Niedozwolone klauzule umowne – czym są?

Nieodłącznym elementem naszego życia jest zawieranie i podpisywanie umów. W takich przypadkach należy zwrócić szczególną uwagę na tzw. niedozwolone klauzule umowne. Ich definicja znalazła się w art. 3851 Kodeksu cywilnego. Klauzule niedozwolone nazywane są także abuzywnymi i obejmują one wszystkie postanowienia zawarte w umowach zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, które są niezgodne z prawami przysługującymi klientom. 

Niedozwolone postanowienia w zawieranych umowach obejmują wszystkie te uzgodnienia poczynione indywidualnie z klientem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób, który jest sprzeczny z dobrymi obyczajami i/lub rażąco narusza interesy konsumenta. 

Jednocześnie klauzule niedozwolone mogą być klauzulami wyłączającymi lub ograniczającymi odpowiedzialność za szkody na osobie albo za brak wykonania lub nienależyte wykonanie zobowiązania. 

Z pewnością za niedozwoloną można uznać umieszczoną w umowie klauzulę, która zezwala przedsiębiorcy na przeniesienie praw i obowiązków wynikających z niej bez zgody konsumenta albo uzależniającą zawarcie umowy przyrzeczonej przez konsumenta od tego, czy będzie on zawierał takie same kontrakty w przyszłości. 

Dla rozwiania wątpliwości dotyczących tego, czy w danym przypadku masz do czynienia z niedozwoloną klauzulą umowną, możesz sięgnąć po Rejestr takich klauzul lub do decyzji wydawanych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. 

Istnieje kilka najczęściej stosowanych w przypadku umów zawieranych pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą przykładów klauzul niedozwolonych. Zapoznaj się z nimi. 

Coraz więcej Polaków kupuje przez internet, a rynek e-commerce paradoksalnie wiele zyskał na lockdownach wprowadzanych w życie w związku z rozwojem pandemii koronawirusa w 2020 i 2021 roku. Jednak kupowanie online zawsze obarczone jest ryzykiem tego, że w umowach kupna-sprzedaży na odległość czy w regulaminach sklepów internetowych znajdą się niedozwolone klauzule umowne. Przykłady takich klauzul obejmują:

• uzależnianie realizacji złożonego zamówienia od woli przedsiębiorcy,
• zastrzeżenie możliwości ograniczenia asortymentu dla wybranych stref dostawy,
• zastrzeżenie dotyczące limitowania przez sklep ilości zakupionych przez klientów artykułów promocyjnych,
• zastrzeżenie prawa do odmowy realizacji zamówienia w przypadku zaistnienia nieoczekiwanych błędów na stronie sklepu, np. podania niewłaściwej ceny,
• braku odpowiedzialności właściciela sklepu internetowego wobec konsumenta za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie umowy,
• braku obowiązku przedsiębiorcy do zwrotu zapłaty za spełnione świadczenie w przypadku rezygnacji konsumenta z usługi. 

Należy uświadomić sobie, że regulamin działania sklepu internetowego również jest rodzajem umowy zawieranej pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą, więc jako taki nie może pozwalać na jednostronną zmianę warunków umowy bez ważnej, ujętej w Kodeksie cywilnym przyczyny. 

Nie tylko pomiędzy przedsiębiorcami i konsumentami dochodzi do zawierania umów, ale również pomiędzy samymi przedsiębiorcami (umowy typu B2B). Czy w takim przypadku obowiązują jakiekolwiek niedozwolone klauzule umowne? Wówczas klauzule te nie znajdują zastosowania. Wszystko dlatego, że konsument przy zawieraniu umów z przedsiębiorcami występuje jako strona słabsza, która wymaga ochrony prawnej. Zaś w przypadku umów, gdzie obie strony to podmioty gospodarcze, jako profesjonaliści powinni oni mieć odpowiednią wiedzę i kwalifikacje pozwalające im na zawieranie takich kontraktów. 

Przykładem umów, w których mogą znaleźć się niedozwolone klauzule, choć oczywiście nie powinny, są umowy kredytowe. Obejmują one między innymi postanowienia przejęte ze wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez bank, czego wyrazem są umowy kredytów frankowych i ujęte w nich mechanizmy podwójnej waloryzacji w oparciu o wewnętrzne kursy banków odbiegające od kursów rynkowych.

W przypadku gdy zostaną wykryte niedozwolone klauzule w umowach kredytowych, to ich wyeliminowanie sprawia, że cała istota kontraktu zostać może naruszona, a taka umowa ostatecznie będzie prawdopodobnie uznana przez sąd za nieważną.

Jeśli zauważysz, że w zawartej umowie czy w regulaminie sprzedaży znajduje się klauzula niedozwolona, to w pierwszej kolejności poproś o jej zmianę. Wówczas powinno dojść do negocjacji pomiędzy Tobą a kontrahentem. Jeśli takie działanie nie przyniesie odpowiednich skutków, powinieneś złożyć powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Możesz też w pierwszej kolejności skontaktować się z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i zwrócić się z wnioskiem o to, by ten zbadał, czy wskazane zapisy nie stanowią klauzul abuzywnych. Zawiadomienie o naruszeniu przez przedsiębiorcę zakazu stosowania niedozwolonych klauzul umownych musi być złożone w formie pisemnej wraz z załącznikiem w postaci strony wzorca umowy.