Nowe świadczenie dla 2 mln Polaków. Wiemy, kiedy będzie można składać wnioski

W sumie przygotowanych zostało 25 poprawek, które realizują rządowe uzgodnienia dotyczące obywatelskiego projektu ustawy o renty wdowiej. Zostaną one zgłoszone jako poprawki poselskie w ramach drugiego czytania projektu, które ma się odbyć w czwartek po południu.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Oto najważniejsze z przygotowanych przez rząd poprawek:

• Wnioski o wypłatę renty wdowiej będzie można składać od 1 stycznia 2025 roku, z tym że wypłaty ruszą od lipca 2025 r. Rząd szacuje, że wystąpi o nie ok. 2 mln osób.
• Prawo do renty wdowiej nabędzie osoba, która była we wspólności małżeńskiej w dniu śmierci małżonka, osiągnęła wiek emerytalny, a małżonek zmarł w ciągu nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem przez nią wieku emerytalnego. Jeśli wdowiec czy wdowa pobierająca już rentę wstąpi w nowy związek małżeński, wypłata świadczeń ustanie z dniem poprzedzającym zawarcie tego związku. Nieoficjalnie słyszymy, że o tym, czy prawo do renty wdowiej mogłyby mieć także osoby pozostające w związkach partnerskich, rozstrzygnie ustawa o tych związkach (gdyby projekt rządowy ich dotyczący wszedł w życie).
• Renta wdowia w okresie od 1 lipca 2025 r. do 31 grudnia 2026 r. wyniesie 15 proc. (będzie można wziąć 15 proc. świadczenia zmarłego małżonka obok własnego świadczenia lub 15 proc. własnego i 100 proc. zmarłego małżonka). Z kolei od 1 stycznia 2027 r. będzie to docelowa wartość 25 proc. W projekcie obywatelskim jest to 50 proc.
• Suma dotychczasowego świadczenia i renty wdowiej nie będzie mogła być wyższa niż trzykrotność minimalnej emerytury. Jak podkreślają autorzy poprawki, "wsparcie w postaci renty wdowiej powinno trafić do osób najbardziej potrzebujących, które w sposób dotkliwy dla sytuacji finansowej odczuły stratę osoby bliskiej (współmałżonka)". Według obecnie proponowanych zapisów w komisyjnej wersji ustawy suma miała nie przekroczyć trzykrotności miesięcznej kwoty przeciętnej emerytury, czyli około 10 tys. zł miesięcznie. Zmiana na trzykrotność minimalnej emerytury powoduje, że w tym roku byłoby to 5342,88 zł. Oczywiście emerytura minimalna w kolejnych latach będzie podnoszona, więc limit też będzie rósł co roku.
• W 2028 roku rząd będzie miał obowiązek dokonywać weryfikacji wskaźnika wysokości renty wdowiej "w celu oceny możliwości i zasadności jego podwyższenia". Oznacza to więc, że ewentualne korekty wysokości renty będą mogły być jedynie w górę.

Jak wynika z treści jednej z poprawek, "weryfikacja uwzględniać będzie, na tle sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, sytuację dochodową grup osób uprawnionych".

Projekt w skorygowanej wersji najprawdopodobniej zostanie przegłosowany jeszcze na tym posiedzeniu Sejmu, które potrwa do piątku. Jeśli Senat nie zgłosi poprawek - a na razie takie jest robocze ustalenie w koalicji rządzącej - to jeszcze w sierpniu ustawa mogłaby trafić na biurko Andrzeja Dudy.

Wprowadzenie nowego rozwiązania, jakim jest renta wdowia, nie oznacza przekreślenia dotychczasowego, jakim jest renta rodzinna. Przysługuje ona dzieciom lub małżonkowi zmarłej osoby, o ile w chwili śmierci mieli oni prawo do renty czy emerytury lub pobierali zasiłek przedemerytalny. W takiej sytuacji może liczyć na 85 proc. świadczenia zmarłej osoby, jeśli rentę będzie pobierała jedna osoba, 90 proc. - jeśli będzie ona przyznana na dwie osoby i 95 proc. - jeśli na co najmniej trzy.

Wdowiec lub wdowa będzie mógł wybrać, czy woli skorzystać z renty wdowiej, czy renty rodzinnej w zależności od tego, co będzie dla nich korzystniejsze. Konkretne wyliczenia, tak jak dziś, będzie mógł zainteresowanemu przedstawić ZUS. - W przypadku renty rodzinnej mamy dużo szerszy krąg uprawnionych, więc to działa trochę inaczej. Część osób tego nie rozumie i na pewno będziemy musieli im to jakoś tłumaczyć - słyszymy od polityka koalicji zorientowanego w pracach nad rentą wdowią w wersji rządowej.

Z przyspieszenia prac nad rentą wdowią najbardziej zadowolona jest Lewica, która pomagała zbierać podpisy pod obywatelskim projektem ustawy w tej sprawie (to on stanowi bazę dla dalszych prac rządu).

- Najważniejsze jest wprowadzenie tego świadczenia, potem będzie można je najwyżej korygować. Dzięki temu będziemy mogli teraz komunikować, że to ważna zmiana, pokroju 500 plus - zapewnia jeden z działaczy Lewicy.

Inny polityk tej formacji sugeruje wręcz, że zmiana ta jest istotniejsza niż planowana reforma składki zdrowotnej, gdzie każdy koalicjant zgłosił już własny pomysł i nie widać na razie perspektyw na wypracowanie jednolitej propozycji całej koalicji. - Nasz pomysł zamiany składki w podatek zdrowotny ma m.in. tę zaletę, że utrudni wdrożenie konkurencyjnych pomysłów. A dzięki temu będą pieniądze na rentę wdowią - przyznaje rozmówca money.pl.

Szacunki resortu finansów wskazywały, że wariant obywatelski ustawy mógłby kosztować nawet 38 mld zł i to był jeden z najsilniejszych bodźców dla ministra finansów, by walczyć o ich minimalizację. W efekcie, jak teraz szacuje resort, w zależności od tego, czy potencjalni chętni będą stanowić trzy czwarte uprawnionych, czy 100 proc., koszty wyniosą w 2025 roku od 3,2 mld do 4,2 mld zł, w 2026 roku od 6,7 mld do 9 mld, a w docelowej wersji od 2027 roku ma to być od 11,9 mld do 15,8 mld zł.

Z naszych rozmów wynika, że taki kompromis to rozwiązanie, które zadowala obie strony. Lewicę, ponieważ choć w okrojonej wersji, to jednak renta wdowia wejdzie w życie. A jeśli wejdzie, to można się spodziewać, że z czasem posłowie w kolejnej kadencji będą chcieli ją podwyższyć.

Z kolei minister finansów cieszy się, że udało się osiągnąć koalicyjne porozumienie, którego koszty nie uderzą nadmiernie w budżet i zostawiają margines na wprowadzenie innych rozwiązań. Alternatywą było głosowanie projektu obywatelskiego bez porozumienia w koalicji, z ryzykiem, że przejdzie wersja maksymalna, przy poparciu części posłów koalicji i całej opozycji.

Grzegorz Osiecki, Tomasz Żółciak, dziennikarze money.pl