Nielegalne zatrudnianie cudzoziemców. Resort wywołał burzę nową ustawą

Ministerstwo Rozwoju i Technologii kierowane przez Krzysztofa Hetmana przygotowało pakiet zmian w kilkunastu ustawach, które mają pomóc przedsiębiorcom w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Jedna z tych zmian, zamieszczona w tzw. pakiecie deregulacyjnym dotyczy odpowiedzialności pracodawcy za powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy. Za wskazany czyn grozi kara grzywny do 30 tys. zł.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy, po zmianach za wykroczenie polegające na nielegalnym zatrudnieniu cudzoziemca byliby karani jedynie ci pracodawcy, którzy dopuścili się tego z winy umyślnej, a nie – jak teraz – wszyscy, którzy złamali prawo.

Środowisko pracodawców sygnalizuje, że powierzający prace cudzoziemcom często nie dysponują odpowiednimi kompetencjami i innymi możliwościami, które pozwoliłyby im gruntowną weryfikację stanów faktycznych i prawnych związanych z powierzeniem pracy cudzoziemcom – czytamy w projekcie.

Pracodawcy twierdzą też, że obowiązki wynikające z weryfikacji legalności powierzenia pracy postrzegane są jako nadmierne obciążenia administracyjne.

Jakie to obowiązki? Aby ustrzec się odpowiedzialności karnej, pracodawca powinien oceniać m.in.:

• uprawnienia cudzoziemca do wykonywania pracy,
• prawidłowość wystawienia odpowiednich zezwoleń,
• podstawę pobytu, a także inne dokumenty, które mogą wynikać z odrębnych przepisów.

Pakiet deregulacyjny trafił na początku kwietnia do konsultacji społecznych i już wzbudza wiele emocji.

Zdaniem wiceprzewodniczącego Związku Zawodowego "Budowlani" Jakuba Kusa, jego zapisy "nawiązują do najgorszych tradycji polskiej legislacji, a duża część proponowanych zmian wydaje się katalogiem pomysłów różnych lobbystów".

Jego zdaniem proponowane w pakiecie rozwiązania wpłyną nie tyle na deregulację, ile na demontaż rynku pracy i działalności gospodarczej.

– Chodzi o zwolnienie pracodawcy z odpowiedzialności za "nieumyślne" naruszenie prawa. W polskim systemie prawnym to wyłącznie pracodawca, poza wyjątkami dotyczącymi zawodów regulowanych, decyduje o tym, kogo zatrudnia, na jakich podstawach i ocenia, czy jest to zgodne z prawem – przypomina Kus.

Według związkowca to pracodawca odpowiada za to, kogo u siebie zatrudnia. A jeśli nie posiada kompetencji, by dokonać takiej oceny, nie powinien być pracodawcą.

To oczywiste, że związki zawodowe są i będą zdecydowanie przeciwne wprowadzeniu tej zmiany w ustawie. Prowadzi ona do powrotu do usankcjonowanego dumpingu na rynku pracy (nie tylko w budownictwie), a także do naruszenia zasad uczciwej konkurencji – kwituje nasz rozmówca.

Również wicedyrektor Polskiego Instytutu Ekonomicznego i ekspert rynku pracy Andrzej Kubisiak zwraca uwagę, że proponowane przez resort rozwoju zmiany mogą wpłynąć na konkurencyjność pomiędzy firmami. To raz. Dwa: mogą stanowić zachętę do większego napływu cudzoziemców bez prawa pobytu i wykonywania pracy w Polsce, gdyż pracodawcy poczują się zwolnieni z odpowiedzialności za nich.

Według Kubisiaka odebranie służbom – Państwowej Inspekcji Pracy oraz Straży Granicznej, które kontrolują legalność zatrudnienia – oręża w postaci możliwości nakładania kar może wpłynąć destabilizująco na rynek, chociaż rozumie on potrzebę liberalizacji przepisów. Szczególnie teraz, kiedy pracodawcy borykają się z dużym odpływem pracowników z Ukrainy.

Jednak nawet w takiej sytuacji – zdaniem Kubisiaka – powinna pozostać możliwość zastosowania grzywien i być stosowana wówczas, gdy dany pracodawca np. uporczywie łamie przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców: robi to często i na dużą skalę. Natomiast gdy są incydentalne sytuacje, pracodawcy, szczególnie mikroprzedsiębiorcy, mogliby dostawać upomnienie, a następnie być ponownie kontrolowani – sugeruje ekspert.

Zdaniem ekspertów zmiana, którą proponuje resort kierowany przez ministra Hetmana, wpłynie nie tylko na rynek pracy, ale może również odbić się na bezpieczeństwie kraju oraz relacjach Polski z Unią Europejską, która chroni swój obszar przed napływem nielegalnych migrantów.

O stanowisko w tej sprawie poprosiliśmy w ubiegły wtorek Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, ale – mimo kilkukrotnych próśb i przypomnień z naszej strony – do czasu publikacji tekstu odpowiedź nie nadeszła.

Z kolei resort rozwoju i technologii, po publikacji tekstu przesłał nam swoje stanowisko, z którego wynika, że opisywana propozycja nowelizacji nie powoduje zmian w odniesieniu do kwestii takich jak prawo wjazdu cudzoziemca do Polski, prawo jego pobytu w Polsce czy też uzyskania zezwolenia na pracę. " Nie stwarza ona żadnych zagrożeń dla bezpieczeństwa Polski. Wspomniana w artykule propozycja pojawiła się w toku konsultacji społecznych nad projektem i nie jest wiążąca" - podkreślono.

Ministerstwo zapewnia również, że jest gotowe do dyskusji nad zmianami przepisów, tak by były najkorzystniejsze dla przedsiębiorców, ale nie mogą pogarszać warunków funkcjonowania i pracy innym grupom zawodowym. Propozycja zgłoszona przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawców na etapie prac nad ustawą zostanie jeszcze gruntownie przeanalizowana.

Biuro prasowe MRiT przywołuje też dane Państwowej Inspekcji Prac, z których wynika, że w czasie kontroli prowadzanych w zakresie legalności zatrudnienia cudzoziemców nieprawidłowości są wykazywane w około 20 proc. przypadków w skali roku.

Warto tu dodać, że 9 kwietnia – podczas posiedzenia sejmowej Komisji do Spraw Kontroli Państwowej – przedstawiciele Głównego Inspektoratu Pracy wskazali, że od wybuchu wojny w Ukrainie urząd musiał się przygotować na zupełnie nowe wyzwania.

Powstała nowa "Strategia funkcjonowania Państwowej Inspekcji Pracy w sytuacji zwiększonego napływu cudzoziemców na terytorium RP w następstwie działań wojennych w Ukrainie", która zyskała uznanie i nagrodę Europejskiego Urzędu ds. Pracy.

Jak wynika z kolei ze wstępnych danych za trzy kwartały 2023 r. Straż Graniczna wraz z Państwową Inspekcją Pracy przeprowadziły 9138 kontroli legalności zatrudnienia i wykonywania pracy przez cudzoziemców.

W toku tych kontroli ujawniono nielegalne powierzenie pracy 9934 osobom. 6152 to byli obywatele Ukrainy, 1018 pochodziło z Gruzji, a 864 – z Białorusi.

W stosunku do roku 2022 r. liczba ujawnionych nielegalnie pracujących Ukraińców spadła o 18 proc., natomiast odsetek Gruzinów i Białorusi wzrósł odpowiednio o 23 proc. i 26 proc.

Katarzyna Bartman, dziennikarz money.pl