Naukowy głos w dyskusji na temat przyszłości naszej planety – podsumowanie trybu ekologicznego III Kongresu ESG "Polska Moc Biznesu"

III edycja Kongresu ESG Polska Moc Biznesu 2023, odbyła się 4 grudnia na PGE Narodowym. Wydarzenie po raz kolejny stało się płaszczyzną do dyskusji, wymiany poglądów i wzajemnej inspiracji w zakresie ochrony środowiska, najistotniejszych kwestii społecznych i przyszłości gospodarki. Na trzech dedykowanych scenach: Ekologia, Społeczeństwo oraz Gospodarka, Kongres zgromadził ponad 120 ekspertów ze środowiska biznesu, instytucji naukowych, samorządowych, pozarządowych oraz administracji centralnej.

Jeszcze do niedawna postęp technologiczny i rozwój społeczno-gospodarczy wiązał się ze zwiększoną presją na środowisko, ekspansywnym wydobyciem surowców i próbą podporządkowania sobie natury. W efekcie takiej działalności doprowadziliśmy do zniszczenia naturalnych łańcuchów przyrodniczych i przekroczyliśmy możliwości regeneracyjne naszej planety. Wyniki badań i analiz naukowych nie pozostawiają złudzeń - stan środowiska naturalnego stale się pogarsza pod wpływem działalności człowieka, a zmiany klimatu postępują szybciej niż kiedykolwiek wcześniej.

Ciążąca na ludzkości odpowiedzialność za tempo i charakter tych zmian wymaga podjęcia kompleksowych działań, dlatego to właśnie scena E, dedykowana ekologii, stała się miejscem szczególnie intensywnych debat i rozważań. Ambasadorem trybu ekologicznego został Instytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB).

Z badań przeprowadzonych przez Policy Institute z King’s College w Londynie w styczniu 2022 r. na grupie 12 tys. obywateli z sześciu krajów europejskich wynika, że aż 85% badanych ufa naukowcom zajmującym się tematyką zmian klimatu. Badacze uważani są za bardziej uczciwych, zmotywowanych do właściwego postępowania, otwartych na nowe pomysły i posiadających większą wiedzę niż rządy czy Komisja Europejska jeśli chodzi o przeciwdziałanie zmianom klimatu. Dlatego zaangażowanie instytucji takich jak IOŚ-PIB w debatę na temat zrównoważonej przyszłości naszego kraju jest niezwykle ważne.

Wyzwania środowiskowe, przed którymi stoimy jako ludzkość, wymagają woli zmian, zarówno politycznych, społecznych jak również biznesowych - niezbędne są działania na szeroką skalę.

Eksperci z IOŚ-PIB jako kluczowe wskazywali działania mitygacyjne i adaptacyjne do zmian klimatu, osiągnięcie neutralności klimatycznej, przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, rozwój innowacyjnych technologii środowiskowych oraz transformację energetyczną.

Kongres rozpoczął się od śniadania prasowego, na którym dr hab. inż. Krystian Szczepański, dyrektor IOŚ-PIB, przedstawił zmiany w polskim systemie kaucyjnym obowiązujące od 2025 roku. Szczepański zaznaczył: "Od 1 stycznia 2025 [jako Polska – red.] czeka nas rewolucja – system kaucyjny, który ma przyczynić się do zmniejszenia liczby opakowań oraz zwiększenia wolumenu odzyskanych surowców. Musimy jednak pamiętać, że rocznie wytwarzamy 14 mln ton odpadów komunalnych, natomiast opakowania, które będą podlegały pod system kaucyjny, stanowią zaledwie 3% tej wartości. Chociaż ta wartość to zaledwie ułamek całości odpadów, jest kluczowa pod względem odzyskania surowców". Szczepański zwrócił uwagę, że wyzwań w obszarze gospodarki odpadami jest o wiele więcej, a cele są naprawdę bardzo ambitne. Dla przykładu: do 2035 r. musimy osiągnąć 77% w dziedzinie selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych. Dlatego ważne jest, aby każdy producent czuł się odpowiedzialny za wprowadzone na rynek produkty w opakowaniach i już na etapie projektowanie uwzględniał aspekty ponownego użycia czy recyklingu.

Te słowa dyrektora IOŚ-PIB podkreśliły znaczenie odpowiedzialnego gospodarowania odpadami w kontekście zrównoważonego rozwoju i strategii ESG, będących kluczowymi tematami Kongresu.

W panelu dotyczącym Gospodarki Obiegu Zamkniętym dr hab. inż. Krystian Szczepański, podkreślił konieczność zmiany naszego sposobu myślenia. "Przede wszystkim musimy zadać sobie pytanie, czy wszystko, co kupujemy, jest nam potrzebne i nie popadać w konsumpcjonizm". Szczepański omówił również kwestię recyklingu surowców, podkreślając ich znaczenie w racjonalnym gospodarowaniu odpadami, a przez to również zasobami naturalnymi.

Dr inż. Beata Waszczyłko-Miłkowska, Kierownik Zakładu Monitoringu i Prognozowania w Gospodarce Odpadami IOŚ-PIB, biorąca udział w panelu "Gospodarka Obiegu Zamkniętego: opakowania i trendy konsumenckie", zwróciła uwagę na statystyki: "Rocznie na teren Polski wprowadzane jest 7 mln ton opakowań, z czego najwięcej stanowi papier i tektura, a plastik to około 30%". Podkreśliła również konieczność dynamicznych zmian w sektorze, który ma wpływ nie tylko na środowisko, ale i zdrowie. Jak zauważyła, "ponad połowa kartonów na pizzę we Włoszech zawiera szkodliwe substancje", zaś wszechobecny mikroplastik jest już odnotowywany w wodzie i powietrzu. Podsumowując, dr inż. Waszczyłko-Miłkowska wskazała na szeroki zakres działań obejmujących GOZ, podkreśliła potrzebę dialogu i uwzględnienia różnych perspektyw w dyskusji na temat ochrony środowiska. "Rozmawiajmy, opierając się też na faktach, na rzeczywistości, tak, żebyśmy mogli wyciągać dobre wnioski", zachęcała, wskazując na wspólny cel, jakim jest ochrona środowiska i zdrowe społeczeństwo.

Szczególnie mocno wybrzmiał głos dr. hab. inż. Krystiana Szczepańskiego, który wygłosił kluczowe wystąpienie (KeyNote) na ten temat biogazu i jego istotnej roli w Gospodarce Obiegu Zamkniętego (GOZ). "Jesteśmy na początku drogi realizacji GOZ, która obejmuje nie tylko odpady komunalne, ale także wodę, energię i surowce", mówił. Ponadto podkreślił, że Polska importuje niemal 10 mld metrów sześciennych gazu, podczas gdy potencjał naszego kraju do produkcji biogazu wynosi blisko 8 mld metrów sześciennych. "To otwiera przed nami wielkie możliwości", dodał, wskazując w wystąpieniu na korzyści zarówno dla gospodarki, jak również środowiska. Jednocześnie zaznaczył, że dla inwestycji w biogaz kluczowe są transparentność i edukacja, aby zbudować społeczną akceptację dla tego typu instalacji.

Piotr Zacharski z Zakładu Strategii Środowiskowych IOŚ-PIB, w panelu "Transformacja czy tranzycja polskiej energetyki?" wskazał na złożoność procesu transformacji energetycznej. "Teoretycznie to proste: wygaszamy źródła węglowe i przechodzimy na odnawialne. Jednak transformacja nie jest prosta i powstają nowe problemy", podkreślił tym samym potrzebę kompleksowego podejścia do kwestii transformacji energetycznej i przewidywania jej długoterminowych skutków. Zauważył jednak, że choć transformacja wiąże się z pewnymi wyzwaniami logistycznymi, społecznymi i finansowymi, nie należy jej postrzegać wyłącznie w tych kategoriach. "Nie oceniałbym do końca, że to są tylko wyzwania. Musimy też podkreślić, że transformacja energetyczna jest dla Polski dużą szansą", mówił Zacharski. Takie podejście gwarantuje, że transformacja energetyczna nie tylko odpowie na wyzwania środowiskowe, ale również stworzy możliwości rozwoju dla lokalnych społeczności.

W panelu "Jak cele klimatyczne mogą wspierać zrównoważony rozwój Polski?" głos zabrał mgr inż. Paweł Mzyk, Zastępca Dyrektora ds. Zarządzania Emisjami oraz Kierownik Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). Mzyk zwrócił uwagę na pozycję Polski w czołówce największych emitentów gazów cieplarnianych w UE. Podkreślił, że istotnym obszarem do działań związanych z ograniczeniem emisji jest ciepło sieciowe. Zaznaczył również, że koszt osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2040 roku może wynieść 370 mld zł, a cena uprawnień do emisji może osiągnąć nawet 400 euro.

Panele i debaty odbywające się podczas III Kongresu ESG Polska Moc Biznesu 2023 podkreśliły złożoność wyzwań, z jakimi Polska musi się zmierzyć na drodze do zrównoważonego rozwoju, a także potwierdziły konieczność podjęcia pilnych działań na szeroką skalę przy udziale nas wszystkich. Wniosek jest jeden: nikt nie powinien czuć się zwolniony z odpowiedzialności za przyszłość naszą i naszej planety.

Tekst został zrealizowany przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy w ramach projektów Klimada 2.0, dofinansowanego ze środków UE oraz Bioinitium dofinansowanego ze środków NFOŚiGW