Udział partnerów prywatnych szansą na spełnienie wymogów UE dotyczących ochrony środowiska

Nieśmiałe próby realizacji inwestycji w formule PPP kończyły się zwykle na etapie analiz wstępnych i nie dochodziło nawet do ostatecznego ogłoszenia postępowania. Nie bez znaczenia był szeroki strumień finansowania płynący do Polski z UE przeznaczony na infrastrukturę ekologiczną. Wobec środków dotacyjnych atrakcyjność udziału kapitału prywatnego zdecydowanie bladła.

Obecnie sytuacja szeroko pojętej branży ochrony środowiska jest diametralnie inna od tej z początku XXI w. Media coraz częściej informują o zagrożeniu karami za niespełnianie wymogów chociażby w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków, zmieniające się dyrektywy (wodna i ściekowa) wymuszają dodatkowe nakłady, a w gospodarce osadowej wciąż niezbędne są dalsze inwestycje. Jednocześnie nowe programy wsparcia kierowane są raczej na rozwiązania o zasięgu ogólnokrajowym niż rozbudowę infrastruktury lokalnej.

Model partnerstwa publiczno-prywatnego, stanowiący szansę na realizację lokalnych inwestycji, niestety nadal traktowany jest jako rozwiązanie ostateczne. W ocenie zamawiających jest on trudny do wdrożenia, kosztowny i naraża samorząd na konsekwencje prawne. To efekt pierwszych postępowań PPP, które realizowane były jeszcze przed wprowadzeniem w 2009 r. Ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym i często stanowiły przedmiot weryfikacji ze strony organów kontrolnych.

Obecnie mamy do dyspozycji akt prawny regulujący taką formę współpracy sfery samorządowej z kapitałem prywatnym, który w swojej treści wprost wymaga przeprowadzenia wariantowej analizy przedrealizacyjnej, mającej wskazać najlepszy model finansowania przedsięwzięcia, przede wszystkim pod kątem ostatecznej ceny za usługę dla odbiorcy końcowego. Należy jednak pamiętać, że analiza powinna uwzględniać także elementy pozafinansowe takie jak np. podział ryzyka, który jest fundamentem modelu PPP, a pominięcie go wygeneruje nieprawdziwe wnioski.

W przypadku dobrego przygotowania do ogłoszenia postępowania czas wyboru partnera prywatnego może być porównywalny z przetargami na wykonawstwo w systemie zaprojektuj i wybuduj, a czasem nawet krótszy, biorąc pod uwagę wielokrotnie ogłaszane przetargi, w których zwiększa się budżety lub redukuje zakres prac, ze względu na oferty istotnie przekraczające budżet.

Pozyskanie fachowej pomocy już na wczesnym etapie postępowania jest krytycznym elementem powodzenia projektu partnerstwa. Doradca powinien mieć świadomość, że model PPP wymusza na nim tworzenie schematu "win-win", w którym obie strony odnoszą wyraźne korzyści, ale także dzielą się ryzykiem związanym z realizacją projektu. Próby rozkładu ryzyka w sposób niesymetryczny, a czasem wręcz przypisywanie go stronie, która nie ma nad danym ryzykiem kontroli mogą uniemożliwić stronie prywatnej zaangażowanie się w projekt. Doświadczony konsultant uwzględni też w dokumentacji aktualne warunki rynkowe i prawne, a tym samym uniknie konieczności zmian dokumentacji w trakcie postępowania.

Zadaniem doradcy jest także zapewnienie zgodności wymagań w przetargu z realiami rynku bankowego (tzw. bankowalność projektu) – strona prywatna może pozyskiwać kapitał na finansowanie projektu na zewnątrz swojej organizacji.

Istotną rolą konsultanta jest również uświadomienie stronie publicznej, że każde dodatkowe wymaganie czy nieodpowiednia alokacja ryzyka ma konkretny wymiar finansowy, który ostatecznie przełoży się na cenę ofertową. Dlatego należy dokładnie przeanalizować rzeczywiste potrzeby i unikać nadmiernych wymagań czy niesymetrycznych zapisów umownych.

Model PPP powinien stanowić atrakcyjną alternatywę dla samorządów, których obciążenie dodatkowymi obowiązkami systematycznie wzrasta. Dobrze przygotowany proces ma szansę na sprawne i relatywnie szybkie zakończenie. W ramach PPP strona publiczna pozyskuje doświadczonego partnera branżowego, a nie tylko finansowanie dla planowanej inwestycji. Co więcej partner prywatny często przejmuje na siebie istotne ryzyka techniczne i operacyjne.

Zastosowanie modelu PPP redukuje zaangażowanie finansowe samorządu do etapu przygotowania projektu, a raz zawarta umowa na długi czas umożliwia skoncentrowanie się na innych elementach gospodarki lokalnej.

Coraz mniejsza oferta dotacyjna w połączeniu z potrzebami i możliwością samorządów ma szansę uaktywnić rynek projektów partnerstwa publiczno-prywatnego w przedsięwzięciach ekologicznych.

Więcej informacji w temacie PPP będzie można uzyskać podczas konferencji "PPP w sektorze wodno-kanalizacyjnym".