Służebność przesyłu — co to takiego?

Służebność przesyłu została wprowadzona nowelizacją w 2008 r. do Kodeksu cywilnego. Jest regulowana w artykułach 3051- 3054. Ta służebność, obok służebności gruntowej i osobistej, musiała zostać wprowadzona do polskiego prawa, ponieważ bez niej problemem stała się konieczność przeprowadzenia przez czyjeś nieruchomości urządzeń przesyłowych gazu, energii elektrycznej czy płynów lub światłowodów. 

Służebność przesyłu jest więc ograniczonym prawem rzeczowym, które reguluje kwestię korzystania z urządzeń, które służą do przesyłu energii czy substancji. Prawo polega na obciążeniu nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Co służebność przesyłu oznacza w praktyce?

Upraszczając, służebność ta polega na ustanowieniu prawa przysługującemu przedsiębiorcy, który zajmuje się przesyłem do korzystania w określonym zakresie z cudzej nieruchomości. Może to być nie tylko grunt, ale także budynek czy lokal. Służebność przesyłu umożliwia więc przedsiębiorcy wstęp na cudzy teren, który jest obciążony tą służebnością, aby zainstalować urządzenia przesyłowe, a także móc je w razie potrzeby naprawić, wymienić czy konserwować. 

To prawo dotyczy nie tylko planowanych urządzeń przesyłowych, które mają się znaleźć na danym terenie. Służebność obejmuje także te urządzenia, które już znajdują się na nieruchomości. To właściciel ustanawia służebność przesyłu. Zazwyczaj odbywa się to na podstawie umowy pomiędzy właścicielem danej nieruchomości a przedsiębiorcą. Rzadziej służebność ustalana jest w wyniku orzeczenia sądu czy w wyniku decyzji administracyjnej. 

Co ważne, taką służebność można ustanowić jedynie na rzecz przedsiębiorcy, którego działalność związana jest z przesyłem gazu, energii, płynów czy pary i podobnych substancji. 

Jeżeli decyduje się na najpowszechniejszą formę, czyli umowne ustanowienie służebności przesyłu, to właściciel nieruchomości lub użytkownik wieczysty gruntu jest zobowiązany do złożenia oświadczenia woli w formie aktu notarialnego. Ustanowienie służebności wymaga także wpisu ograniczonego prawa rzeczowego służebności przesyłu w dziale III ksiąg wieczystych. 

Rozwiązanie wiąże się ze sporymi trudnościami dla właściciela nieruchomości. Musi on udostępniać ją osobom trzecim, a dodatkowo liczyć się z tym, że jej wartość spadnie. Obecność linii energetycznych, które przechodzą przez nieruchomość, dla niektórych potencjalnych kupców jest zbyt dużym utrudnieniem, dlatego właścicielom przysługuje prawo do wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. 

Ile można żądać za służebność przesyłu? Kwoty, które stanowią nie tylko rekompensatę, ale swego rodzaju odszkodowanie, wypłacane są zazwyczaj w formie okresowych płatności (np. miesięcznych). Aby określić wysokość wynagrodzenia, kieruje się zazwyczaj rynkowymi wartościami samej nieruchomości czy odsetkiem obszaru terenu, na który oddziałują urządzenia przesyłowe. Można kierować się także stopniem uciążliwości korzystania z danej nieruchomości za sprawą instalacji przesyłowych. 

Aby ustanowić służebność przesyłu, należy liczyć się z kosztami wynoszącymi około 40 zł po stronie składającego, który jest właściciel nieruchomości. Nie jest to duża kwota, jednak należy pamiętać o tym, że ustanowienie służebności przesyłu jest traktowane jako istnienie wady prawnej nieruchomości. W księdze wieczystej powinna widnieć informacja o tym, czy na nieruchomości ustanowiona jest jakakolwiek służebność. Bywa tak, że ciążące na nieruchomości ograniczenia praw rzeczowych nie są ujawniane, co stanowi ryzyko dla potencjalnego nabywcy. Jeśli okaże się, że służebność nie widniała w księdze wieczystej, kupujący nieruchomość może odstąpić od umowy czy domagać się obniżenia ceny.