Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych – kiedy mogą zostać naliczone? Jak się o nie ubiegać?

Podstawą prawną dla definiowania i naliczania odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych jest ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. W art. 4 pkt 3 tejże ustawy możemy przeczytać, że takie odsetki są naliczane wyłącznie w związku z wierzytelnościami z umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcami, których przedmiotem będzie odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usług.

Nie ma możliwości naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie w przypadku, gdy odbiorcą towarów lub usług staje się konsument. Jedynie przedsiębiorcom w związku z transakcjami realizowanymi z firmami należeć się mogą odsetki ustawowe za opóźnienie tego rodzaju. Dlatego w transakcjach handlowych będą naliczane, jeśli obiema stronami są:

• przedsiębiorcy,
• podmioty prowadzące działalność gospodarczą wskazane w art. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,
• osoby wykonujące wolny zawód,
• oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
• zagraniczni przedsiębiorcy prowadzący przedsiębiorstwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• przedsiębiorcy z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich EFTA (Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu) czy też stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.

W przypadku gdy strony transakcji handlowej – kupujący i sprzedający, przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wówczas wierzyciel, o ile nie jest dużym przedsiębiorcą, może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, aż do dnia zapłaty. Nie może to trwać dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. 

Natomiast gdy strony transakcji nie przewidziały w dwustronnej umowie terminu zapłaty, wówczas wierzycielowi bez wezwania będą przysługiwały odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty. 

Jeśli zaś ustalony termin płatności ceny wynikającej z transakcji handlowej jest dłuższy niż 60 dni i jest on rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela, a wierzyciel spełnił swoje świadczenie, odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych naliczane są po upływie 60 dni od dnia doręczenia faktury lub rachunku.

Zasadniczo należy podkreślić, że we wszelkich transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, wierzycielowi przysługują bez wezwania odsetki ustawowe za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. Muszą być przy tym spełnione łącznie dwa warunki:

• wierzyciel spełnił swoje świadczenie,
• wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie. 

Można śmiało podsumować, że ustawowe odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych są naliczane, jeśli sprzedający wykonał dostawę towaru lub wyświadczył usługę, a kupujący w wyznaczonym terminie nie zapłacił odpowiedniej ceny. 

W zależności od tego, kto jest podmiotem winnym należności z tytułu transakcji handlowych, inną stawkę odsetek ustawowych za opóźnienie stosuje się:

• w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych,
• w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych.

Odsetki ustawowe właściwe dla transakcji handlowych zawartych od dnia 1 lipca 2022 roku wynoszą:

• dla podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym – 14 proc.,
• dla podmiotu innego niż podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – 16 proc. 

Dla oszacowania, jakie odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych będą należne wierzycielowi, należy obliczyć iloczyn wartości świadczenia głównego i stopy odsetkowej – np. 16 proc., oraz ilości zaległych dni. Wynik ten dzieli się przez 365 dni. Jeśli więc kwota zobowiązania to 5000 zł, terminem płatności jest 1 lipca 2022 roku, a rzeczywisty moment zapłaty – 31 lipca 2022 roku, to liczba dni spóźnienia wynosi 30 dni. 

Wyliczenia będą wyglądać w następujący sposób: 5000 zł x 0,16 x 30/365 = 65,75 zł. 

Jako roszczenie okresowe odsetki za opóźnienia w transakcjach handlowych zasadniczo przedawniają się po upływie 3 lat. Jednak najpóźniej może to nastąpić z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego. Z kolei roszczenia z tytułu sprzedaży dokonane przez przedsiębiorcę, jak wskazuje na to art. 554 Kodeksu cywilnego, przedawniają się z upływem 2 lat.