. 

W fazie ożywienia gospodarki następuje najlepszy czas na kupno akcji na giełdzie papierów wartościowych czy zainwestowanie w fundusze akcyjne poprzez zakup jednostek uczestnictwa w nich. Wszystko przez to, że w fazie wzrostu zwiększają się ceny akcji. Mądry inwestor powinien podjąć ryzyko i zainwestować pieniądze w różnej klasy aktywa do swojego portfela, zwłaszcza akcje spółek z różnych branż. Dobrym pomysłem jest stopniowe, ale konsekwentne wchodzenie na rynek akcji. Rosną bowiem przychody i zyski spółek, co ma związek z dość dynamicznie zwiększającymi się cenami. 

Ostatnią z faz ekonomicznych cyklu koniunkturalnego jest faza ekspansji, nazywana również fazą rozkwitu, kiedy to przyspiesza wzrost cen dóbr i usług konsumpcyjnych. Wraz z nią rosną:

• nakłady inwestycyjne,
• produkcja przemysłowa,
• zapotrzebowanie na środki wytwórcze,
• zatrudnienie,
• PKB kraju. 

Indeksy giełdowe sięgają szczytów. To dobry czas na inwestowanie giełdowe, ale krótkoterminowe. W strategii powinny znaleźć się takie klasy aktywów jak fundusze akcyjne i same akcje, surowce i fundusze surowcowe. Trzeba uważać, bo wraz ze schyłkiem fazy ekspansji nastąpi znów faza spadku, a przed nią inwestor powinien zrealizować zyski z takich klas aktywów jak akcje i fundusze, by na tym nie stracić. 

Poszczególne fazy cyklu koniunkturalnego nie mają sprecyzowanych z góry okresów trwania. Jedne mogą trwać tygodnie, inne miesiące, a nawet lata. Wpływ na cykl i jego przebieg ma prowadzona w kraju polityka gospodarcza i zachodzące w sąsiedztwie czy w ogóle na świecie wydarzenia geopolityczne.

Na rodzimym rynku ważne są podejmowane przez Radę Polityki Pieniężnej decyzje w kwestii kształtowania wysokości głównych stóp procentowych. Ważne są programy wsparcia realizowane przez państwo dla obywateli, w różnych obszarach życia społecznego.

Jeśli zaś chodzi o sytuację geopolityczną, to kraj jest powiązany z innymi przez np. umowy eksportowe i importowe. Dlatego np. siła połączenia gospodarczego Polski z Niemcami jest większa i bardziej oddziałuje na cykl koniunkturalny niż kryzys chociażby na wschodzie, w Ukrainie. Niepokoje, konflikty zbrojne, duże zmiany na scenie politycznej – wszystko to wpływa na cykl ekonomiczny, a więc jest ważne dla inwestora.

Każda faza cyklu koniunkturalnego w gospodarce rządzi się nieco innymi prawami i powoduje, że inwestor w celu ograniczania ryzyka powinien podejmować takie, a nie inne decyzje. Co za tym idzie? Inwestor musi trafnie wykrywać sygnały świadczące o zmianie w najbliższej przyszłości fazy ekonomicznej. W tym celu można dokonywać analizy danych napływających z gospodarki, dotyczących wysokości stóp procentowych, stopy bezrobocia czy inflacji, a także sprawdzać różne wskaźniki. Przy próbie zidentyfikowania tego, jak zachowa się w przyszłości gospodarka, najbardziej popularnym i dość wiarygodnym wskaźnikiem jest PMI. To skrót z języka angielskiego od Purchasing Managers Indeks i oznacza indeks nabywczy inwestorów. Prócz tego warto śledzić wskaźnik inflacji CPI, poziom wzrostu PKB czy też stopę bezrobocia. 

Dobrym pomysłem dla inwestora może być przyjęcie strategii inwestowania zgodnie z cyklem koniunkturalnym. W każdym powinno się wprowadzać do swojego portfela innej klasy aktywa, które ograniczają ryzyko straty. Jednak należy też na poziomie poszczególnych aktywów dokonywać dywersyfikacji swoich inwestycji. 

Nie można dawać się ponosić ekscytacji tłumu czy też wręcz przeciwnie – poddawać się panice i inwestować zgodnie z tym, co robią inni. Najlepiej konsekwentnie trzymać się obranej strategii i sprawdzać wskaźniki, które mogą świadczyć o zmianie fazy cyklu koniunkturalnego.