Wiosną ubiegłego roku pełniący obowiązki szefa Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS) Krzysztof Saczka poinformował, że sanepid otrzyma co najmniej 28 mln zł. Projekt, na który przyznano dotację, nazywa się "Wzmocnienie nadzoru sanitarno-epidemiologicznego Polski".
Głównym jego celem miało być "zwiększenie kompetencji miękkich" i znajomości języka ukraińskiego dla 300 pracowników inspekcji sanitarnej, a także przeszkolenie i zatrudnienie w organach inspekcji na terenie całego kraju co najmniej 181 uchodźców z Ukrainy.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
GIS zwracał wcześniej uwagę na problemy kadrowe
Środki zostały pozyskane poza konkursem w ramach osi priorytetowej VII Wsparcie REACT-EU dla obszaru zdrowia Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój. Ministerstwo Zdrowia, jako instytucja pośrednicząca w przyznawaniu funduszy UE podpisało w tej sprawie z GIS umowę.
Szefostwo sanepidu argumentowało konieczność pozyskania tych pieniędzy wieloletnimi problemami kadrowymi. Szef GIS zaznaczał wówczas w wywiadach, że "inspekcja sanitarna przez lata pozostawała instytucją trochę zapomnianą, a dopiero pandemia pokazała, że jest bardzo potrzebna".
Porady dla uchodźców. "Zacznij dzień od szklanki wody"
Program miał potrwać od września do końca 2023 roku. Niedawno wysłaliśmy w tej sprawie pytania do GIS. Chcieliśmy się dowiedzieć, w jaki sposób wydano te środki.
Z odpowiedzi, którą otrzymaliśmy od Szymona Cienkiego, rzecznika prasowego GIS wynika, że obecnie wartość rozliczanych środków w ramach projektu wynosi blisko 20 mln zł. Rzecznik zaznaczył, że te pieniądze wydano m.in. na program prozdrowotny dla obywateli Ukrainy. Nie podał nam jednak szczegółów na ten temat, ale odesłał nas do materiałów zamieszczonych na stronie urzędu.
Wśród nich zaintrygowała nas zwłaszcza treść ulotek o zasadach zbierania grzybów i zaletach picia wody, które dostępne są w językach polskim i ukraińskim.
"Zacznij dzień od szklanki ciepłej wody. Po nocy często czujemy suchość w jamie ustnej. Warto więc zacząć dzień od nawyku picia wody tuż po przebudzeniu" — radzą w nich autorzy prozdrowotnego programu.
W kolejnych informacjach proponują "wprowadzenie rutyny picia wody".
"Ustal sam/a ze sobą, że pijesz kilka łyków wody za każdym razem, gdy: sięgasz po telefon lub pomyślisz o zjedzeniu czegoś słodkiego, po każdym wyjściu z toalety lub za każdym razem, gdy myjesz zęby itp." - czytamy w ulotce Sanepidu.
Interesująca jest treść ulotki na temat "dekalogu zbierania grzybów", którą sanepid przygotował dla przybyszy zza wschodniej granicy. Wśród porad, które znajdują się w broszurze, znajduje się informacja o tym, że podczas grzybobrania "konieczna jest znajomość najpopularniejszych gatunków grzybów jadalnych i trujących". Dowiadujemy się, że nie należy zbierać grzybów na "terenach zanieczyszczonych", cokolwiek miałoby to oznaczać. Kolejna porada brzmi: "Ogranicz ilości zbieranych grzybów – marnowanie żywności".
Prozdrowotny program przepisano z innego unijnego projektu
Co ciekawe, po dokładnym zapoznaniu się materiałami ze strony GIS, które udostępnił nam rzecznik, okazało się, że prozdrowotny program dla uchodźców nie powstał w ubiegłym roku, ale w ramach poprzedniej edycji programu "Wzmocnienie nadzoru sanitarno-epidemiologicznego Polski" realizowanej w ramach Działania 7.1 Oś priorytetowa VII Wsparcie REACT-EU dla obszaru zdrowia, w latach 2014-2020. Na ten cel wydano wcześniej pieniądze pochodzące z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Treść ulotek, która nas zaintrygowała, w tym o piciu wody i zasadach zbierania grzybów, powstała więc co najmniej trzy lata wcześniej.
W praktyce, w 2023 r. przepisano po prostu treść materiałów przygotowanych na potrzeby wcześniejszego programu i wykorzystano je ponownie, jako program prozdrowotny dla obywateli Ukrainy. Jedynym dodatkowym działaniem było przetłumaczenie opracowanych kilka lat wcześniej ulotek na język ukraiński.
"Zatrudnienie osób z Ukrainy wspomogło ich aktywizację zawodową"
Zapytaliśmy rzecznika GIS też o to, ilu obywateli Ukrainy udało się zatrudnić w ciągu czterech miesięcy trwania programu. W odpowiedzi uzyskaliśmy informację, że sanepid zatrudnił ponad 300 osób, czyli więcej niż wcześniej planowano.
- Zatrudnienie osób uciekających z Ukrainy wspomogło aktywizację zawodową tych osób i umożliwiło im to podjęcie zatrudnienia w celu samodzielnego pokrycia kosztów życia w Polsce — poinformował nas rzecznik.
Wyjaśnił także, że zostały również zakupione meble biurowe oraz sprzęt informatyczny stanowiący wyposażenie uchodźców na stanowiskach pracy.
Na jakie posady zostali zatrudnieni obywatele Ukrainy?
Okazuje się, że większość osób zatrudniono do pomocy w pracach biurowych. Innym powierzono drobne prace konserwatorskie w budynkach inspekcji sanitarnej, jak i na zewnątrz. Cześć osób zatrudniono na stanowiskach sprzątaczek.
Zdalne kursy języka ukraińskiego dla pracowników inspekcji sanitarnej
Dla ponad 300 pracowników inspekcji sanitarnej zorganizowano kursy języka ukraińskiego. Rzecznik GIS nie przekazał nam, ile pieniędzy na to wydano.
Na podstawie ogólnie dostępnych informacji o przetargach ustaliliśmy, że w sierpniu 2023 roku sanepid podpisał umowę na "realizację kursów języka ukraińskiego" dla swoich pracowników.
Jej wartość, obejmującą kursy zdalne dla 300 pracowników w okresie od września do 17 listopada 2023 roku, wyniosła 162 540 zł. W praktyce kursy miały być realizowane w dni robocze.
Jaka kwota z ogólnej puli programu została przeznaczona na zatrudnienie uchodźców z Ukrainy oraz zakup dla nich sprzętu? Tego nie udało nam się dowiedzieć, rzecznik inspekcji sanitarnej nie przekazał nam tych informacji.
Obecnie cały program, na który sanepid otrzymał dofinansowanie, czeka na rozliczenie ministerstwa zdrowia. Próbowaliśmy się dowiedzieć od resortu, czy może podzielić się z nami wnioskami dotyczącymi realizacji tego programu. Jednak dotąd na nasze pytania nie otrzymaliśmy jednak odpowiedzi.
Duży zastrzyk pieniędzy dla sanepidu
Pieniądze pozyskane przez sanepid w ostatnim czasie na zatrudnienie obywateli Ukrainy, to niejedyne środki, jakie otrzymała ostatnio instytucja. W 2022 r. sanepid dostał także 140 mln zł z unijnego instrumentu REACT. Fundusze miały zostać przeznaczone m.in. na modernizację budynków, roboty budowlane, remonty oraz zakupy sprzętu.
Przypomnijmy, środki z REACT są przyznawane do finansowania od 1 lutego 2020 r., można je jednak wykorzystywać do końca 2023 r. w ramach "wspierania kryzysowych działań naprawczych w kontekście pandemii COVID-19 i jej skutków społecznych oraz przygotowania do ekologicznej i cyfrowej odbudowy gospodarki zwiększającej jej odporności". Poziom dofinansowania UE z tego programu wynosi 100 proc.
Agnieszka Zielińska, dziennikarka money.pl