Globalne ocieplenie to najpoważniejszy problem, którym – poza pandemią koronawirusa – emocjonuje się cały świat. Topnieją lodowce i wieczna zmarzlina uwalniając szkodliwy metan, a w przyrodzie jest coraz więcej plag. Susze, pożary, lokalne podtopienia powoli stają się środowiskową normą. Do atmosfery przedostaje się coraz więcej gazów cieplarnianych – nie tylko metan, ale też dobrze znany dwutlenek węgla czy trochę zapomniany ozon (kto pamięta dziurę ozonową?). Problemem jest również podtlenek azotu.
To wszystko niekorzystanie wpływa na środowisko i stopniowo przyczynia się do depopulacji planety. Namacalnym problemem jest obecny w powietrzu smog, który może powodować alergię, astmę czy niewydolność oddechową albo problemy z krążeniem krwi. Co prowadzi do zachorowań, a także zgonów.
Dużo mówi się na temat szkodliwości nawozów sztucznych wykorzystywanych w rolnictwie przy uprawach roślin. Czy rzeczywiście jest się czego obawiać?
Zakwaszenie, ale i wzbogacenie
Skład nawozów jest zróżnicowany. Do ich produkcji używa się pierwiastków chemicznych, tj. potas, bor, siarka, magnez, wapń oraz azot. W społecznej świadomości utarło się sądzić, że są szkodliwe dla środowiska i człowieka.
Oczywiście, łatwo wyliczyć, jakie niosą zagrożenia: zakwaszanie, odkwaszanie czy zasolenie gleb; zanieczyszczenie wód gruntowych i powierzchniowych; nadmierne nasycenie roślin trującymi substancjami. Ich nadmiar niekorzystnie oddziałuje na organizmy żyjące w glebie.
Dla równowagi trzeba powiedzieć o zaletach. To wzbogacenie gleby w składniki pokarmowe. Polepszenie właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych roślin. Ubogie w minerały grunty przekształcają się w żyzną ziemię.
Kwaśne deszcze i nowotwory
Przenawożenie pól może skutkować nadmiernym uwalnianiem się gazów cieplarnianych. Emisje azotu uchodzą za szczególnie niebezpieczne. Bo powstające w ten sposób amoniak, tlenek i tlenki azotu przyczyniają się do powstawania cząstek stałych i kwaśnych deszczy.
A to niejedyne kłopoty z azotem. Jego obecność w powietrzu powoduje niszczenie lasów i budynków. Jest również groźny dla człowieka. Powoduje problemy z oddychaniem. A niektórych naraża nawet na choroby nowotworowe.
Gazy azotowe mają niezaprzeczalnie zły wpływ na globalne zmiany klimatu. Podtlenek azotu jest wyjątkowo silnym gazem cieplarnianym. Przeprowadzone badania dowodzą, że w zatrzymywaniu ciepła w atmosferze jest 300 razy bardziej skuteczny niż dwutlenek węgla.
Azot niezbędny, bywa szkodliwy
Ale azot jest niezbędny przyrodzie. Wpływa na zwiększenie masy plonu oraz wydłużenie okresu wegetacji. Ponadto buduje tak podstawowe dla funkcjonowania komórek związki jak kwasy nukleinowe, białka czy chlorofil.
Jest szybko wymywany z gleby, więc jego nawożenie należy rozłożyć w czasie. Ale to niezwykle cenny składnik. Reguluje wzrost i rozwój roślin. Dlatego na pola uprawne corocznie wprowadza się ponad 110 mln ton azotu. Roczne zużycie nawozów azotowych na świecie w ciągu ostatnich 50 lat zwiększyło się aż dziewięciokrotnie i pochłania około 1 proc. wykorzystywanej przez ludzie energii.
Toteż niezwykle ważny jest sposób uprawiania gleby. Odpowiednio wykorzystywany azot nie powoduje szkód. Niestety, od 50 do 80 proc. ilości azotu nie trafia na pola, więc nie jest asymilowane przez rośliny. Tylko przedostaje się do hydrosfery, co niesie za sobą długofalowo negatywne skutki dla środowiska. Chodzi o powiększenie dziury ozonowej, przyspieszenie efektu cieplarnianego czy zmniejszenie różnorodności biologicznej.
Kalkulator uratuje klimat
Wiemy już, że nieodpowiednie i nadmierne nawożenie nawozami odzwierzęcymi powoduje zanieczyszczenie wód azotem. Rolnicy mogą jednak odpowiednio wcześniej oszacować ilość tego pierwiastka w posiadanych nawozach i zaplanować ich prawidłowe zastosowanie.
Bank BNP Paribas przygotował specjalny kalkulator zużycia azotu. Na stronie argonomist.pl rolnicy mogą obliczyć, jak najefektowniej używać nawozy odzwierzęce. Wystarczy wpisać wielkość gospodarstwa i podać informacje dotyczącą chowu i hodowli. Wynik pozwoli w sposób odpowiedzialny zaplanować stosowanie nawozu.
Warto optymalizować jego obecność w przyrodzie aby azot nie niszczył drzew poprzez rozprzestrzeniania grzybów patogenicznych, nie skażał wody pitnej azotanami i azotynami, nie upośledzał gleby i nie zabierał tlenu zwierzętom wodnym, dając pożywkę glonom i algom.