Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego
Od maja 2021 r. Polska czekała na odblokowanie dostępu do funduszy unijnych, w tym 60 mld euro z Krajowego Planu Odbudowy. Instrument ten jest odpowiedzią Unii Europejskiej na społeczne i gospodarcze skutki kryzysu spowodowanego pandemią COVID-19.
Przyznane pieniądze Polska może przeznaczyć m.in. na reformy w obszarach zdrowia, cyfryzacji, rynku pracy, jakości powietrza i mobilności. Wśród priorytetów jest rozwój transportu, zwłaszcza ekologicznego.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
W październiku Komisja Europejska zatwierdziła program pomocowy, który umożliwi udzielanie dofinansowania na tzw. interoperacyjność kolei. Chodzi o usuwanie przeszkód technicznych w łączeniu systemów kolejowych oraz o ułatwienia w przenoszeniu transportu drogowego na kolejowy. Pieniądze będą przeznaczone na wprowadzenie najnowszej wersji Europejskiego Systemu Zarządzania Ruchem Kolejowym (ERTMS) w pojazdach poruszających się po polskiej sieci kolejowej. Na takie projekty w KPO przeznaczono 112 mln euro. Dzięki przyjęciu programu pomocowego przez Komisję Europejską, będzie możliwe dysponowanie tymi pieniędzmi. Nabór wniosków przeprowadzi Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT).
Chodniki i przejścia dla pieszych z KPO
700 mln zł z KPO trafi do Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) na inwestycje, które mają poprawić bezpieczeństwo na drogach. Lista wszystkich działań obejmuje aż 180 projektów, a ich całkowity koszt to niemal 1,1 mld zł. GDDKiA zrealizowała już 111 projektów z tej listy. Znalazły się na niej m.in.:
· prawie 80 km chodników, ponad 50 km ścieżek pieszo-rowerowych,
· 9 km tras rowerowych,
· budowę sygnalizacji świetlnej na 14 skrzyżowaniach,
· sygnalizację świetlną na 80 przejściach dla pieszych,
· doświetlenie prawie 4 tys. przejść dla pieszych,
· wybudowanie 21 rond,
· oznakowanie 250 przejść znakiem D-6 na wysięgniku,
· 109 azyli dla pieszych.
Centrum Unijnych Projektów Transportowych już w grudniu 2023 r. podpisało pierwsze dwie umowy na dofinansowanie z KPO z GDDKiA. Wówczas była to kwota ponad 3 mld zł z przeznaczeniem na budowę 90 km obwodnic, modernizację 305 miejsc niebezpiecznych na drogach krajowych, a także instalację 128 automatycznych urządzeń nadzoru drogowego. Aktualnie GDDKiA ma już komplet umów na realizację projektów z KPO.
Również w grudniu 2023 r. CUPT podpisało umowę z PKP Polskie Linie Kolejowe na kwotę 25 mln zł. Te pieniądze służą poprawie bezpieczeństwa na przejazdach kolejowych. Projekty objęły m.in. instalację monitoringu, przebudowę oświetlenia, budowę rogatek na 10 przejazdach w województwie podkarpackim.
Pieniądze z KPO otrzymała też Główna Inspekcja Transportu Drogowego. W maju podpisała umowę o dofinansowanie 128 nowych urządzeń do łapania piratów drogowych. Na liście inwestycji są 43 odcinkowe pomiary prędkości, 70 fotoradarów, 10 urządzeń do monitorowania przejazdu na czerwonym świetle na skrzyżowaniach, a kolejne pięć na przejazdach przez tory kolejowe.
Pociągi i zeroemisyjne autobusy za pieniądze z UE
13 października na Pomorze dotarł pierwszy z 10 pociągów typu Impuls 2, których zakup dofinansowano z Krajowego Planu Odbudowy w ramach części E- Zielona, inteligentna mobilność. Województwo pomorskie otrzymało pieniądze na te cele dzięki złożeniu do CUPT projektu "Zakup 10 elektrycznych zespołów trakcyjnych w celu poprawy dostępności transportowej mieszkańców województwa pomorskiego do rdzenia aglomeracji trójmiejskiej".
Kilka dni wcześniej (4 października) CUPT zakończył przyjmowanie wniosków na zakup nisko- i zeroemisyjnych autobusów regionalnych. Na ten nabór przeznaczono prawie 591 mln zł. Środki z tej części KPO można przeznaczyć nie tylko na pojazdy, ale również na infrastrukturę ładowania energią elektryczną lub tankowania.
Niedawno zakończony konkurs to już trzeci nabór w ramach tej inwestycji. W pierwszym pozytywnie oceniono 26 z 36 złożonych wniosków. Projekty otrzymały łącznie ponad 281 mln zł dofinansowania. W ich wyniku zostaną zakupione 164 pojazdy niskoemisyjne i 39 autobusów zeroemisyjnych. Trwa ocena wniosków z drugiego naboru. Pula możliwego dofinansowania wynosi prawie 1,5 mld zł.
W części "E" w KPO możliwe jest także dofinansowanie zakupu nowego taboru tramwajowego. Budżet konkursu zakończonego w lipcu to 865,7 mln zł. Trwa ocena złożonych wniosków.
KPO nie dla CPK oraz Izery
Od 2004 r. Unia Europejska dofinansowała wiele projektów związanych z budową, modernizacją i rozbudową polskich lotnisk. Jednak w w Krajowym Planie Odbudowy nie przewidziano projektów dla tej gałęzi transportu.
Wiosną 2024 roku rozpoczął się proces tzw. rewizji, czyli zmian w KPO. Jedną z nich była rezygnacja z przedsięwzięć związanych z budową Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK). Chodziło o kwotę 100 mln euro na projektowanie połączeń kolejowych w ramach inwestycji. Uzasadnieniem do zmiany było m.in. to, że KPO finansuje inwestycje, które są oparte na konkretnych efektach, jak np. zakończenie budowy lub modernizacji odcinków kolejowych.
W zmienionym KPO zmienił się również charakter pieniędzy na projekty mające na celu rozwój produkcji pojazdów zeroemisyjnych, tzw. Izera. Pierwotnie Polska miała otrzymać fundusze na ten cel w części grantowej. W wyniku rewizji KPO zostały one jednak przeniesione do części pożyczkowej. Oznacza to, że Polska będzie mogła uzyskać pieniądze na realizację inwestycji i ją sfinansować, ale w przyszłości będzie musiała je zwrócić.
Rewizja KPO wprowadziła także zmianę dotyczącą wsparcia zakupu aut elektrycznych – zrezygnowano z podatku od pojazdów spalinowych, a zamiast tego zaplanowano dopłaty do zakupu, wynajmu i leasingu samochodów elektrycznych dla osób fizycznych.
Ile pieniędzy z KPO dla Polski?
Po tegorocznej rewizji Krajowy Plan Odbudowy składa się z 57 inwestycji i 54 reform. Polska ma otrzymać 59,8 mld euro, czyli ok. 268 mld zł.
Faktyczne pieniądze z KPO Polska może otrzymywać dopiero po osiągnięciu ustalonych zestawów kamieni milowych (np. przyjęciu odpowiedniej ustawy, strategii, kryteriów). Do tej pory Polska złożyła trzy wnioski o płatność do Komisji Europejskiej. Jeden z nich, przekazany w grudniu 2023 r na kwotę ok. 27 mld zł, został już rozliczony. Dwa kolejne Ministerstwo złożyło 13 września tego roku. Ich łączna wartość to ok. 40 mld zł. Zostały już pozytywnie zweryfikowane przez Komisję Europejską, a pieniądze powinny wpłynąć do Polski jeszcze w tym roku.
Do końca roku Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej planuje złożenie jeszcze dwóch wniosków o płatność na 31,5 mld zł. W przyszłym roku mają zostać złożone wnioski numer sześć i siedem łącznie na kwotę ponad 57 mld zł, a kolejne dwa wnioski rok później - na blisko 80 mld zł.
Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego
