Urząd ochrony konsumenta — co to za jednostka?
UOKiK, czyli Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, to urząd antymonopolowy, który chroni interesy konsumentów i ich bezpieczeństwo oraz wspiera rozwój konkurencji. Na jego czele stoi Prezes Urzędu Ochrony i Konkurencji, który jest centralnym organem administracji rządowej. Działa niezależnie, jednak jest powoływany przez Prezesa Rady Ministrów w drodze otwartego konkursu. Prezes UOKiK odpowiada za kształtowanie oraz realizację polityki ochrony konkurencji i konsumentów. To on jest głównym organem, a UOKiK zajmuje się jego obsługą.
Warto znać swoje podstawowe prawa i w razie podejrzenia ich naruszenia zgłosić się do odpowiedniej instytucji. Co ważne, UOKiK nie zajmuje się indywidualnymi sprawami konsumentów. Od tego są przede wszystkim rzecznicy konsumentów, którzy działają w miastach oraz powiatach, a także wojewódzkie inspektoraty inspekcji handlowej. Przed zgłoszeniem sprawy warto jednak skorzystać z infolinii konsumenckiej czy drogi elektronicznej, ponieważ jest to najprostsza metoda skorzystania z bezpłatnej pomocy prawnej.
Prezes UOKiK może podjąć działania w celu ochrony praw konsumentów po tym, jak w danej sprawie napływa do niego wiele skarg lub informacji.
Czym zajmuje się urząd ochrony konsumenta?
Jego najważniejszym obszarem działalności jest ochrona konkurencji i konsumentów. W przypadku konkurencji jest to przede wszystkim zwalczanie antykonkurencyjnych praktyk, kontrola koncentracji przedsiębiorców czy monitorowanie pomocy publicznej udzielanej przez państwo. Zajmuje się także eliminowaniem praktyk, które nieuczciwie wykorzystują przewagę kontraktową oraz przeciwdziała zatorom płatniczym.
W obszarze ochrony konsumentów jego działalność dotyczy:
- eliminowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz niedozwolonych klauzul wzorców umów
- nadzór nad Inspekcją Handlową
- nadzór rynku, zapewnianie bezpieczeństwa produktów nieżywnościowych, zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw i paliw stałych
- monitorowanie systemu polubownego rozwiązywania sporów konsumenckich
- finansowanie poradnictwa dla konsumentów w ramach infolinii i systemu e-porad
- poradnictwo w sprawach transgranicznych świadczone w ramach Europejskiego Centrum Konsumenckiego
Co może zrobić Prezes UOKiK? Jako urząd ma możliwość prowadzenia postępowań w sprawach praktyk, które naruszają zbiorowe interesy konsumentów. Prezes może zakazać stosowania niepożądanych działań czy nakazać usunięcia skutków ich naruszenia. Może również nałożyć karę pieniężną.
Jakie sprawy można zgłosić do urzędu ochrony konsumenta?
Sprawy zgłaszane przez konsumentów muszą odpowiadać temu, jak pojmowana jest praktyka naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Jest to bowiem zachowanie przedsiębiorcy, które godzi w interesy konsumentów i jest sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami.
Co to oznacza? Praktyki muszą: charakteryzować się nieudzieleniem konsumentom prawdziwej, rzetelnej i pełnej informacji, nosić znamiona nieuczciwej konkurencji lub nieuczciwych praktyk rynkowych, lub polegać na proponowaniu kupna usług finansowych "w sposób nieadekwatny do ich charakteru" lub też takich, które nie są zgodne z potrzebami konsumentów.
Co więcej, z naruszeniem zbiorczych interesów mamy do czynienia wtedy, gdy bezprawna praktyka przedsiębiorcy dotyka nieograniczonej liczby osób, czyli potencjalnie każdy może być przez nią poszkodowany.
Kara nałożona na przedsiębiorcę może wynieść aż do 10 proc. obrotu za rok obrotowy poprzedzający rok, w którym kara została nałożona.
Innym rodzajem spraw, które można zgłaszać do UOKiK, są niedozwolone klauzule wzorców umów. Są to tzw. klauzule abuzywne, a niedozwolone postanowienia umowne to m.in. takie, które przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed podpisaniem umowy czy nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłacenia określonej kwoty w razie rezygnacji z zawarcia, czy wykonania umowy. Lista niedozwolonych postanowień jest długa, dlatego przed zgłoszeniem sprawy warto skonsultować to w ramach bezpłatnej pomocy prawnej.
Co zrobić, jeśli zostałeś zgłoszony do urzędu ochrony konsumenta?
Procedura zgłoszenia do UOKiK rozpoczyna się od zbadania sprawy przez urząd. Nie oznacza to, że od razu wobec przedsiębiorcy będą wyciągane konsekwencje. Często do sporów pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą dochodzi w wyniku odmiennej oceny faktów — np. tego, jaką wadę należy uznać za istotną.
W takich przypadkach, zamiast kierować sprawę do sądu powszechnego, co wiąże się z wysokimi kosztami i stratą czasu, można skorzystać z mediacji Inspekcji Handlowej lub polubownego sądu konsumenckiego. Mediacja jest wszczynana na wniosek konsumenta lub z urzędu, a przedsiębiorca musi się na nią zgodzić.
Celem urzędu jest przede wszystkim to, by doszło do porozumienia pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Jeśli ten drugi złamał prawo, musi liczyć się z konsekwencjami swoich działań. Prezes może wszcząć postępowanie administracyjne o naruszenie zbiorowych interesów konsumenckich i wydać decyzję zakazującą stosowania nieuczciwej praktyki oraz nałożyć karę pieniężną. Jako przedsiębiorca można także odwołać się od decyzji prezesa UOKiK do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
