Czym jest siła nabywcza?
Pojęcie siły nabywczej pieniądza definiowane jest na wiele różnych sposobów, ale najczęściej określa się je jako realną wartość pieniądza. Oznacza ona, ile dóbr i usług możesz kupić za konkretną jednostkę monetarną. Najczęściej mówi się o sile nabywczej w kontekście narodu i gospodarki konkretnego państwa, na przykład Polski. Wiele czynników wpływa na to, jaka jest w danym czasie siła nabywcza pieniądza. Zobacz, co jest z nią związane.
Co wpływa na siłę nabywczą?
Największy wpływ na siłę nabywczą pieniądza ma gospodarka danego państwa i kształtowanie się w niej różnych trendów. Zmiana cen dóbr i usług powoduje, że spada lub wzrasta siła nabywcza pieniądza. Zasadniczo jest tak, że przy pozostających na stałym poziomie dochodach ludności i przy ogólnym wzroście cen, czyli inflacji, siła nabywcza spada, a w odwrotnej sytuacji, gdy występuje spadek cen, tj. deflacja, siła ta rośnie.
W skład owej siły wchodzą w praktyce wszystkie produkty i usługi, z jakich korzystają na co dzień konsumenci. Są to więc nie tylko same artykuły spożywcze, po które sięgasz każdego dnia, ale i produkty przemysłowe. Na siłę nabywczą pieniądza mają wpływ wydatki na utrzymanie siebie i mieszkania, w tym na media, ubezpieczenia, ale i inwestycje podejmowane przez obywateli.
Do czynników wpływających na siłę nabywczą pieniądza należą:
- Aktualna wartość pieniądza – w przypadku gdy lokalna waluta zachowuje swoją wartość i ma dobrą kondycję, to średnia siła nabywcza rośnie, a obywatele mogą kupić za swoje pieniądze więcej produktów. Zamożność społeczeństwa wzrasta, a finansowa sytuacja mieszkańców kraju się poprawia.
- Inflacja – im szybciej rosną ceny dóbr i usług konsumpcyjnych, tym też szybciej maleje wartość pieniądza, a wraz z nią siła nabywcza.
- Wzrost poziomu płac – jeśli płace rosną stabilnie, przewyższając poziom inflacji, wówczas siła nabywcza ulega zmianie.
Najlepszymi warunkami do wzrostu siły nabywczej pieniądza są te, w których panuje stabilny wzrost gospodarczy. Towarzyszyć powinny mu wzrost płac ludności i niskie bezrobocie.
Natomiast jeśli gospodarka znajduje się w fazie recesji, a przy tym notowana jest galopująca inflacja doganiająca lub nawet prześcigająca wzrost płac, wówczas maleje siła nabywcza pieniądza, co mocno odczują w szczególności ci, którzy najmniej zarabiają.
Jaka jest siła nabywcza w Polsce?
W fazie przemian gospodarczych z 1989 roku Polska znajdowała się w nieciekawym położeniu, ponieważ jej gospodarka funkcjonowała w warunkach postkomunistycznych. Lata 90. to czas wchodzenia w system demokratyczny. Siła nabywcza pieniądza zmieniała się diametralnie na przestrzeni kolejnych lat. Niemniej już w pierwszej dekadzie XXI wieku znacząco wzrosła, wraz ze wzrostem gospodarczym Rzeczypospolitej Polskiej. Czynnikiem, który wyraźnie na to wpłynął, było przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku. Średnia pensja netto systematycznie zaczęła rosnąć z roku na rok, na fali boomu inwestycyjnego i głębokich zmian, jakie zaczęły zachodzić w polskim społeczeństwie. Kraj mógł korzystać z licznych dotacji i programów dofinansowania z funduszy unijnych, dlatego szybko się rozwijał.
Trwało to właściwie nieprzerwanie do czasu, kiedy w 2020 roku wybuchła światowa pandemia COVID-19. Kryzys uderzył mocno w gospodarkę, a następnie ciosem stała się wojna u wschodnich granic Polski, kiedy Rosja zaatakowała w lutym 2022 roku Ukrainę. W II połowie tego samego roku Polska stanęła przed wyzwaniem galopującej inflacji. Rosną ceny różnego rodzaju dóbr, a może przede wszystkim surowców energetycznych. W parze z nierównomiernym wzrostem płac powoduje to, że wielu Polaków dotyka drastyczny spadek siły nabywczej pieniądza – największy od ponad 20 lat.
Ranking siły nabywczej poszczególnych społeczeństw przygotował instytut badawczy GFK w listopadzie 2021 roku. Średnia siła nabywcza na mieszkańca w Europie wynosiła wówczas 15 055 euro. Polska w zestawieniu znalazła się na 28. miejscu, ze średnią siłą nabywczą 8294 euro – większą niż na Węgrzech, w Rumunii czy na Ukrainie. W 2022 roku niestety siła ta w Polsce maleje, a przyczynia się do tego galopująca inflacja, mniejszy wzrost gospodarczy i nierównomierny wzrost pensji uzyskiwanych przez pracowników. Kupujemy mniej, a coraz więcej pieniędzy wydajemy na podstawowe produkty spożywcze. Może się to zmienić dopiero po ustabilizowaniu cen i odwróceniu trendu inflacyjnego.