Międzynarodowe regulacje dotyczące e-handlu

Działalność online umożliwia organizowanie sprzedaży towarów i usług w dogodny dla przedsiębiorcy sposób, bez ograniczania się do społeczności lokalnej. Oczywiście musi być zgodna z wymogami prawnymi. Jakimi?

Jeśli e-sklep oferuje produkty czy usługi nie tylko klientom krajowym, ale i zagranicznym, musi działać zgodnie z przepisami obowiązującymi w kraju macierzystym i ogólnie w państwach, z których pochodzą inni klienci.

Dla ułatwienia powstały międzynarodowe regulacje dotyczące e-handlu, chociażby na terenie całej Unii Europejskiej.

Pomimo że próby przeniesienia handlu do przestrzeni cyfrowej były podejmowane już na początku lat 80. XX wieku, pierwszy e-sklep powstał dopiero w 1992 roku w Stanach Zjednoczonych. Dlaczego? Otóż nie było możliwości wcześniejszego wykorzystania internetu w celach komercyjnych. Początkowo sieć miała pełnić funkcję wyłącznie komunikacyjną.

W 1994 roku, w związku z rosnącą liczbą użytkowników, w internecie zaczął na dobre rozwijać się handel. W Polsce pierwsze e-sklepy zaczęły powstawać dopiero w 1997 roku. Pionierem była pochodząca z Warszawy firma Terent, która umożliwiła klientom dokonanie zakupu przez formularz zamówienia online. Przełomem okazało się założenie w 1999 roku przez Arjana Bakkera platformy aukcyjnej Allegro, wzorowanej na amerykańskim eBay`u. Prężnie rozwijający się e-handel spowodował, że zaistniała potrzeba uregulowania tego rynku.

Już od lat 50. XX wieku Wspólnoty Europejskie wydawały przepisy, które były wykorzystywane w jednolity sposób w państwach członkowskich. Skutkiem tego wykreowany został wspólny obszar prawa, zwłaszcza gospodarczego.

Umieszczanie czytelnego regulaminu e-sklepu, zasady zwrotu towarów, obowiązek informowania konsumentów o zawarciu umowy sprzedaży na odległość i możliwości odstąpienia od niej, to jedne z pierwszych regulacji dotyczących handlu międzynarodowego, jakie wprowadziła, np. Unia Europejska. Wszystko po to, aby ułatwić handel międzynarodowy. Ujednolicono również wymogi dotyczące aspektów prawnych dla różnego rodzaju działalności.

W Unii Europejskiej tworzone są dyrektywy dla krajów członkowskich, które regulują sprzedaż konsumencką w sklepach stacjonarnych oraz online. Dotyczą także dostarczania treści i usług cyfrowych, oraz kwestii związanych z rękojmią.

Największą organizacją o zasięgu światowym wprowadzającą regulacje międzynarodowe dotyczące e-handlu jest WTO – World Trade Organization, czyli Światowa Organizacja Handlu, która rozpoczęła swoją działalność z dniem 1 stycznia 1995 roku.

Do grona podmiotów, które tworzą normy dotyczące handlu elektronicznego, należy zaliczyć Organizację Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD) oraz organizacje wyspecjalizowane w zakresie telekomunikacji, standaryzacji czy handlu.

Przy prowadzeniu działalności w obrębie rynku e-commerce każdy przedsiębiorca, który chce obsługiwać także klientów zza granicy, musi zapoznać się i stosować międzynarodowe regulacje prawne. Najłatwiej, jeśli e-handel odbywa się w ramach Unii Europejskiej, gdzie we wszystkich państwach członkowskich obowiązują te same przepisy. W innym przypadku trzeba zapoznać się z wytycznymi lokalnego prawa.

W ramach realizowanych transakcji można podpisywać dokumenty z wykorzystywaniem e-podpisu, czyli podpisu elektronicznego. To możliwe dzięki Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 910 z 23 lipca 2014 roku. Rozporządzenie eIDAS, jak jest nazywane w skrócie, współistnieje w Polsce z ustawą z dnia 5 września 2016 roku o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej. Oba akty prawne mają zapewnić bezpieczeństwo transakcji elektronicznych.

Rozporządzenie eIDAS doprowadziło do standaryzacji przepisów dotyczących e-płatności, które są realizowane na terenie wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej. Wyróżnia ono trzy rodzaje podpisów elektronicznych:

• podpis elektroniczny,
• zaawansowany podpis elektroniczny,
• kwalifikowany podpis elektroniczny.

W szczególności rozporządzanie eIDAS daje możliwość składania pod różnymi dokumentami podpisu elektronicznego, który oparty jest na kwalifikowanym certyfikacie, oraz zawierania transakcji online z jego użyciem. Wydawany jest przez jedno z państw UE i pozostaje ważny w pozostałych krajach Wspólnoty Europejskiej.

Dla lepszej ochrony konsumentów dokonujących zakupów w ramach rynku e-commerce wdrożono nowe dyrektywy unijne: dyrektywa 2019/2161 ("Dyrektywa Omnibus"), 2019/771 oraz 2019/770 (Dyrektywy Cyfrowa i Towarowa). Wśród najważniejszych regulacji międzynarodowych, jakie wprowadzono na ich podstawie, a które dotyczą ochrony konsumentów w e-handlu, należy wymienić:

• Obowiązek informowania konsumentów o cenach sprzed obniżki – sprzedający musi podawać informacje o najniższej cenie danego towaru lub usługi, jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
• Skrócenie terminu przeznaczonego na rozpatrzenie reklamacji – z 30 do 14 dni.
• Konieczność informowania konsumentów o tym, czy sprzedający w ramach platformy handlowej jest przedsiębiorcą, czy też nie.
• Obowiązek informowania, czy przedsiębiorca korzysta z płatnych reklam lub opłaca wyższe plasowanie się jego oferty.
• Konieczność zapewnienia sprawdzalności opinii konsumentów umieszczanych pod produktami w e-sklepach.
• Obowiązek podawania adresu przedsiębiorstwa, adresu e-mail oraz numeru telefonu do kontaktu.
• Zakaz wprowadzania na różne rynki międzynarodowe towarów identycznych z tymi, które sprzedawane są na innych rynkach, jeśli występuje różnica w składzie czy we właściwościach.
• Zastąpienie nazewnictwa "rękojmia" terminem "odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową" – termin domniemania, że niezgodność z umową istniała już w chwili zakupu został wydłużony do 2 lat.

Spory między konsumentami a sprzedającymi w ramach e-handlu są na porządku dziennym, dlatego pojawiła się potrzeba ich uregulowania. Nieodzowne jest dziś umieszczenie w regulaminie e-sklepu czy internetowej platformy sprzedażowej informacji o warunkach zwrotu i reklamacji towarów. W całej Unii obowiązują te same procedury, ale poza nią – już niekoniecznie.

W krajach UE klient ma prawo do odstąpienia od umowy sprzedaży zawartej przez internet w ciągu 14 dni bez podawania przyczyny. Wystarczy przy tym, że posłuży się jednostronnym oświadczeniem woli. Konsument sam wybiera wtedy metodę wysyłki zwracanego towaru i ponosi jej koszty. Sprzedający musi z kolei zwrócić wartość towaru oraz dostawy do wysokości najtańszej opcji, jaką oferuje.

Bardzo ważną kwestią dla e-handlu jest ochrona danych osobowych i prywatności. W Unii Europejskiej obowiązuje Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych Osobowych (RODO), które zostało przyjęte już 25 maja 2016 roku na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku. Na mocy rozporządzenia w państwach członkowskich UE obowiązują regulacje w zakresie ochrony i przetwarzania danych osobowych osób fizycznych.

Właściciele biznesów w branży e-commerce, m.in. sklepów internetowych, są zobowiązani do:

• gromadzenia zgód wyrażonych w sposób świadomy, gdzie ich treść jest jasna dla użytkownika przez administratorów e-sklepów, a także informowanie użytkowników o tym, jakie jego dane osobowe, przez kogo i w jakim celu będą przetwarzane;
• uzyskania osobnej zgody na profilowanie, tj. zbieranie danych na temat zachowań i zwyczajów użytkownika i na tej podstawie przypisywania go do danego segmentu klientów;
• prowadzenia rejestru czynności przetwarzania danych osobowych przez administratora witryny;
• zgłaszania naruszenia danych osobowych w ciągu 72 godzin do organu nadzorczego, zagwarantowania szczególnego poziomu bezpieczeństwa dla przekazywania i do dalszego przetwarzania danych klientów poza UE.

Wprowadzono możliwość nałożenia kary na podmioty, które nie będą stosowały się do wyżej wymienionego rozporządzenia, o wysokości do 4 proc. rocznego obrotu przedsiębiorstwa lub 20 mln euro.

E-handel transgraniczny umożliwia producentom i dystrybutorom bezpośrednią wysyłkę zakupionych towarów do konsumentów znajdujących się na całym świecie. Dzieje się to bez konieczności budowania obecności na rynkach zagranicznych, co jest czasochłonne i kosztowne. W przypadku transgranicznego handlu elektronicznego można mówić o tzw. cross-border, kiedy to produkty wysyłane są do klientów końcowych za granicą, którzy dokonali zakupu w sklepie internetowym lub za pośrednictwem platformy typu maketplace.

To bardzo ważny dział w sferze e-commerce, zwłaszcza że tylko na rynku europejskim w 2022 roku cross-border rozwijał się w tempie 30 proc. rok do roku i osiągnął wartość około 220 mld euro. Przedsiębiorcy powinni na bieżąco śledzić zmiany przepisów.

Dużym problemem przy zwracaniu towarów w krajach poza UE jest to, że taka przesyłka może być potraktowana przez Urząd Celny jako import i urzędnicy mogą zażądać opłacenia cła oraz podatku VAT. Istnieje możliwość uniknięcia takich kosztów przez zastosowanie procedury towarów powracających. Powtórny przywóz towarów i zwolnienie z opłat związanych z m.in. cłem jest możliwy na podstawie Wspólnotowego Kodeksu Celnego.

Z dniem 1 lipca 2021 roku w Polsce wprowadzony został pakiet VAT dla e-commerce, tj. VAT-OSS (One-Stop-Shop). Celem pakietu jest uszczelnienie przepisów dotyczących podmiotów funkcjonujących na rynku e-handlu oraz zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorców z krajów unijnych w porównaniu do firm z krajów trzecich. Wprowadzenie tego pakietu zmieniło tryb rozliczania podatku VAT przez firmy działające w handlu elektronicznym, włączając sprzedaż poprzez platformy e-commerce.

Na mocy nowych przepisów, w związku ze wdrożeniem pakietu e-commerce wprowadzono wiele ułatwień dla przedsiębiorców:

• Likwidacja obowiązku rejestracji do VAT w krajach unijnych w momencie przekroczenia limitu 10 000 euro dla wewnątrzwspólnotowej sprzedaży na odległość.
• Zastosowanie jednego limitu WST na odległość na rzecz osób indywidualnych – 10 000 euro, co w przeliczeniu dało 42 000 zł (do limitu brane są pod uwagę dokonane transakcje WST oraz świadczone usługi liczone w kwocie netto, które zostały dokonane przez podmioty w danym roku podatkowym).
• Rozliczenie podatku VAT OSS w jednej deklaracji składanej tylko do organu podatkowego znajdującego się w państwie identyfikacji podmiotu.

Umożliwiono rejestrację do OSS przedsiębiorcom, którzy się na to zdecydują, nawet przed przekroczeniem wskazanego limitu.

W zależności czy dokonywana jest dostawa towarów i usług przez granicę do kraju należącego do Unii Europejskiej, czy nie, nieco inne regulacje będą miały przy tym zastosowanie.

Jeśli chodzi o e-handel unijny, występuje wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów – WDT. W tym przypadku dochodzi do wywozu towarów z terytorium kraju w wykonaniu czynności opodatkowanych na terytorium innego państwa członkowskiego. WDT objęta jest zerową stawką podatku VAT, co jest korzystne dla sprzedawców. Może być ona stosowana po spełnieniu następujących warunków:

• dostawa realizowana jest na rzecz podmiotu mającego status podatnika VAT w innym państwie członkowskim UE,
• towary opuściły kraj wysyłki, zaś dostawca ma dowody świadczące o opuszczeniu przez nie terytorium państwa członkowskiego UE, z którego towary są wysyłane lub w którym rozpoczęto ich transport,
• podatnik składający deklarację podatkową, w której wykazuje tę dostawę, jest zarejestrowany jako podatnik VAT UE.

Jeśli towary sprzedawane są poza terytorium Unii Europejskiej, dokonywany jest ich eksport. W takim wypadku VAT jest opłacany według odpowiednich stawek.

Podmioty prowadzące działalność na rynku e-commerce mają określone obowiązki informacyjne, na mocy Dyrektywy DAC7 (dyrektywy 2021/514 z 22 marca 2201 roku). W Polsce już w lutym 2023 roku Rządowe Centrum Legislacji przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz niektórych innych ustaw. Nowe przepisy weszły w życie z dniem 1 maja 2023 roku.

Dyrektywa DAC7 wymaga od operatorów platform cyfrowych, tj. stron internetowych oraz aplikacji, raportowania i zbierania dodatkowych informacji podatkowych oraz składania sprawozdań za każdy rok.

Operatorzy na bazie Dyrektywy DAC7 mają obowiązek raportować dane sprzedawców działających z wykorzystaniem narzędzi e-handlu konkretnemu państwu członkowskiemu UE.

Wprowadzanie kolejnych regulacji w obrębie e-handlu wywiera wpływ na wszystkich uczestników rynku e-commerce – zarówno sprzedających, jak i kupujących. W jaki sposób?

Dzięki nowym przepisom interesy konsumentów są lepiej chronione, mogą oni podejmować decyzje zakupowe w warunkach pełnej informacji, m.in. wiedząc, ile najtaniej kosztował dany produkt w e-sklepie w ciągu 30 ostatnich dni przed wprowadzeniem promocji.

Krajowi pośrednicy na rynku handlu internetowego, portale aukcyjne i sprzedażowe, muszą stawiać czoło nie tylko konkurencji wewnątrzkrajowej czy wewnątrzunijnej, ale i walczyć z nieuczciwą konkurencją spoza Unii Europejskiej. Było to wyzwaniem, aby konkurować przede wszystkim z chińskimi e-sklepami i platformami zakupowymi, w przypadku których ceny poszczególnych produktów bywają niewspółmiernie niskie.

Jednak dla wyrównania szans pomiędzy różnymi podmiotami na rynku e-handlu powstał pakiet e-commerce w Unii Europejskiej. Jego wdrożenie nastąpiło z dniem 1 lipca 2021 roku. W Polsce w tym samym czasie weszła w życie ustawa z dnia 20 maja 2021 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw wprowadzająca nowe zasady opodatkowania VAT handlu elektronicznego, przewidziane w unijnym pakiecie VAT e-commerce.

Nowe przepisy unijne blokują napływ do krajów UE paczek bez VAT, ale i z drugiej strony znacznie upraszczają formalności związane z handlem w internecie pomiędzy krajami członkowskimi.