Czym jest konsumpcjonizm?
Uzależnienia najczęściej są wiązane z różnymi substancjami: narkomania z narkotykami, alkoholizm z alkoholem i tak dalej, ale trzeba podkreślić, że mogą one mieć również podłoże behawioralne. W zakresie uzależnień behawioralnych mowa jest o zaburzeniach, jakie nie są związane, przynajmniej bezpośrednio, z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych, ale z wykonywaniem określonych czynności poza kontrolą. Do grupy tej można zaliczyć m.in. konsumpcjonizm. Co to jest? Definicja wskazuje, że konsumpcjonizm jest postawą, w której jedną z podstawowych wartości dla danej osoby jest posiadanie rzeczy materialnych. Obejmuje ona ukierunkowanie swoich działań na bogacenie się i walkę o zyskiwanie coraz lepszej sytuacji społecznej. Człowiek, który prezentuje postawę konsumpcjonizmu, zapomina o innych wartościach, przywiązując przy tym nadmierną wagę do rzeczy materialnych.
Z pojęciem konsumpcjonizmu związane jest zjawisko kompulsywnego kupowania dóbr i usług, które w wielu przypadkach nie są niezbędne do życia albo nawet w ogóle nie są potrzebne. Określane jest to mianem uzależniania od kupowania, czyli zakupoholizmem.
Czym się różni zakupoholizm od konsumpcjonizmu?
To, że chcesz mieć wymarzone auto, najnowszy model telefonu komórkowego czy piękną torebkę, nie świadczy jeszcze o jakimkolwiek zaburzeniu. Być może jest to przejaw konsumpcjonizmu, ale żyjemy w świecie, w którym konsumpcja jest nierozerwalnie związana z postępem cywilizacyjnym.
Natomiast zakupoholizm, nazywany czasem kupnoholizmem, jest uzależnieniem, które polega na nieodpartym pragnieniu robienia zakupów. Mówi się o kompulsywnym kupowaniu rzeczy, które niekoniecznie są potrzebne. Nabywca może nawet nie użyć kupionej rzeczy. Zakupoholizm wiąże się również z tym, że uzależniony od zakupów nie może się powstrzymać przed ich robieniem. Może nie przyznawać się przed innymi czy przed samym sobą, że kupowanie stało się dla niego problemem. Kłopoty rosną, jeśli ukrywa konta bankowe, zaciąga kredyty i nagminnie korzysta z karty kredytowej, której nie spłaca, a na kupowanie poświęca coraz więcej czasu. Czasem zakupoholizm prowadzi do powstania potężnych długów.
Otaczający nas zewsząd konsumpcjonizm sprzyja rozwojowi zakupoholizmu, ale nie są to pojęcia tożsame. Jeśli kupowanie budzi euforię, można już powoli zacząć mówić o zakupoholizmie. Objawy tego uzależnienia są różne. Wśród nich można wyróżnić:
- Pojawienie się silnej, nieodpartej potrzeby lub poczucia przymusu dokonywania zakupów.
- Odczuwanie satysfakcji z robienia zakupów.
- Poświęcanie po kilka godzin dziennie na kupowanie czy na przeglądanie ofert.
- Kontynuowanie zakupów mimo długów czy wyrzutów sumienia.
- Odczuwanie podniecenia czy poczucia szczęścia na samą myśl o zakupach.
- Brak kontroli nad finansami.
- Przeznaczanie coraz wyższych kwot na zakupy kosztem np. niezapłaconych rachunków za mieszkanie.
- Złe samopoczucie przy niemożliwości robienia zakupów.
- Brak radości lub nieużywanie kupowanych rzeczy.
To jedne z najczęstszych objawów zakupoholizmu. Leczenie takiego zaburzenia jest trudne, ponieważ już samo jego rozpoznanie bywa kłopotliwe, bo osoba uzależniona potrafi bardzo dobrze się ukrywać.
Jak kupować rozsądnie?
Jak żyć w dobie konsumpcjonizmu i nie popaść w zakupoholizm? Zobacz, jak kupować rozsądnie. Najważniejsze to kupować wtedy, gdy rzeczywiście istnieje potrzeba kupienia danej rzeczy lub skorzystania z usługi. Samo kupowanie nie powinno stanowić hobby danej osoby. Zakupoholizm można potraktować jak narkomanię czy alkoholizm. Pierwszym krokiem w jego leczeniu jest "odstawienie używki", czyli zaniechanie zakupów i rozpoczęcie psychoterapii – indywidualnej lub grupowej, ale to wymaga wykazania takiej woli przez osobę uzależnioną.
Warto wiedzieć też, jak kupować rozsądnie. Przede wszystkim trzeba stosować zasadę, by rozważnie zarządzać posiadanym budżetem. Dobrze jest planować wydatki z góry, w pierwszej kolejności rezerwując środki na bieżące wydatki i zobowiązania.
Pozostała kwota powinna być planowana na inne koszty życia i na oszczędności. Do sklepu należy chodzić z listą zakupów i restrykcyjnie się jej trzymać, nie pozwalając sobie na kupowanie rzeczy, których tak naprawdę nie potrzebujesz.
Rozsądniej będzie płacić gotówką za zakupy, ponieważ od razu widać, ile pieniędzy ubywa z portfela. Kupowanie na kredyt nie powinno mieć miejsca.