Czym jest zakaz konkurencji?
To naturalne, że przedsiębiorca, dbając o swoje interesy, nie chce pozwolić, by wyszkolony przez niego pracownik przeszedł do konkurencji i działał na jego niekorzyść. Może zabezpieczyć się przed takim niepożądanym zachowaniem zatrudnionych osób, podpisując z nimi umowę o zakazie konkurencji. Zakaz ten znalazł odzwierciedlenie w art. 1011-1014 Kodeksu pracy.
Prawo pracy określa, że w zakresie określonym w odrębnej umowie o zakazie konkurencji pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec przedsiębiorcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność.
Natomiast pracodawca, który poniósł szkodę w wyniku naruszenia przez podwładnego zakazu konkurencji, jaki został przewidziany w umowie, może dochodzić odszkodowania od niego. W ustawie Prawo pracy określono, że może wnosić o wyrównanie doznanej szkody na zasadach określonych w tym samym akcie prawnym.
Kiedy można zawrzeć klauzulę konkurencyjną?
Zakaz konkurencji ma dwojaki charakter. Po pierwsze pracodawca ma prawo zastosować umowę o zakazie konkurencji z aktualnie zatrudnionymi, czyli w okresie trwania umowy o pracę. Dodatkowo jednak może uwzględnić klauzulę konkurencyjną, która będzie obowiązywała po ustaniu zatrudnienia. W tym wypadku zakaz konkurencji może dotyczyć wyłącznie pracowników mających dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić firmę na szkodę.
Jeśli klauzula konkurencyjna funkcjonuje, to pracownik po ustaniu zatrudnienia nie będzie mieć swobody wyboru następnego pracodawcy. Dlatego też ustawodawca zakłada, że zakazowi konkurencji towarzyszy odszkodowanie od pracodawcy dla pracownika.
Okres trwania zakazu konkurencji
Jeśli zakaz konkurencji dotyczy aktualnie zatrudnionych, pozostanie w mocy przez cały okres ich pracy w danej firmie. W drugim przypadku, kiedy dotyczy on okresu po ustaniu zatrudnienia, może trwać nawet dwa lata. Zwykle klauzula konkurencyjna obowiązuje około pół roku po ustaniu umowy o pracę, ale maksymalna jej długość będzie dotyczyła umów agencyjnych – wówczas najczęściej będzie to aż dwa lata trwania zakazu konkurencji. Dłuższy okres może być uznany przez sąd pracy, który jest właściwy dla rozstrzygania sporów w tym zakresie, za niezgodny z zasadami współżycia społecznego i rynkową praktyką. By tak się stało, pracownik powinien wystąpić z odpowiednim roszczeniem.
Ile wynosi odszkodowanie za złamanie zakazu konkurencji?
W umowie o zakazie konkurencji, zgodnie z obowiązującym stanem prawnym, powinny być zawarte informacje o:
- okresie obowiązywania zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy,
- wysokości odszkodowania należnego pracownikowi od zatrudniającego.
Odszkodowanie, o którym mowa w przepisach, nie może być niższe od 25 proc. wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Pracodawca może je wypłacić w miesięcznych ratach.
Uwzględnienie odszkodowania za zgodę na zakaz konkurencji jest uzasadnione, ponieważ pracodawca nie może wymagać, by zatrudniony trwale wyłączony został z rynku pracy tylko dlatego, że zawarł z nim umowę.
Jak obliczyć odszkodowanie za zakaz konkurencji? Na bazie wcześniej otrzymywanego przez pracownika wynagrodzenia. Jeśli np. otrzymywał 4000 zł pensji, to odszkodowanie wyniesie nie mniej niż 1000 zł i będzie wypłacane przez każdy z miesięcy obowiązywania zakazu.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że ustawa o zakazie konkurencji będzie nieważna, a pracownik nie będzie musiał jej respektować, jeśli nie określa ona wysokości należnego mu odszkodowania. Stanie się tak także wtedy, gdy pracodawca nie wypłaci odpowiedniego odszkodowania pracownikowi.
Odszkodowanie za złamanie zakazu konkurencji dla pracodawcy
Istnieje też druga strona zakazu konkurencji, mianowicie pracodawca. Jeśli pracownik złamie zapisy umowy, będzie to dla przedsiębiorcy powód rozwiązania z nim stosunku pracy z winy zatrudnionego, bez zachowania okresu wypowiedzenia. Pracownik musi się liczyć także z zapłatą kar określonych w umowie. Jeśli wskutek złamania zakazu konkurencji przez zatrudnionego pracodawca poniósł szkodę i wykaże ją, pracownik będzie musiał mu wypłacić odszkodowanie w wysokości wyrządzonej szkody, ale nie wyższej niż wartość trzech miesięcznych pensji, w przypadku nieumyślnego działania. Odszkodowanie będzie mogło być wyższe – do wysokości poniesionej szkody, jeśli zatrudniony umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa działał na szkodę przedsiębiorcy.
