Koniunktura gospodarcza — co to i na czym polegają jej cykle?

Koniunktura gospodarcza to dynamika aktywności gospodarczej, która przejawia się w zmianach podstawowych wskaźników makroekonomicznych. To one określają to, w jakiej kondycji jest gospodarka. Do najważniejszych należy: PKB, PNB, konsumpcja, produkcja przemysłowa, wskaźnik inflacji czy bezrobocia. Koniunktura odzwierciedla cykliczne procesy gospodarcze i wzajemne relacje zachodzące pomiędzy zmianami, które dokonują się we wszystkich sektorach gospodarki. 

O dobrej koniunkturze mówi się wtedy, gdy wspomniane wyżej czynniki pozytywnie wpływają na gospodarkę. Zła koniunktura ma miejsca w odwrotnej sytuacji — gdy czynniki negatywnie wpływają na stan gospodarczy w kraju. 

Naturalnym procesem w koniunkturze jest zmienność procesów gospodarczych, dlatego poprawniej jest mówić o cyklach koniunkturalnych, które charakteryzują się tym, że są powtarzającymi się zjawiskami. Współcześni badacze mówią o dwóch podejściach w kontekście cykli koniunkturalnych.

Pierwsze podejście — klasyczne — mówi o tym, że cykl koniunkturalny to rodzaj fluktuacji obserwowanych w działalności gospodarczej narodów, które skoncentrowane są głównie w przedsiębiorstwach. Cykle składają się z ekspansji, po której następują recesje, spowolnienie i ożywienia, które następnie doprowadzają do ekspansji w kolejnym cyklu. Taka sekwencja powtarza się, ale nie okresowo. Ciężko jednak ocenić to, jak długo potrwa dana faza i oszacować, kiedy nastąpi recesja czy spowolnienie. 

Drugie podejście, które oparte jest na dopasowywaniu się zmiennych oraz wskaźników do ich rosnącego trendu, opisywane jest jako cykl wzrostowy. Ilse Mintz, która opracowała podstawy tego podejścia, wyróżniła także to, w jaki sposób badać zachodzące procesy.

Cykl odchyleń ma za zadanie skoncentrować się na fazie wzrostowej oraz fazie spadkowej, które przesuwają gospodarkę odpowiednio powyżej lub poniżej linii trendu. Zaobserwowane odchylenia wartości poszczególnych zmiennych od ich długookresowej tendencji wzrostowej dają możliwość lepszej analizy cyklu koniunkturalnego. Z kolei cykl wzrostowy wyróżnia dwie fazy cyklu: okres relatywnie wysokich oraz niskich stóp wzrostu, oraz okres przyspieszenia i spowolnienia aktywności gospodarczej w cyklu odchyleń. 

Upraszczając, cykl koniunkturalny charakteryzuje się falowymi zmianami aktywności gospodarczej. Są to krótkotrwałe odchylenia produkcji od jej dotychczasowego trendu. Konsekwencje wahań koniunkturalnych, które są względnie powtarzającymi się zjawiskami w aktywności gospodarczej, układają się w określoną serię, czyli cykl koniunkturalny. Ma na to wpływ wiele czynników zarówno wewnętrznych, wynikających z niedoskonałości samych mechanizmów gospodarczych, jak i zewnętrznych, które szokowo oddziałują na stronę popytową i podażową gospodarki. 

Choć cykl koniunkturalny może wydawać się skomplikowanym do zrozumienia zjawiskiem, rodzaje cykli koniunkturalnych z pewnością pozwolą lepiej zrozumieć, na czym polega mechanizm ich działania. Najczęściej wyróżnia się następujące rodzaje cykli koniunkturalnych: 

• sezonowe - odzwierciedlają sezonowe wahania aktywności gospodarczej np. w turystyce i trwają zazwyczaj około roku,
• krótkie - trwają zazwyczaj od dwóch do czterech lat oraz obejmują wahania mierników ceny lub zapasów w przedsiębiorstwach,
• średnie - cykle Junglara to te, które dotyczą wahań poziomu bezrobocia, inflacji i PKB i obejmują od 8 do 10 lat, a także cykle Kuznetsa, które trwają od 15 do 25 lat i wynikają z akumulacji czynników wytwórczych (inwestycji i migracji),
• długie - cykle Kondratiewa to te trwające od 40 do 60 lat, które występują wskutek pojawienia się przełomowych odkryć w gospodarce.

Nierzadko można spotkać się z określeniem koniunktury na rynku nieruchomości. Ze względu na to, że koniunktura często utożsamiana jest z kondycją gospodarki, można odnieść ją do poszczególnych gałęzi czy rynków. Stąd potoczne określenie koniunktury na rynku nieruchomości czy w budownictwie. Nie można lekceważyć zależności, które występują pomiędzy koniunkturą gospodarczą a samą koniunkturą na rynku nieruchomości, gdyż jej kondycja zależy od tego, w jaki stanie jest ogólna koniunktura gospodarcza.

Przez pandemię, która wywołała kryzys gospodarczy, stale podnoszone są stopy procentowe, a kredyty stają się coraz droższe. Maleje także zdolność kredytowa potencjalnych nabywców, dlatego można liczyć się ze znacznymi wahaniami w koniunkturze na rynku nieruchomości. 

Samo określenie koniunktura rynkowa odnosi się do konkretnego rynku i jest stosowane, by określić kondycję i dynamikę aktywności gospodarczych, które dzieją się w ramach danego obszaru. Mówiąc o koniunkturze rynkowej, można mieć na myśli wspomnianą wyżej koniunkturę rynku nieruchomości, handlu czy przemysłu. Na koniunkturę rynkową wpływają tak jak na ogólnie rozumianą koniunkturę gospodarczą czynniki wewnętrzne oraz zewnętrzne. Mogą to być np. nastroje przedsiębiorców, strona popytowa i podażowa gospodarki czy zachowania konsumentów. 

O koniunkturze konsumenckiej mówi się w kontekście nastrojów i zachowań konsumentów, które wpływają na relacje pomiędzy popytem generowanym przez samych konsumentów a podażą. Aby zmierzyć koniunkturę konsumencką, korzysta się ze wskaźnika ufności konsumenckiej (BWUK), dzięki któremu można poznać, jak kształtują się tendencje w sektorze konsumpcji indywidualnej. 

Obecnie mówi się o fazie spowolnienia koniunktury gospodarczej w Polsce. Pogarszają się nie tylko nastroje konsumentów, ale także przedsiębiorców. Rosnąca inflacja, która osiągnęła w marcu 2022 roku 11 proc., a w kwietniu już 12,4 proc., ma stale rosnąć, a działania podejmowane przez rząd nie wydają się skutecznie radzić sobie z konsekwencjami podwyżki cen dóbr i usług konsumpcyjnych. Choć państwo wyposażone jest w narzędzia w postaci polityki fiskalnej i pieniężnej, dotychczasowe działania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.