Polski Instytut Ekonomiczny (PIE) w najnowszej analizie zwraca uwagę, że od czasu rozpadu ZSRR społeczeństwo rosyjskie ulega systematycznemu wyludnieniu, w czym nie odbiega od tendencji obserwowanych w wielu państwach europejskich.
"Jednak problemy demograficzne Rosji wykraczają znacznie poza kwestię zmniejszającej się liczby ludności. Długoterminowym i nasilającym się problemem rosyjskiego społeczeństwa jest bowiem przejawiający się w kilku obszarach niski poziom kapitału społecznego obecny pomimo wysokiego poziomu wykształcenia Rosjan" - czytamy w najnowszym Tygodniu Gospodarczym PIE.
Oto problem Rosji
Jednym z negatywnych zjawisk jest wysoka śmiertelność Rosjan, porównywalna ze wskaźnikami dla ludności najsłabiej rozwiniętych krajów. Dane za 2019 r. pokazują, że szacowane szanse przeżycia rosyjskich 15-latków były mniejsze niż w przypadku 23 z 48 krajów uznawanych przez ONZ za najbiedniejsze, w tym Mali, Jemen i Afganistan.
Prognozy z 2019 r. pokazują też, że średnio więcej niż jeden na czterech 20-latków w Rosji i w Afryce umarłby przed ukończeniem 60. roku życia. Ryzyko śmierci w krajach europejskich jest o połowę mniejsze (i trzeba pamiętać, że region europejski w danych WHO uwzględnia też część populacji rosyjskiej), a w niektórych krajach, np. Hiszpanii, cztery razy mniejsze.
Szanse na przeżycie po ukończeniu 60. roku życia są większe w przypadku mężczyzn w Afryce niż w Rosji. W przypadku Szwajcarii ryzyko śmierci między 20 i 60 r.ż. wynosiło zaledwie 4 proc., a oczekiwana długość życia w wieku 15 lat szacowana była na blisko 69 lat.
W przeciwieństwie do krajów Trzeciego Świata Rosja jest znacznie lepiej zurbanizowana i ma o wiele lepiej wykształcone społeczeństwo. Ppoziom wykształcenia mierzony liczbą lat przeznaczonych na kształcenie jest porównywalny z Europejczykami z krajów OECD: 11,5 lat w Rosji i w Australii, 11.6 w Japonii, 10,7 we Francji i w Belgii. Według danych UNESCO odsetek Rosjan w wieku 25 lat i więcej posiadających wykształcenie powyżej średniego szczebla można zaliczyć do najwyższych na świecie.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Te liczby powinny niepokoić Kreml
PIE zwraca uwagę, że pomimo znacznych zasobów dobrze wykształconej ludności, rosyjską gospodarkę trudno jest uznać za opartą na wiedzy.
W latach 2002-2020 Rosja z dziewiątą największą populacją świata uplasowała się na 25. miejscu w zestawieniu amerykańskiego urzędu patentów i znaków towarowych Patent and Trace Office (m.in. za Norwegią i Finlandią) pod względem liczby przyznanych przez PTO patentów.
- Zestawienie to jest o tyle miarodajne, że połowa patentów przyznawanych przez PTO trafia do podmiotów zagranicznych. W latach 2000-2020 było to 2,5 mln, z czego zaledwie 0,3 proc. trafiło do Rosji — wyliczają eksperci PIE.
Według danych działającej przy ONZ Światowej Organizacji Własności Intelektualnej w 2019 r. Rosja zajęła 22. pozycję (m.in. za znacznie mniejszymi Austrią i Belgią) pod względem liczby wniosków patentowych złożonych w ramach międzynarodowego układu o współpracy patentowej.
O słabej pozycji gospodarki rosyjskiej świadczą też dane Banku Światowego, według których udział w światowej produkcji (skorygowany o parytet siły nabywczej) w 2019 r. wyniósł zaledwie 3,1 proc. Dane WTO pokazują, że udział rosyjskich usług (a więc tej części gospodarki, która znacznie bardziej wykorzystuje kapitał ludzki niż np. eksport surowców) w światowym eksporcie w tym samym roku to tylko 1 proc. (co plasuje Rosję na pozycji niższej niż Polska).
Okazuje się, że nawet w obszarze eksportu technologii informacyjnych, z której to specjalizacji Rosjanie są znani na świecie, w 2020 r. udział Rosji w globalnym rynku tylko nieznacznie przewyższył Filipiny, był zaś mniejszy niż Polski czy Austrii.
- Prognozy wskazujące na dalszy spadek siły roboczej w Rosji wynikający z wysokiej śmiertelności wykształconych mężczyzn w wieku produkcyjnym i ogólnego spadku populacji będzie obniżał konkurencyjność Rosjan w zakresie gospodarki opartej na wiedzy i kapitale ludzkim. Według szacunków Wittgenstein Center w 2040 r. Rosja zajmie dopiero 40. miejsce pod względem odsetka ludności z wyższym wykształceniem w wieku produkcyjnym, daleko za USA, Chinami i Indiami, a w 2050 r. wyprzedzą ją nawet Japonia, Indonezja i Nigeria — wskazują analitycy PIE.