Poprawa kondycji zdrowotnej społeczeństwa i stanu planety zależy od naszych wyborów żywieniowych

Interdyscyplinarne Centrum Analiz i Współpracy Żywność dla Przyszłości to pionierska platforma badawczo-ekspercka, która łączy obszar zdrowia i odpowiedniego żywienia z troską o środowisko i bezpieczeństwo żywnościowe. Inicjatorem powołania think tanku, zrzeszającego wybitnych specjalistów z różnych dziedzin nauki, jest grupa spółek DANONE, która od blisko 30 lat prowadzi działania, mające na celu poprawę żywienia Polaków oraz ograniczenie skutków kryzysu klimatycznego. W gronie założycieli think tanku, oprócz dr hab. inż. Zbigniewa Karaczuna, specjalizującego się w tematyce ochrony środowiska, klimatu, sozologii, polityki ekologicznej, są także prof. dr hab. Ewelina Hallmann, zajmująca się naukami rolniczymi, szczególnie w zakresie technologii żywności i żywienia, przede wszystkim żywności ekologicznej oraz Monika Borycka, ceniona badaczka trendów, analityczka innowacji i specjalistka w zakresie studiów nad przyszłością. Konsultantką merytoryczną jest dr Katarzyna Wolnicka, ekspertka w zakresie żywności i żywienia.

Eksperci prowadzą interdyscyplinarne badania w obszarze przyszłości żywienia i jego wpływu na zdrowie Polaków i środowisko naturalne. W tym zakresie tworzą też prognozy i wskazują trendy, przyczyniające się do wprowadzania korzystnych zmian. Publikując pierwszy raport "Talerz przyszłości", otwierają publiczną debatę na temat nawyków konsumenckich w kontekście diety i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Raport ten koncentruje się na diagnozie zależności pomiędzy wyborami żywieniowymi a stanem planety oraz wskazuje kluczowe trendy w tym zakresie.

Grupa spółek DANONE, będąca inicjatorem think tanku, dostarcza wiedzę w zakresie żywieniowych zachowań konsumenckich. Połączenie sił biznesu i nauki, ma przełożyć się na konkretne korzyści społeczne. – Interdyscyplinarne Centrum Analiz i Współpracy Żywność dla Przyszłości zapewni zupełnie nową jakość w debacie publicznej w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, przeciwdziałania skutkom kryzysu klimatycznego, a także wpływu żywienia na zdrowie człowieka i kondycję planety obecnie i w przyszłości. Integracja środowiska naukowego i biznesowego, wymiana doświadczeń i wiedzy, a także wskazywanie kierunków na przyszłość, dają nadzieję na zapewnienie obecnemu i przyszłym pokoleniom żywności odpowiedniej jakości, produkowanej w zrównoważony sposób – komentuje Paweł Piątek, Dyrektor Generalny grupy spółek DANONE w Polsce, który deklarację o powołaniu think tanku złożył w listopadzie 2022 roku. Zaś zaangażowanie w rozwój tej inicjatywy, to kolejny etap realizacji przez spółki DANONE podwójnego zobowiązania na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego, w tym pozytywnego wpływu na zdrowie ludzi i kondycję planety, a także strategii One Planet. One Health, w ramach której firma zachęca konsumentów do podejmowania właściwych wyborów żywieniowych – dobrych zarówno dla zdrowia, jak i środowiska.

Raport "Talerz Przyszłości" powstał on m.in. na bazie wyników badań przeprowadzonych przez agencję badawczą Zymetria, którymi została objęta grupa 1256 osób. Raport obrazuje wpływ obecnych i przyszłych wyborów żywieniowych, jakie każdego dnia dokonują konsumenci na ich zdrowie i kondycję planety. Jednocześnie wyznacza on kierunki zmian i trendy. Z raportu wynika, że nawyki żywieniowe Polaków znacząco odbiegają od aktualnych krajowych zaleceń zdrowego żywienia oraz założeń korzystnej dla zdrowia i środowiska diety planetarnej. Nie wykazują też chęci do podjęcia zmian w tym obszarze.

Modyfikacje w menu Polaków są niezwykle istotne, ponieważ obecna dieta często nie jest zgodna z rekomendacjami dotyczącymi odpowiedniego żywienia, co wiąże się z ryzykiem występowania chorób układu krążenia, cukrzycy typu II, niektórych nowotworów oraz otyłości. Utrzymanie obecnych trendów wiąże się z tym, że 51% światowej populacji (czyli ponad 4 miliardy ludzi) będzie żyć z nadwagą lub otyłością do 2035 roku, a 1 na 4 osoby (prawie 2 miliardy) będzie miała otyłość. Do niechlubnych liderów wśród krajów, w których dynamika przyrostu masy ciała jest wysoka należy Polska. Nie dziwi zatem fakt, że zgodnie z wynikami badań przedstawionych w raporcie "Talerz przyszłości" głównym motywatorem do wprowadzenia zmian w diecie jest troska o zdrowie, lepsze odżywianie się. Taki powód podało aż 56% dorosłych respondentów. Na drugim miejscu znalazły się uwarunkowania ekonomiczne - konieczność zmniejszenia wydatków (45%), a na trzecim dostępność produktów (30%). "Troskę o środowisko" wskazało jedynie 22%.

Aspekty ekologiczne nie są istotnym motywatorem przy wyborze diety, nawet wśród osób deklarujących wysokie zaangażowanie w kwestie ochrony zasobów planety. Charakteryzując produkt przyjazny dla środowiska, stosunkowo często mówi się o niskiej emisji dwutlenku węgla i niskim zużyciu wody przy produkcji, ale tylko nieliczni potrafią powiązać te postulaty z własną dietą. W przekonaniu większości produkcja żywności ma pozytywny lub neutralny wpływ na środowisko i podobnie jest z konsekwencjami stosowanej diety – tylko 32% badanych wskazuje, że jest ona raczej lub bardzo (tylko 6%!) szkodliwy, 24% respondentów uważa, że jest obojętna, 17% wybrało odpowiedź "trudno powiedzieć", a 26% uważa, że produkcja ta ma korzystny lub zdecydowanie korzystny wpływ na środowisko. Te wyniki wskakują na niską świadomość społeczną na temat wpływu produkcji żywności na środowisko naturalne i klimat.

Zużywamy tyle zasobów, jakbyśmy mieli do życia prawie dwie Ziemie, co w konsekwencji może doprowadzić do nieodwracalnych zmian klimatycznych. Jeżeli ilość spożywanego mięsa na świecie będzie utrzymywała się na tym samym poziomie co dziś w Polsce, nie uda się osiągnąć neutralności klimatycznej do 2050 roku. Tym samym wzrost średniej temperatury Ziemi przekroczy 2’C, a to z kolei uderzy bezpośrednio w bezpieczeństwo żywnościowe całego świata.

Brak zmiany nawyków żywieniowych może także doprowadzić do podwojenia zużycia wody do 2050 r., a w efekcie pogłębienia jej deficytu. Jeśli globalne podejście do diety i rolnictwa nie zostanie zmienione na bardziej wodooszczędne, to w 2050 r. bez dostępu do wystarczającej ilości wody pitnej będzie żyło około 5 mld ludzi. Aby nie doprowadzić do spełnienia tej niepokojącej wizji, należy już dziś zacząć dokonywać świadomych wyborów żywieniowych, które będą dbały o dobrą kondycję naszej planety.

Przemysł spożywczy jest jednym z największych źródeł emisji gazów cieplarnianych i zużywania zasobów naturalnych, dlatego zmniejszenie wpływu wytwarzania i konsumpcji żywności na środowisko powinno stać się jednym z wspólnych celów społeczeństwa. Tymczasem, jak wynika z deklaracji znacznej części badanych, mają oni wątpliwości czy dieta przyjazna dla środowiska i planety może być w ogóle zdrowa i pożywna. Taka percepcja ma związek z dużą rolą przyzwyczajeń, przekonań i stereotypów. 26% respondentów wskazuje też na przyzwyczajenie do smaku mięsa i wędlin, jednocześnie uznając, że produkty bardziej przyjazne środowisku są niesmaczne. Dlatego tak ważne jest promowanie założeń diety planetarnej, przyjaznej zarówno dla zdrowia, jak i środowiska, a także stworzenie w świadomości odbiorców silnej korelacji między nią a zdrowiem.

Rekomendowana zgodnie przez ekspertów dieta planetarna jest dietą fleksitariańską, czyli opartą o produkty pochodzenia roślinnego, z niewielkim uwzględnieniem produktów pochodzenia zwierzęcego. Zakłada ona zmniejszenie o połowę spożycia czerwonego mięsa i cukru oraz podwojenie spożycia owoców, warzyw i nasion roślin strączkowych. Dieta fleksitariańska może przynieść korzyści dla zdrowia, takie jak zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy, otyłości, niektórych rodzajów nowotworów i innych dietozależnych. Badania wskazują, że zastosowanie tej diety może zapobiec nawet 11,6 miliona przedwczesnych zgonów na świecie, poprawiając jednocześnie kondycję naszej planety - Warto zwracać także uwagę na źródła produktów wykorzystywanych w przetwórstwie spożywczym. Powinniśmy wybierać te lokalne, sezonowe, pochodzące np. z gospodarstw regeneratywnych czy ekologicznych. Są nie tylko zdrowsze, ale także ich produkcja nie wpływa negatywnie na stan środowiska – dodaje prof. Ewelina Hallmann.

Dieta planetarna pomoże w zachowaniu zasobów oraz w utrzymaniu bezpieczeństwa żywnościowego w przyszłości. Aby to osiągnąć, konieczna jest edukacja oraz upowszechnianie wiedzy w temacie prawidłowych sposobów żywienia i produkcji żywności. 

Raport "Talerz Przyszłości" można przeczytać na: https://danone.pl/assets/interdyscyplinarne/Raport_Talerz_Przyszlosci_2023.pdf.