Rozdzielność majątkowa a ochrona przed długami partnera

Wraz z zawarciem związku małżeńskiego, na przykład w urzędzie stanu cywilnego, pomiędzy małżonkami automatycznie zawiązywana jest wspólność majątkowa małżeńska. Mogą oni jednak zdecydować się na rozdzielność majątkową. Jak to zrobić? Czy rozdzielność majątkowa i intercyza to dokładnie to samo? Nie do końca, choć zwykle są one ze sobą utożsamiane. Intercyza to umowa majątkowa małżeńska, która pozwala ograniczyć, znieść lub rozszerzyć wspólność majątkową. Można na jej podstawie ustanowić rozdzielność, a małżonkowie mają wówczas dwa osobne majątki osobiste – nie budują majątku wspólnego.

Koncepcja rozdzielności majątkowej ma wiele zalet. Jedną z nich jest ta związana z rozdzielnością majątkową i długami współmałżonków. 

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Małżonkowie mogą zaciągać zobowiązania i nabywać prawa. Może też się zdarzyć, że mąż i żona będą mieć wspólne długi. Najczęściej ma to związek z zaciąganiem kredytu hipotecznego, kredytu na remont czy kredytu na budowę domu. Małżonkowie mający wspólność majątkową są w tym samym stopniu, solidarnie odpowiedzialni za takie długi. Inaczej jest w przypadku, gdy obowiązuje rozdzielność.

Jeśli umowa o rozdzielności majątkowej jest zawarta już w trakcie trwania małżeństwa, wówczas w okresie od chwili zawarcia związku do momentu podpisania intercyzy istnieje wspólność, która wymusza podział majątku wspólnego. Małżonkowie mogą dokonać takiego podziału na podstawie umowy, jeśli są co do tego zgodni, a także każdy z nich może wystąpić o dokonanie tego do sądu. W przypadku podziału sądowego obejmie on:

• cały majątek wspólny,
• wartości przedmiotów, które wchodzą w skład majątku, określane według kryteriów obiektywnych, tj. według cen rynkowych,
• fizyczne przedmioty majątkowe wchodzące w skład majątku wspólnego.

To od sądu zależą wysokość i terminy ewentualnych spłat czy dopłat dla małżonków.

W przypadku podziału majątku wspólnego na mocy umowy strony mogą ograniczyć się do części tego majątku, a przy ustalaniu wartości poszczególnych przedmiotów uwzględniać ich subiektywną wartość. 

Podział obejmuje tylko aktywa, a nie pasywa. Ewentualne porozumienie małżonków co do wykonania czy spłaty przez jednego z nich zobowiązań związanych z majątkiem wspólnym nie skutkuje względem wierzycieli – rezultaty odczuwalne są wyłącznie przez małżonków. 

Jeśli z kolei małżonkowie ustanawiają rozdzielność majątkową przed powstaniem wspólności, wówczas wspólny majątek nie powstaje, ale są dwa oddzielne majątki indywidualne. 

Jak już wspominaliśmy, głównym powodem ustanowienia rozdzielności majątkowej jest chęć chronienia drugiego współmałżonka przed długami. Jednak czy działa to w każdym przypadku? Właściwie tak, bo przy rozdzielności małżonkowie nie odpowiadają za długi indywidualne współmałżonków. Wszystko dlatego, że przy ustroju rozdzielności każdy z nich we własnym zakresie zarządza swoim majątkiem osobistym, a majątek wspólny nie istnieje. 

Każdy z małżonków sam może zaciągać ewentualne zobowiązania, tak jak i nabywać prawa przy rozdzielności majątkowej i za nie odpowiada. Jeśli na przykład mąż będzie miał długi wobec wierzycieli, to on sam będzie je spłacać. Podobnie wygląda to w przypadku zaległości wynikających z nieopłaconych podatków do urzędu skarbowego czy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. 

Umowa przedmałżeńska niepozwalająca na zawiązanie wspólności majątkowej chroni przed długami współmałżonka. Jak jednak mają się do siebie rozdzielność a rachunki z długami, które powstały przed podpisaniem intercyzy? Jeśli na przykład w trakcie trwania małżeństwa mąż i żona wezmą wspólny kredyt, a później podpisana zostanie umowa o rozdzielności, to zobowiązanie nadal pozostanie wspólne. Nie ma mowy, by rozdzielność działała wstecz, a długi nagle przechodziły tylko na jednego z małżonków. 

Jedynie w wyjątkowych sytuacjach rzeczywiście pojawia się opcja ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną przez sąd. 

A co w przypadku zobowiązań przed zawarciem małżeństwa? One obciążają jedynie tego współmałżonka, które je zaciągnął. 

Warto wyjaśnić, jak wygląda ewentualne branie odpowiedzialności za długi współmałżonków po orzeczeniu przez sąd rozwodu. Taka decyzja nie zmienia stanu istniejących do tej chwili zobowiązań finansowych małżonków. Wpływa jedynie na odpowiedzialność za nowo zaciągnięte długi. Z chwilą rozwodu z mocy prawa powstaje rozdzielność majątkowa. Jeśli na etapie trwania związku podpisana była intercyza o rozdzielności, to nic się nie zmienia. W przeciwnym wypadku długi wspólne takimi pozostają, a indywidualne spoczywają jedynie na żonie czy mężu. 

Nie zawsze znoszona jest całkowita odpowiedzialność za długi małżonka przy rozdzielności. Jeśli przy intercyzie małżonek zaciąga dług, a współmałżonek wyraził na to zgodę, wówczas również będzie on odpowiadał za takie zobowiązanie. Będzie tak także wtedy, gdy kredyt lub pożyczka zostały zaciągnięte w celu zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Istnienie rozdzielności nie ma wtedy nic do rzeczy. 

Ponadto w przypadku, gdy np. mąż prowadzi firmę i zawiera intercyzę właśnie, by żona nie odpowiadała za jego ewentualne długi, to rzeczywiście nie będą one na niej ciążyły, jeśli wierzyciel będzie wiedział o fakcie podpisania umowy o rozdzielności. Na przykład przy zaciąganiu kredytu bank musi być powiadomiony, że dana osoba ma jedynie majątek osobisty. Jeśli wierzyciel nie wiedział o intercyzie w momencie zawierania umowy, z której teraz wynika dług, okazuje się ona bezskuteczna i w świetle prawa traktuje się ją tak, jakby jej nie było. Małżeństwo musi wtedy odpowiadać za dług całym swoim majątkiem. 

Jeśli współmałżonek prowadzi firmę, to druga osoba w małżeństwie przy podpisanej intercyzie znoszącej wspólność nie odpowiada za długi firmowe. W przypadku gdy jednak umowa o rozdzielności zostanie zawarta wcześniej niż dwa lata przed ogłoszeniem upadłości firmy, to długi wynikające z działalności obciążają oboje współmałżonków. 

Ograniczenie lub zniesienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej pozwala na skuteczną ochronę współmałżonka przed większością różnych rodzajów długów. To dobry pomysł przy prowadzeniu biznesu, jeśli nie chce się ryzykować, że rodzina będzie musiała odpowiadać za potknięcia w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i nie tylko takie.