Chwilówki w Polsce. Resort finansów chce ukrócić lichwiarskie odsetki

Ministerstwo Finansów chce skończyć z lichwiarskimi odsetkami w branży pożyczkowej. Wprowadzony zostanie m.in. limit odsetek za spóźnioną spłatę i pozaodsetkowych kosztów pożyczek. Nowe przepisy dotyczące firm pożyczkowych powinny uniemożliwić omijanie prawa i nakładanie nadmiernych kosztów przy udzielaniu tzw. chwilówek - oceniają przedstawiciele UOKiK i Federacji Konsumentów.

Zmiany wynikają z założeń projektu nowelizacji ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, prawa bankowego i innych ustaw.

- _ Projektowane regulacje przyniosą pozytywny efekt zarówno dla konsumentów, jak też dla branży pożyczkowej. Konsument będzie lepiej chroniony poprzez wyeliminowanie stosowanych przez przedsiębiorców praktyk związanych z pobieraniem nadmiernych, nieuzasadnionych opłat związanych z udzieleniem i obsługą pożyczki _ - oceniła wicedyrektor Departamentu Rozwoju Rynku Finansowego w Ministerstwie Finansów Agnieszka Wachnicka.

Jej zdaniem konsument będzie również lepiej chroniony w sytuacji, gdy będzie zalegał ze spłatą pożyczki. Projekt doprecyzowuje bowiem zasady pobierania przez firmy pożyczkowe odsetek za opóźnienie w spłacie, jak również zapobiega obciążaniu klienta nadmiernie wysokimi kosztami windykacji.

Projekt zakłada, że wysokość odsetek za opóźnienie w spłacie nie będzie mogła przekroczyć sześciokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (wynosi ona 4 proc.), co obecnie oznaczałoby, że wyniosą one nie więcej niż 24 proc. Limit odsetek za opóźnienie będzie obejmował również opłaty związane z windykacją należności. Obecna praktyka pokazuje, że wiele firm uzyskuje znaczne przychody właśnie z takich opłat narzucanych na klientów w toku windykacji, co dodatkowo pogłębia ich problemy finansowe. _ Celem propozycji jest wyeliminowanie odsetek lichwiarskich _ - zaznaczono w projekcie.

Najnowsza wersja projektu zakłada, że suma kosztów pozaodsetkowych kredytu nie może przekroczyć 25 proc. całkowitej kwoty kredytu konsumenckiego i dodatkowo 30 proc. całkowitej kwoty kredytu konsumenckiego w stosunku rocznym. Przewidziano także, że całkowity koszt kredytu, z wyłączeniem odsetek, nie może przekroczyć 100 proc. całkowitej kwoty kredytu. Według resortu finansów celem tego rozwiązania jest ochrona konsumentów pożyczających na dłuższe okresy przed ponoszeniem nadmiernych kosztów.

Jednocześnie projekt zawiera regulacje, które mają przeciwdziałać próbom omijania określonych limitów przez firmy pożyczkowe przez tzw. rolowanie pożyczek. Chodzi o sytuacje, w której firma udziela jednemu konsumentowi kilku następujących po sobie pożyczek na bardzo krótki termin (tzw. chwilówki). Firmy udzielające _ chwilówek _ żądają jednorazowej całkowitej spłaty zadłużenia wraz z kosztami. Niejednokrotnie konsument nie jest w stanie regulować należności, w związku z tym przedłuża _ chwilówkę _, co wiąże się z dodatkowym kosztem.

Ministerstwo zaproponowało, że limit będzie też dotyczył sytuacji, w której klient przedłuża spłatę kredytu na kolejne okresy w terminie do 120 dni od dnia zawarcia kredytu. Podobne rozwiązanie ma dotyczyć sytuacji, w której kredytodawca udzieli konsumentowi kolejnej pożyczki, pomimo braku spłaty pierwotnie zaciągniętego zobowiązania, z przeznaczeniem na spłatę uprzednio zaciągniętej pożyczki.

Według resortu finansów ustawowe ograniczenie całkowitego kosztu kredytu (z wyłączeniem odsetek) powinno, oprócz ochrony konsumentów, motywować firmy pożyczkowe do racjonalizacji kosztów.

Projekt doprecyzowuje także zagadnienia związane z wymianą informacji o udzielonych kredytach konsumenckich. Zakłada ponadto, że UOKiK będzie prowadził rejestr takich firm.

- _ Korzyścią dla rynku będzie zwiększenie wiarygodności i zaufania do branży pożyczkowej, wobec której zostaną sformułowane określone wymogi. Ich spełnienie będzie warunkowało możliwość prowadzenia tej działalności _ - wyjaśniła Wachnicka. Wskazała m.in. na konieczność działania spółki w formie spółki kapitałowej czy obowiązek posiadania kapitału zakładowego w wysokości co najmniej 200 tys. zł. Kapitał ten nie będzie mógł pochodzić ze środków z pożyczki, kredytu, emisji obligacji lub źródeł nieudokumentowanych.

Rzeczniczka prasowa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Małgorzata Cieloch zwróciła uwagę, że projekt założeń do nowelizacji ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym i prawa bankowego, przewiduje wprowadzenie limitu kosztów kredytu konsumenckiego, który będzie obejmował nie tylko koszty związane z prawidłową obsługą kredytu, lecz również koszty ponoszone przez konsumenta w związku z brakiem terminowej spłaty.

- _ Dotychczas podejmowane próby ograniczenia kosztów kredytów i pożyczek okazywały się niewystarczające. W tym wypadku, projekt obejmuje wszystkie koszty do których ponoszenia zobowiązany jest kredytobiorca. Co istotne, projektowane rozwiązania mają zapobiec próbom obchodzenia przepisów poprzez udzielenie - zamiast jednego kredytu - kilku następujących po sobie "chwilówek" _ - wskazała Cieloch. Chodzi o pożyczki na bardzo krótkie okresy, np. miesiąca lub krótsze.

Cieloch wyjaśniła, że kolejne _ chwilówki _ przeznaczone na spłatę poprzednich stanowią bowiem w sensie ekonomicznym jeden kredyt. Zgodnie z projektem koszty takich pożyczek, udzielanych przez jednego kredytodawcę będą ograniczone w taki sposób, jakby stanowiły jedną całość.

- _ Dzięki temu kredytodawca, który do tej pory udzielał pożyczek 12-miesięcznych, których koszty przekraczały dopuszczalny poziom, nie będzie mógł ominąć przepisów udzielając - zamiast takiej pożyczki - 12 następujących po sobie "chwilówek" _ - zaznaczyła rzeczniczka UOKiK.

Zgodnie z propozycjami ministerstwa całkowity, pozaodsetkowy koszt kredytu nie może przekroczyć sumy 25 proc. całkowitej kwoty kredytu oraz 30 proc. całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym.

Także dyrektorka działu prawnego Federacji Konsumentów Izabela Dąbrowska zwróciła uwagę na problem tzw. rolowania _ chwilówek _ i propozycje MF dążące do ograniczenia tego zjawiska. Jej zdaniem odnawianie _ chwilówek _, co związane jest z każdorazową koniecznością poniesienia opłat przez klienta, może doprowadzić koszty pożyczki do abstrakcyjnych wartości. Na przykład koszt odnawianej co miesiąc pożyczki w wysokości 1000 zł po roku może w sumie sięgnąć kilku tysięcy złotych, choć jednorazowa opłata wynosi np. 300 zł.

- _ Z naszych raportów dotyczących "chwilówek" wynika, że większość opłat najbardziej kosztownych dla konsumenta to nie są ani odsetki, ani odsetki karne, ale opłaty pobierane z tytułu zawarcia umowy, przedłużania terminu spłaty, koszty windykacji, np. monitów wysyłanych do klienta. To po prostu obchodzenie przepisów o maksymalnych odsetkach _ - powiedziała Dąbrowska.

Dąbrowska pozytywnie odniosła się do zaproponowanego w projekcie objęcia nadzorem KNF instytucji pożyczkowych oraz reglamentację tego typu działalności. - _ Zezwolenie dostanie tylko ten, kto będzie spełniał określone wymogi, co jest sensownym pomysłem. Obecnie wiele podmiotów działających na rynku ma najniższy możliwy kapitał, nie wiadomo skąd on pochodzi, skąd firmy mają pieniądze na pożyczki _ - powiedziała.

Zaznaczyła, że zgodnie z projektem firmy pożyczkowe będą musiały działać w formie spółek kapitałowych z minimalnym kapitałem w wysokości co najmniej 200 tys zł. Członkowie ich zarządów nie będą mogli być karani za niektóre rodzaje przestępstw. Jako zasadne Dąbrowska oceniła wprowadzenie rejestru firm pożyczkowych, który ma prowadzić UOKiK.

Dyrektorka w Federacji Konsumentów sceptycznie natomiast podeszła do uregulowania maksymalnych odsetek za zwłokę w spłacie pożyczki. - _ Jesteśmy bardzo ostrożni, czekamy na ostateczne propozycje przepisów. Żadna regulacja rynku, czyli narzucanie limitów, nie jest dobre dla rynku, zawsze powoduje wejście szarej strefy i próby ominięcia prawa _ - podkreśliła Dąbrowska. Jej zdaniem w Polsce są narzędzia do walki z nieuczciwymi firmami pożyczkowymi, ale do tej pory nie były zbyt efektywnie wykorzystywane.