Pracodawcy nie zdążyli się przystosować do regulacji, które wprowadził Polski Ład, a już muszą się adaptować do kolejnych zmian. W tym roku będą one dotyczyć wielu obszarów.
W 2023 roku wejdą w życie rewolucyjne zmiany w prawie pracy. Chodzi m.in. o nowe regulacje dotyczące urlopów i pracy zdalnej. Przedsiębiorcy muszą być także gotowi na dwie podwyżki płacy minimalnej i wzrost składki ZUS, który będzie najwyższy w historii. - Pracodawców czeka trudny czas. Nowe regulacje prawne i presja płacowa, będą zmuszały firmy do dalszego podwyższania kosztów działalności - ocenia Mariusz Zielonka, ekspert ekonomiczny Konfederacji Lewiatan.
Z kolei Piotr Juszczyk ekspert firmy InFakt uważa, że obecny rok będzie wyzwaniem dla firm nie tylko ze względu na rekordową podwyżkę składek ZUS, ale także ze względu na wzrost kosztów utrzymania firm, do których trzeba zaliczyć także m.in. podwyżki cen energii i gazu.
Co będzie miało największy wpływ na sytuację firm w 2023 roku? Zrobiliśmy podsumowanie najważniejszych zmian.
Rekordowy wzrost płacy minimalnej
W 2023 roku, z uwagi na wysoką inflację, rząd planuje dwie podwyżki płacy minimalnej. Od stycznia wzrośnie ona o 440 zł, a w lipcu o kolejne 50 zł. Oznacza to, że minimalne wynagrodzenie od stycznia wyniesie 3490 zł brutto, a następnie – od 1 lipca 2023 r. – do 3600 zł brutto.
Od stycznia tego roku wzrośnie także minimalna stawka godzinowa za pracę dla pracowników na umowach cywilnoprawnych. Wzrośnie ona do 22,80 zł brutto, a od 1 lipca 2023 r. do 23,50 zł brutto. Ostatecznie nastąpi wzrost o 3,80 zł w stosunku do kwot obowiązujących w 2022 roku.
W praktyce, według rządowych szacunków w 2023 roku wyższe wynagrodzenie ma otrzymać ok. 3 mln ludzi. - Będzie to wyzwanie zwłaszcza dla małych i średnich firm zatrudniających do 50 pracowników. Podwyżka płacy minimalnej w połączeniu z innymi czynnikami generującymi wzrost kosztów może być dla nich dużym obciążeniem - uważa Robert Lisicki, dyrektor departamentu pracy w Konfederacji Lewiatan.
Wzrost składki ZUS i innych świadczeń
Dwukrotny wzrost płacy minimalnej oznacza także rekordowy wzrost składki ZUS. Ile wyniesie podwyżka?
- Podstawę wymiaru składek ZUS dla przedsiębiorców stanowi 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. W 2023 roku będzie to kwota 4161 zł. W konsekwencji składki ZUS na rok 2023 (bez składki zdrowotnej, która jest to naliczana odrębnie w zależności od wybranej formy opodatkowania) wyniosą 1418,48 zł. W 2022 roku wynosiły natomiast 1211,28 zł. Oznacza to wzrost o 207,20 zł miesięcznie w stosunku do poprzedniego roku. Będzie to najwyższy w historii wzrost składki - wyjaśnia Piotr Juszczyk ekspert InFakt.
Przypomina, że oprócz samych podwyżek składek ZUS, przedsiębiorcy muszą spodziewać się większych składek zdrowotnych na ubezpieczenie zdrowotne.
W 2023 roku wzrośnie też wysokość innych świadczeń ustalanych na podstawie wynagrodzenia minimalnego. Wśród nich jest m.in. dodatek za pracę w porze nocnej, a także wynagrodzenie przyznawane za czas przestoju w pracy. Wyższa będzie także kwota maksymalnej wysokości odprawy pieniężnej przyznawanej zwolnionym pracownikom.
Wyższe diety za podróże służbowe
Od stycznia 2023 roku wzrośnie także wysokość diety z tytułu krajowej podróży służbowej przeznaczonej na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia z 38 zł do 45 zł.
Reguluje to rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 25 listopada 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.
Zmiany w Kodeksie Pracy. Co się zmieni w 2023 roku?
2023 rok upłynie też pod znakiem dużych zmian w prawie pracy. Nowe regulacje są skutkiem konieczności wdrożenia do polskiego prawa nowych unijnych dyrektyw dotyczących uprawnień rodziców i elastycznej organizacji pracy. Chodzi o regulację dotyczącą tzw. work-life balance, czyli zachowania równowagi między życiem zawodowym i prywatnym, a także przepisy, które nakładają nowe obowiązki informacyjne na pracodawców.
- To będzie prawdziwa rewolucja. Zmienią się m.in. zasady pracy zdalnej, przepisy dotyczące umów na zlecenie, czy kontroli trzeźwości pracowników – komentuje adwokat Joanna Torbé-Jacko ekspertka BCC ds. prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Zmiany w umowach na czas określony i okres próbny
Jedną z ważniejszych nowych regulacji, które w tym roku będą miały duże znaczenie zarówno dla pracodawców, jak i pracowników, będą m.in. zmiany dotyczące rozwiązywania umów na czas określony. Pracodawca będzie musiał teraz uzasadnić zwolnienie pracownika, który był zatrudniony na czas określony. Do tej pory taki obowiązek istniał tylko w przypadku umów zawieranych na czas nieokreślony.
W 2023 roku zmienią się także zasady zawierania umów na okres próbny. Czas ich trwania będzie uzależniony od rodzaju umowy, jaką pracodawca będzie planował zawrzeć z pracownikiem po zakończeniu okresu próbnego. Na przykład, jeśli będzie chciał z nim podpisać umowę na czas określony dłuższy niż rok lub na czas nieokreślony, wówczas okres próbny nie będzie mógł być dłuższy niż na 3 miesiące.
Praca zdalna – pracodawcy mają nowe obowiązki
W 2023 roku wchodzą w życie zmiany w Kodeksie pracy, które dotyczą pracy zdalnej. Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację Kodeksu pracy. Wprowadza ona na stałe do przepisów pracę zdalną. Nowe przepisy zaczną jednak obowiązywać prawdopodobnie w marcu. Zgodnie z nimi pracownicy będą mogli wykonywać pracę zarówno w formie hybrydowej, częściowo w biurze lub w domu, jak i całkowicie zdalnie.
Zyskają także prawo do pracy zdalnej na żądanie. Wystarczy, że złożą o to wniosek do pracodawcy. Jednak będą mogli to zrobić nie częściej niż w ciągu 24 dni w roku. Nowe regulacje wprowadzają także obowiązek pracy zdalnej w sytuacjach nadzwyczajnych, np. takich jak stan epidemii.
Dodatkowo pracodawca nie będzie mógł odmówić pracy zdalnej m.in. rodzicom, którzy wychowują dziecko do 4. roku życia, rodzicom i opiekunom, którzy opiekują się osobą z niepełnosprawnością w rodzinie i kobietom w ciąży. Chyba, że nie będzie to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika, np. służb mundurowych.
Co ważne, pracodawca będzie mógł także kontrolować pracownika, który pracuje poza biurem. Nowe prawo zakłada, że pracodawcy będą mogli m.in. przeprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników. Badanie stanu trzeźwości na wniosek pracodawcy będzie mogła przeprowadzać również policja.
Nowe przepisy nakładają także nowe obowiązki na pracodawców, którzy będą musieli zapewnić pracownikom odpowiednie narzędzia do wykonywania pracy poza biurem. Chodzi przede wszystkim o pokrycie niezbędnych kosztów związanych z wykonywaniem pracy zdalnej, w tym m.in. energii elektrycznej oraz usług telekomunikacyjnych.
Urlopy po nowemu – więcej wolnych dni dla pracowników
Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza także duże zmiany w urlopach. Do najważniejszych z nich należy m.in. wydłużenie urlopu rodzicielskiego. W 2023 roku będzie on wynosił 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 43 tygodnie w przypadku urodzenia dwójki i więcej dzieci. Projekt zakłada także prawo do urlopu rodzicielskiego zarówno dla matki, jak i dla ojca, którym przysługiwać ma osobno po 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, którym nie można będzie się dzielić z drugim rodzicem.
Kolejną zmianą istotną z punktu widzenia pracowników oraz pracodawców, jest wprowadzenie dwóch dodatkowych dni wolnego lub 16 godzin w ciągu roku z powodu "siły wyższej". Obejmuje to takie losowe sytuacje jak wypadek czy choroba.
Nowością jest także wprowadzenie pięciu dni urlopu opiekuńczego, który nie będzie jednak urlopem płatnym. Będą mogły skorzystać z niego osoby, które muszą zaopiekować się np. swoimi dziećmi bądź domownikami.
Przedsiębiorcy już sygnalizują problemy. "Zmiany wymagają doprecyzowania"
Nowe regulacje dotyczące zarówno pracy zdalnej, jak i urlopów, mimo że nie weszły jeszcze w życie, już budzą wątpliwości pracodawców. Ich zdaniem wiele z nich wymaga doprecyzowania.
Przykładem problemów, które mogą się pojawić w związku z interpretacją nowych przepisów, jest np. kwestia udzielenia pracownikowi urlopu z powodu działania siły wyższej.
- Przepisy nie przewidują możliwości weryfikacji przez przełożonych, czy do takiej sytuacji losowej rzeczywiście doszło. Ustawodawca nie przewidział odmowy udzielenia pracownikowi dnia wolnego w przypadku zaistnienia siły wyższej i nie wprowadził zarazem mechanizmu umożliwiającego weryfikację podawanych informacji - zauważa Marcin Frąckowiak, ekspert prawa pracy i radca prawny z Kancelarii Sadowscy i Wspólnicy.
Wątpliwości przedsiębiorców dotyczą także pracy zdalnej. Ustawodawca nie doprecyzował na przykład, czy pracownik za każdy razem będzie musiał informować pracodawcę o tym, z jakiego miejsca będzie ją wykonywał.
Robert Lisicki, dyrektor departamentu pracy w Konfederacji Lewiatan zwraca także uwagę na problem związany z rozliczaniem kosztów pracowników, którzy pracują zdalnie. - Wątpliwości firm dotyczą m.in. tego, jaka podstawa powinna być przyjęta do ustalania ryczałtu. Pracodawcy nie wiedzą także, jaką należy przyjąć stawkę przy rozliczaniu kosztów internetu oraz prądu. – mówi.
Ekspert odnosi się także do przepisów o kontroli trzeźwości. - Mówią one o tym, że należy ją przeprowadzić wówczas, gdy jest to niezbędne. Można to jednak różnie interpretować. Duże firmy, które mają wyspecjalizowane działy kadrowo płacowe, jakoś sobie z tymi wątpliwościami poradzą, ale małe i średnie firmy mogą mieć z tym duży problem - zauważa.
Dlatego według niego nowe przepisy, mimo, że nie weszły jeszcze w życie, już będą wymagały doprecyzowania, aby ułatwić pracodawcom wdrożenie nowych regulacji.
Pracodawcom dojdzie nowy obowiązek związany z PPK
W tym roku pracodawcom dojdzie także ważny obowiązek. Do 28 lutego 2023 roku będą musieli poinformować pracowników o tzw. ponownym autozapisie do Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) pracowników, którzy złożyli deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat. Uczestnicy PPK mogą złożyć ponowną deklarację o rezygnacji z PPK najwcześniej 1 marca 2023 r.
Przypomnijmy, ustawa o PPK nakłada na pracodawców nowy obowiązek informacyjny. Do końca lutego muszą poinformować pracowników, którzy są uczestnikami PPK o ponownym automatycznym zapisie, który ma miejsce co cztery lata.
W tym roku po raz pierwszy od utworzenia programu PPK upływają cztery lata, dlatego pracodawcy będą musieli poinformować swoich pracowników o ponownym zapisie.
Zdaniem ekspertów może być to duże wyzwanie organizacyjne dla wielu firm. Ważne jest jednak, aby spełniły obowiązek informacyjny. W przeciwnym wypadku grożą im negatywne konsekwencje, w tym m.in. kary do miliona złotych.
Nowe zasady zatrudniania cudzoziemców
W 2023 zmienią się także zasady zatrudniania cudzoziemców. Rząd planuje szereg zmian, które przyspieszą i usprawnią ten proces.
Przypomnijmy, obecnie aktem prawnym, który reguluje przepisy związane z zatrudnianiem cudzoziemców w Polsce, jest ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Jednak z uwagi na wzrost zainteresowania polskich firm zatrudnianiem cudzoziemców powstał nowy projekt ustawy, który wprowadza nowe szczegółowe regulacje.
Głównym założeniem projektu jest uproszczenie procedur zatrudniania cudzoziemców oraz cyfryzacja tego procesu. Zatrudnianie cudzoziemców w 2023 roku ma być w pełni zelektronizowane. Uzyskanie zezwoleń na pracę i inne formalności będą odbywać się za pośrednictwem istniejącego systemu informatycznego "Syriusz", który zostanie rozbudowany.
Każdy pracodawca zatrudniający cudzoziemców i pracujący w Polsce cudzoziemiec będzie miał obowiązek założyć w nim konto. Pozwolenia na pracę będą wydawane wyłącznie elektronicznie, podobnie jak inne postępowania prowadzone w sprawach zatrudniania cudzoziemców.
W ramach systemu ma być także stworzona baza wynagrodzeń, która pozwoli na ocenę, czy wynagrodzenie proponowane cudzoziemcowi jest porównywalne do innych stawek ferowanych na rynku pracy.
Agnieszka Zielińska, dziennikarka money.pl
