Transformacja cyfrowa w Polsce – nowe rozdanie w Ministerstwie Cyfryzacji

Fundamentem transformacji cyfrowej jest telekomunikacja. Bez dostępu obywateli, firm i instytucji do szerokopasmowego Internetu w każdym zakątku kraju nie zapewnimy ani usług publicznych ani przemian w funkcjonowaniu gospodarki i rozwoju Przemysłu 4.0 w stopniu dziś wymaganym, a co dopiero umożliwiającym ich kolejny etap rozwoju i będącym podstawą do stawania w konkurencyjne szranki z podmiotami zagranicznymi. W szczegółach istotne zmiany w dotychczasowych praktykach muszą oznaczać takie kwestie jak na przykład uproszczenie procedur administracyjnych i budowlanych towarzyszących budowie infrastruktury telekomunikacyjnej. Oczywiście skala zmian będzie też pochodną środków finansowych kierowanych na ten cel. Nie ulega wątpliwości, że środki własne operatorów do wykorzystania na inwestycje są nazbyt małe i nie zapewnią one szybkiej, widocznej, pożądanej zmiany. Źródłem ich niewielkiego zwiększenia mogą być tylko powiększone dochody operatorów z własnej działalności, czyli m.in. pochodzące z aktualizacji cen ich usług, co jednak z zasady nie zyskuje aprobaty regulatorów rynku. W tej sytuacji zasadniczego znaczenia nabierają środki inwestycyjne pochodzące od podmiotów zewnętrznych na czele z funduszami państwowymi i w dodatku znacząco wspieranymi środkami unijnymi. Ich jak najszybsze uruchomienie po latach posuchy za rządów PiS jest kluczowe, ale i niełatwe, ponieważ warunkowane wcześniejszym spełnieniem przez nasz kraj określonych kryteriów praworządności, nadwyrężonej w minionych 8 latach.

Nie ma technologii ICT bez niezbędnej dla nich energetyki. To kolejny wielki problem, dla którego rozwiązania nie tylko ostatnich 8 lat, ale i kilka minionych dziesięcioleci nie posunęło naszego kraju naprzód. Historyczne oparcie krajowej gospodarki na surowcach kopalnych i ostatnio pomijanie czy wręcz rzucanie kłód pod nogi Odnawialnym Źródłom Energii w połączeniu z nieodnawianą krajową siecią przesyłową to bardzo zły punkt startowy. Tym bardziej, że zmiany klimatyczne i wychodzące im naprzeciw wymogi regulacyjne jak np. Zielony Ład nie pozostawiają złudzeń, co powinniśmy robić czy to na poziomie centralnym, poszczególnych branż, samorządów, firm czy nawet mieszkańców. A problemy jak zawsze podobne do rozwiązania – prawodawstwo, pieniądze, mentalność, edukacja.

O zamożności państwa i jego pozycji stanowi gospodarka, w tym jego istotna składowa - przemysł. Ten nowoczesny to znaczy w dużym stopniu oparty o automatyzację, robotyzację, technologie ICT - jednym słowem Przemysł 4.0. Niestety różnorodne wskaźniki opisujące stan polskiego przemysłu są na tle Europy i świata dla opisania jego kondycji mało korzystne, w specjalistycznych zestawieniach zazwyczaj lokujemy się w ich końcowej części. Od świadomości tego stanu rzeczy czy mówienia o potrzebie zmian poprawa w tej dziedzinie gospodarki sama się nie dokona. Przy czym droga do zmiany wiedzie przez powyżej już zasygnalizowane dwa same w sobie trudne zagadnienia – telekomunikację i energetykę.

Problem telekomunikacji to także jedna z przyczyn relatywnie powolnych, jakkolwiek w ostatnich latach przyspieszonych zmian w funkcjonowaniu administracji publicznej. E-recepta i e-Zwolnienie w ostatniej chwili uratowały nas w czasie pandemii, ale z e-identyfikacją, podpisem elektronicznym i usługami zaufania, Elektroniczną Dokumentacją Medyczną czy usprawnieniem prac we wszelkich urzędach nadal mamy problemy. Nawet rozbudowywanie aplikacji m-Obywatela w wersji 2.0 o kolejne usługi budzi niejedno zdziwienie, zwłaszcza gdy dotyczą one np. takiej funkcjonalności jak możliwość oglądania meczy narodowej reprezentacji w piłce nożnej. Nie budzą też entuzjazmu firm i obywateli takie nowinki jak ostatnio obowiązkowe usługi e-doręczenia, gdy są one niedopracowane tak w części informatycznej, jak i formalnoprawnie oraz organizacyjnie i w sposobie komunikowania ze społeczeństwem. A w obszarze e -administracji, oczywiście jak i w innych dziedzinach życia, nowe możliwości i nowe wyzwania przyniesie nam w Polsce – a gdzie indziej już przynosi - Sztuczna Inteligencja.

Pytanie o nowe wyzwania i już wkrótce radzenie sobie z nimi dotyczy też świata finansów. Przywykliśmy do chwalenia się polskimi osiągnięciami w tym zakresie, zwłaszcza w obrocie detalicznym, i nie zauważamy, że nasza aktywność, sprawczość i efekty w tym obszarze spowolniły. Tymczasem poza wewnętrznymi zmianami w szeroko rozumianym sektorze finansowym, czyli np. odniesieniem się do takich zjawisk jak technologia blockchain, waluty cyfrowe i CBDC, ograniczanie śladu węglowego itd. olbrzymim problemem jest rentowność sektora, a jeszcze większym sprostanie wielkim potrzebom związanym z finansowaniem wszystkich bieżących i innowacyjnych inwestycji, o których w tym tekście powyżej była częściowo mowa.

Wszystkie wspomniane zagadnienia łączy horyzontalnie kolejny temat – cyberbezpieczeństwo. Temat ważny dla każdego podmiotu – państwa, firmy, obywatela. Temat ważny w czasie pokoju, ale tym ważniejszy, gdy za polską granicą toczy się regularna wojna, a niestabilna sytuacja polityczna, ekonomiczna i militarna dotyka obecnie zarówno wielkich mocarstw tego świata, jak i regionalnych pomniejszych graczy. Jednocześnie stale przyspieszający świat technologii, w tym coraz bliższe zastosowanie komputerów kwantowych czy rozwój wspomnianej Sztucznej Inteligencji, w coraz większym stopniu będą nas narażać nie tylko na utratę prywatności, co właściwie już się stało, ale także na wszelkie możliwe manipulacje, oszustwa, straty materialne czy to w skali kraju, poszczególnych firm, czy każdego obywatela z osobna. Zapobieganie tym skutkom jest bardzo trudne, ale nie może powodować paraliżu powołanych do takiego działania instytucji ani do przeciągających się negocjacji nad niezbędnymi aktami prawnymi. W uzgodnionych procedurach trzeba je po prostu okresowo modyfikować.

Dokonana w grudniu 2023 roku zmiana rządowa to konsekwencja wyrażonych w październiku w głosowaniu obaw, nadziei, oczekiwań większości polskiego społeczeństwa, także w odniesieniu do przywołanych w tym tekście zagadnień. Aby jednak im sprostać nie wystarczy najlepsza wola czy aktywność centralnej i samorządowej administracji. Sukces może zapewnić tylko stała otwartość do wymiany poglądów, kontrolowanie prowadzonych działań i podpowiadanie nowych pomiędzy rządzącymi, środowiskiem biznesu i odbiorcami usług, czyli obywatelami. Na zakończenie pierwszych 100 dni, deklarowanych przez nowy rząd jako okres wdrażania nowej polityki gospodarczej i społecznej, odbędzie się już 16 edycja Forum Gospodarczego TIME (www.fgtime.pl). Dlatego w jego trakcie w gronie tych 3 środowisk – wybranych organów administracji centralnej, przedstawicieli biznesu cyfrowego oraz jego klientów – będzie okazja do zweryfikowania swoich pomysłów, aktualizacji potrzeb, korekty dokonań, a może i odnotowania pierwszych sukcesów w długofalowym procesie transformacji cyfrowej naszego kraju w dobie nowego rozdania politycznego. W tej intencji do udziału w Forum Gospodarczym TIME w dniach 11-12 marca 2024 roku zapraszamy wszystkie zainteresowane firmy, instytucje i osoby.

Sławomir J. Cieśliński Członek Rady Programowej Forum Gospodarczego TIME