W przeciwieństwie do tego, jak działa zmęczenie fizyczne, nie jest jeszcze w pełni jasne, dlaczego nasz umysł staje się zmęczony po długim czasie skupienia i intensywnego myślenia – pisze "The Economist". Zdaniem naukowców z Uniwersyteckiego Szpitala Salpêtrière w Paryżu przyczyną tzw. zmęczenia poznawczego (ang. cognitive fatigue) są zmiany chemiczne zachodzące w korze przedczołowej mózgu, które wynikają z wysokiej aktywności neuronów w tym obszarze. Zmiany te objawiają się po prostu jako uczucie zmęczenia.
Gdy nasz umysł intensywnie się skupia, neurony są bardzo aktywne. Utrzymywanie takiego stanu przez wiele godzin sprawia, że w mózgu akumulują się potencjalnie szkodliwe substancje i wysyła on nam wyraźny sygnał: czas przerwać pracę. Eksperyment, który pozwolił badaczom dojść do powyższych wniosków, został opisany w prestiżowym czasopiśmie akademickim "Current Biology".
Zmęczenie poznawcze po długim czasie pracy umysłowej
Jak dowiadujemy się z artykułu opublikowanego w "The Economist", naukowcy poprosili uczestników badania, by przez nieco ponad sześć godzin wykonywali zadania wymagające myślenia. Połowie z nich przydzielono zadania łatwe do wykonania, a drugiej połowie – trudne.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
W trakcie obserwacji uczestnicy byli proszeni o podjęcie pewnej decyzji. Pytano ich mianowicie, czy woleliby zarobić 50 euro za jazdę na rowerze treningowym przez 30 minut na szóstym poziomie mocy, czy 37 euro za 30 minut na drugim poziomie mocy. Uczestnicy, którym przydzielono trudniejsze zadania, częściej wybierali opcję zakładającą otrzymanie mniejszej nagrody pieniężnej, która równocześnie wiązała się z mało intensywnym wysiłkiem. Zauważono także, że ta grupa uczestników podejmowała swoje decyzje bez dłuższego zastanawiania.
Dodatkowym wskaźnikiem zmęczenia u uczestników wykonujących trudniejsze zadania był także czas rozszerzania się ich źrenic – w miarę postępu eksperymentu znacznie się on wydłużał.
Podczas trwania eksperymentu naukowcy, przy użyciu spektroskopii rezonansu magnetycznego, monitorowali zmiany, jakie zachodzą w mózgach uczestników wykonujących zarówno łatwe, jak i trudne zadania. Analiza wykazała wyższe stężenie glutaminianu (kwasu glutaminowego) w synapsach bocznej części kory przedczołowej uczestników wykonujących zadania o wysokim poziomie zaawansowania. Glutaminian jest neurotransmiterem odgrywającym rolę w procesach takich jak nauka, zapamiętywanie oraz sen. Naukowcy wykazali więc, że zmęczenie poznawcze wiąże się ze zwiększonym stężeniem glutaminianu w korze przedczołowej – czytamy.
Zbawienna rola snu
Podsumujmy wnioski. Intensywna praca umysłowa sprawia nie tylko, że czujemy się zmęczeni, ale też słabnie nasza kontrola poznawcza. Jest to pojęcie zbiorcze obejmujące m.in. zdolność do (mówiąc bardzo ogólnie) wysiłku umysłowego, samokontrolę i siłę woli. Zmęczeni umysłowo, podejmujemy decyzje zgodnie z linią najmniejszego oporu i bez większego zastanowienia, wybierając to, co kosztuje nas najmniej wysiłku i czekania.
Jak temu zaradzić? Mathias Pessiglione, współautor badania, twierdzi, że "istnieją dowody na to, że glutaminian jest eliminowany z synaps podczas snu". Mówiąc wprost: by mózg mógł wrócić do równowagi, potrzebny jest mu odpoczynek, najlepiej pokrzepiający sen. Uczony radzi też ludziom, by unikali podejmowania ważnych decyzji, gdy są zmęczeni – czytamy w magazynie "Neuroscience News".
