Pojawiły się szczegóły projektu ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Za jego przygotowanie odpowiada Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, a osobą odpowiedzialną za opracowanie projektu jest szefowa resortu Agnieszka Dziemianowicz-Bąk.
Do zmian motywuje nas Bruksela. Musimy dostosować nasze prawo do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii. Państwa członkowskie mają na to czas do połowy listopada 2024 r.
Płaca minimalna to najniższe wynagrodzenie, jakie pracodawca musi wypłacić pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę. Wynagrodzenie poniżej płacy minimalnej jest naruszeniem praw pracowniczych.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Są dwa główne cele wspomnianej dyrektywy: zagwarantowanie, że pensja minimalna będzie adekwatna oraz że nierówności płacowe w krajach UE będą zmniejszane.
Rewolucja w przepisach płacy minimalnej. Co się zmieni?
Zgodnie z dyrektywą państwa członkowskie, w których obowiązują ustawowe wynagrodzenia minimalne, muszą ustanowić niezbędne procedury pozwalające owe wynagrodzenia ustalić i aktualizować. I tu pojawia się pierwszy konkret.
Projekt przygotowywany przez resort pracy wskazuje, że podstawą ustalania lub aktualizacji ustawowych wynagrodzeń minimalnych są cztery obligatoryjne elementy kryteriów:
- siła nabywcza ustawowych wynagrodzeń minimalnych z uwzględnieniem kosztów utrzymania,
- ogólny poziom wynagrodzeń i ich rozkład,
- stopa wzrostu wynagrodzeń,
- długoterminowe krajowe poziomy produktywności i ich zmiany.
Teraz wysokości płacy minimalnej ustalana jest w oparciu o prognozowaną na kolejny rok inflację oraz - jeśli płaca minimalna jest niższa od połowy wysokości średniej krajowej - także o 2/3 realnego wzrostu gospodarczego.
Nowy projekt ustawy mówi o tym, że:
do oceny adekwatności ustawowych wynagrodzeń minimalnych państwa członkowskie mają wykorzystać orientacyjne wartości referencyjne. W tym celu mogą one stosować orientacyjne wartości referencyjne powszechnie stosowane na poziomie międzynarodowym, takie jak np. 60 proc. mediany wynagrodzeń brutto, 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia brutto lub inne orientacyjne wartości referencyjne stosowane na poziomie krajowym.
Wartość referencyjna, która ma być stosowana do oceny adekwatności wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, to nowość.
Wzrost płacy minimalnej. Jest różnica zdań
Dwa terminy i wyższe kary
Resort tłumaczy, że obecnie kwestie związane z minimalnym wynagrodzeniem za pracę oraz minimalną stawką godzinową regulują przepisy ustawy z 10 października 2002 r. Wdrożenie przepisów dyrektywy wymaga dokonania zmiany tej ustawy.
Projekt ustawy ma:
- regulować zasady i tryb ustalania oraz aktualizacji minimalnego wynagrodzenia za pracę,
- wskazywać organ doradczy właściwy w sprawach związanych z minimalnym wynagrodzeniem za pracę,
- regulować kwestie związane ze sprawozdawczością w zakresie minimalnego wynagrodzenia za pracę,
- określać zasady i tryb ustalania oraz wypłacania minimalnej stawki godzinowej.
Przewiduje on dwa terminy ustalania wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Tu nie ma zmiany w stosunku do obecnych przepisów.
Gdy prognozowany na rok następny wskaźnik cen wynosi co najmniej 105 proc. ustala się dwa terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz minimalnej stawki godzinowej, tj. od dnia 1 stycznia i od dnia 1 lipca. Natomiast, gdy wskaźnik ten wynosi mniej niż 105 proc. – ustala się jeden termin zmiany ww. wysokości minimalnych gwarancji płacowych, tj. od dnia 1 stycznia - informuje resort pracy.
Doradzać rządowi w temacie płacy minimalnej ma nadal Rada Dialogu Społecznego (RDS). Zmiana dotyczy tego, że będzie ona oficjalnie wskazana jako organ doradczy. Wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę będzie corocznie przedmiotem negocjacji prowadzonych w ramach RDS.
Negocjacje będą prowadzone przez 30 dni od dnia otrzymania propozycji i informacji. "Jeżeli w tym terminie RDS nie uzgodni ww. wysokości gwarancji płacowych, wówczas decyzje w tym zakresie podejmie Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Ustalone przez Radę Ministrów wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz minimalnej stawki godzinowej nie będą mogły być niższe niż zaproponowane RDS do negocjacji" - podkreślono.
RDS do 15 lipca przedstawia rządowi swoją propozycję. Jeśli tego nie zrobi, to rząd do 15 września sam ustala wysokość minimalnego wynagrodzenia. Nie może ono być niższe od pierwszej propozycji przyjętej przez rząd.
Obecnie jest tak, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej składa całemu rządowi propozycję płacy minimalnej. Rząd ustosunkowuje się do niej. Jeśli propozycja zostaje przyjęta, konsultuje ją RDS, w której zasiadają przedstawiciele rządu, związków zawodowych i organizacji pracodawców.
Kolejną nowością jest to, że pojawi się obowiązek przekazywania UE sprawozdań co dwa lata.
Komisji Europejskiej mają być wtedy przekazywane następujące dane statystyczne i informacje:
- poziom minimalnego wynagrodzenia za pracę,
- odsetek pracowników objętych minimalnym wynagrodzeniem za pracę,
- opis istniejących zróżnicowanych stawek i odliczeń,
- powody wprowadzenia zróżnicowanych stawek i odliczeń,
- odsetek pracowników objętych zróżnicowanymi stawkami, w miarę dostępności danych.
Po dostosowaniu naszego prawa do unijnej dyrektywy, zaostrzone zostaną również kary dla pracodawców za niewywiązywaniem się z obowiązków dotyczących płacy minimalnej. Resort pracy tłumaczy, że tutaj konieczna jest zmiana niektórych zapisów Kodeksu karnego i Kodeksu pracy.
Projekt ustawy wprowadza nowy typ przestępstwa oraz nowy typ wykroczenia, które związane są z naruszeniem prawa pracownika do wynagrodzenia za pracę, a także przewiduje naliczanie odsetek za nieterminowe wypłacenie należnych pracownikom wynagrodzeń - wyjaśniono.
Przewiduje również podwyższenie sankcji za wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
Planowany termin przyjęcia projektu ustawy przez Radę Ministrów to na III/IV kwartał 2024 r. Po raz pierwszy zostanie ona wykorzystana do ustalenia wysokości minimalnego wynagrodzenia w 2026 r.
