Karta nauczyciela jednak do likwidacji. Rząd nie odpuszcza

Na początek oflagowanie szkół i pikiety, później być może strajk. Nauczycielska _ Solidarność _ zapowiada zmasowaną kampanię protestacyjną podpierając się sondażami, z których wynika, że zdecydowana większość pracowników szkół popiera akcje strajkowe. Ich zdaniem niedopuszczalne jest utrzymywanie płac nauczycieli w zamrażarce. Tymczasem, jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego i Ministerstwa Edukacji Narodowej, średnie pensje nauczycieli rosły przez kilka lat z rzędu i znacznie przewyższają średnią krajową. Rząd nie zamierza też zrezygnować z planów likwidacji Karty nauczyciela i części nauczycielskich przywilejów.

_ - Nauczyciele i inni pracownicy oświaty nie mają powodu do świętowania Dnia Edukacji Narodowej - grzmi Wojciech Jaranowski, rzecznik prasowy SKOiW NSZZ _ Solidarność _. _ Od 2012 roku wynagrodzenia pracowników oświaty nie są waloryzowane. W tym czasie siła nabywcza ich płac zmniejszyła się o około siedem procent. Poziom wynagrodzeń nauczycieli w stosunku do innych grup zawodowych spadł do poziomu z 2007 roku. W planach budżetowych państwa na 2015 rok również nie ma podwyżki płac w oświacie. NSZZ "Solidarność" domaga się dziewięcioprocentowej podwyżki wynagrodzeń od 1 stycznia 2015 roku - _wylicza . _Nauczyciele z _ Solidarności _ nie chcą nawet słyszeć o likwidacji Karty nauczyciela, czy nawet zabraniu im części przywilejów.

Na podobnym stanowisku stoi Związek Nauczycielstwa Polskiego._ - Istnieje potrzeba przywrócenia naszemu zawodowi jego dawnego znaczenia, a nauczycielom poczucia satysfakcji z wykonywanej pracy - _przekonuje Sławomir Broniarz, prezes ZNP. _ - Z każdym rokiem szkolnym przybywa nowych obowiązków, rosną oczekiwania rodziców, zmienia się rola szkoły i pozycja pedagogów, także za sprawą debaty publicznej, w której nauczyciele są przedstawiani głównie w kontekście kosztów ponoszonych przez samorządy na edukację - _narzeka.

Według Broniarza, coraz rzadziej dyskutuje się o jakości kształcenia. - _ Polska jest wychwalana za niebywały sukces edukacyjny. W kraju zaś nauczyciele są krytykowani, a w debacie pojawiają się nieprawdziwe informacje o ich czasie pracy i płacach - _ przekonuje.

Statystyczny polski nauczyciel ma 42 lata, wykształcenie wyższe i jest kobietą. Według MEN, w szkołach i przedszkolach pracuje blisko 650 tys. nauczycieli. Z danych za rok szkolny 2013/2014 wynika, że najwięcej - 265 tys. - pracuje w przedszkolach, placówkach wychowania przedszkolnego, punktach przedszkolnych i oddziałach przedszkolnych.

W szkołach podstawowych pracuje blisko 170 tys. nauczycieli, w gimnazjach - ponad 100 tys., w technikach - 45 tys., w liceach ogólnokształcących - blisko 42 tys., w zasadniczych szkołach zawodowych - 11,5 tys., w szkołach policealnych - 7 tys., w szkołach specjalnych przysposabiających do pracy - 3,5 tys. Blisko 390 tys. nauczycieli pracuje na pełen etat. MEN zapewnia, że najbliższym czasie nie przewiduje większej liczby zwolnień.

Najwięcej nauczycieli - 324 tys. - osiągnęło najwyższy stopień awansu zawodowego, czyli jest nauczycielami dyplomowanymi. Stopień nauczyciela mianowanego ma 178 tys. osób, nauczyciela kontraktowego - 108 tys. Nauczycieli stażystów jest 50 tys.

Z opublikowanego w tym roku _ Raportu o stanie edukacji _, przygotowanego przez Instytut Badań Edukacyjnych - a noszącego podtytuł _ Liczą się nauczyciele _ - można dowiedzieć się, że przeciętny wiek nauczyciela w Polsce to 42 lata oraz że zawód ten należy do profesji mocno sfeminizowanych. Raport podaje także, że nauczyciele uczący w gimnazjach i technikach są najmłodsi, a nauczyciele nauczania początkowego - najstarsi. Pierwszy etap edukacyjny (klasy I-III szkoły podstawowej) wyróżnia się także pod względem płci nauczycieli - jak wynika z Systemu Informacji Oświatowej, jedynie co setny nauczyciel nauczania początkowego to mężczyzna.

W grupie nauczycieli języków polskiego i rosyjskiego mężczyzną jest co dwudziesty, plastyki i niemieckiego - co dziesiąty, a matematyki - co siódmy. W grupie uczących historii, fizyki mężczyzną jest co trzeci, a wśród nauczycieli wychowania fizycznego mniej więcej co drugi. Najwięcej mężczyzn jest w grupie nauczycieli przysposobienia obronnego - dwóch na troje nauczycieli tego przedmiotu to mężczyźni. Ogółem kobiety stanowią około 80 proc. nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących w szkołach dla dzieci i młodzieży.

W szkołach publicznych płace naliczane są na podstawie zasad zapisanych w Karcie nauczyciela. Wynagrodzenie nauczycieli składa się zatem z czterech elementów:

• wynagrodzenia zasadniczego; dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego oraz za warunki pracy;
  • wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;
  • nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i niektórych dodatków socjalnych.

Ponadto nauczyciele, którzy pracują na zasadach określonych w Karcie upoważnieni są też do _ trzynastej pensji _.

Związkowcy skarżą się na zamrożenie płac po 2012 roku, ale MEN odpiera te zarzuty podkreślając, że podwyżki w poprzednich latach spowodowały, że jako grupa zawodowa zarabiają średnio więcej niż wiele pozostałych grup.

Wprowadzona w 2009 r. reforma zmieniła wskaźniki we wszystkich grupach awansu nauczycieli, co również wpłynęło na zwiększenie ich wynagrodzenia - przekonuje MEN. - _ Zgodnie z zapowiedziami wynagrodzenia nauczycieli w okresie od 2007 r. do 2012 r. wzrosły średnio o 50 proc. - _ mówi rzeczniczka resortu Joanna Dębek.

Analizując dane dotyczące relacji przeciętnego średniego wynagrodzenia nauczycieli do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej należy zauważyć, że od 2003 r. wynagrodzenia nauczycieli są wyższe niż wynagrodzenia w gospodarce.

Średnia pensja nauczycielska to 4233 zł (brutto) w szkole publicznej, aż o 34 proc. więcej niż w prywatnej placówce (3152 zł brutto). Takie dane podaje GUS. To dane dla ogółu pedagogów ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, bez nauczycieli kształcenia zawodowego. W badaniu GUS uwzględniono dodatkowe przychody z _ trzynastek _, której nie otrzymują zazwyczaj zatrudnieni w prywatnych placówkach. Tymczasem średnia krajowa pensja, jak wynika z danych GUS, wynosi 3976 zł brutto.

Pensje w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych są przeciętnie wyższe niż w podstawówkach. Różnica dla nauczycieli o stażu pracy nieprzekraczającym dwóch lat wynosi 5 procent, a przy stażu między 10 a 15 lat nawet 8 procent.

|

|
| --- |

Zgodnie z Kartą, czynnikami kształtującymi wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli są: stopień awansu zawodowego, kwalifikacje i wymiar zajęć obowiązkowych. Do tego dochodzą dodatki, zależne od: czasu zatrudnienia, jakości pracy, wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć, stanowiska lub funkcji oraz ewentualnych trudnych lub uciążliwych warunków pracy.

Karta określa średnie wynagrodzenie nauczycieli na różnych stopniach awansu. Jest ono podawane jako odpowiedni procent kwoty bazowej. Kwota ta, zawarta w ustawie budżetowej, w 2014 wynosi 2 717 zł brutto.

Powyższe kwoty obejmują wszystkie elementy wynagrodzenia wcześniej wymienione. Szkoły powinny tak kształtować wynagrodzenia, żeby średnia dla wszystkich nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu w obrębie danego samorządu nie była niższa od podanych kwot. Jeżeli są niższe - do końca stycznia następnego roku nauczyciele powinni otrzymać dodatki uzupełniające tak, aby średnie osiągnęły minimalny poziom.

Podstawowy czas pracy nauczyciela zatrudnionego na pełen etat - czyli pensum zapisane w Karcie nauczyciela - to 20 godzin pracy tygodniowo, czyli tyle, ile wynosi średnia europejska. W praktyce wygląda to jednak bardzo różnie. Z raportu Instytutu Badań Edukacyjnych pt. _ Czas pracy i warunki pracy w relacjach nauczycieli _wynika, że średni czas poświęcony na prowadzenie lekcji, przygotowania do nich, sprawdzanie prac, czy zastępstwa, wynosi około 35 godzin tygodniowo.

Około dwóch trzecich wszystkich nauczycieli przeznacza na czynności codzienne pomiędzy 25 a 45 godzin tygodniowo. Należy jednocześnie zaznaczyć, że stosunkowo licznie występują nauczyciele, którzy przeznaczają na to albo dużo mniej czasu (19 proc. ankietowanych poniżej 20 godzin), albo dużo więcej (17 proc. - nawet do 65 godzin tygodniowo).

Na pewno można pozazdrościć nauczycielom urlopów. W 2014 r. urlop wypoczynkowy nauczycieli wynosi 47 dni roboczych, zaś przy podjęciu pierwszej pracy w szkole - 30 dni. Może on być wykorzystany zarówno w ferie zimowe i letnie, jak i w dni wolne od zajęć dydaktycznych np. w okresie przerw świątecznych. Ponadto po siedmiu latach pracy, nauczyciel może wystąpić o przyznanie rocznego, płatnego urlopu _ dla poratowanie zdrowia _.

Dyrektor szkoły ma jednak prawo zobowiązać nauczyciela do _ wykonywania czynności na rzecz szkoły przez 7 dni tego okresu _. (W praktyce w roku 2012 liczba dni wakacji letnich i ferii zimowych wyniosła 54 dni, tym samym urlop wypoczynkowy nauczycieli w 2012 roku wyniósł 47 dni roboczych.) Należy zaznaczyć, iż w wakacje nauczyciele pracują przy przygotowaniach szkół do zakończenia i rozpoczęcia roku szkolnego, przy rekrutacji oraz przy poprawkowych egzaminach maturalnych.

_ - Ministerstwo Edukacji Narodowej nadal podtrzymuje pogląd o konieczności nie tylko znowelizowania Karty nauczyciela, co nawet konieczności wypracowania nowego dokumentu, który mógłby zastąpić ustawę z 1982 roku - _ mówi Money.pl Joanna Dębek, rzecznik prasowy MEN.

Zaraz jednak dodaje: _ sytuacja, w której w życie wchodzi szereg regulacji wpływających na pracę nauczycieli, m.in. wprowadzenie asystenta, zmiany dotyczące sześciolatków, czy też projekt ustawy o systemie oświaty wprowadzający oceny opisowe, a także zbliżające się wybory samorządowe, nie jest - naszym zdaniem - dobrym momentem do wprowadzania tych zmian _.

Kwestia nie będzie najprawdopodobniej poruszana przynajmniej do najbliższych wyborów. A co z podwyżkami, których domagają się związkowcy?

_ - Nauczyciele są jedyną grupą społeczną, której wynagrodzenia w dobie trudnej i niestabilnej sytuacji finansowej kraju przez ostatnie lata sukcesywnie rosły. Fundusz płac w jednostkach sektora finansów publicznych od 2010 r. pozostaje na tym samym poziomie, w założeniach do budżetu na 2015 rok, kwota ta nadal pozostaje niezmieniona. W związku z powyższym w 2015 r. nie planuje się wzrostu wynagrodzeń nauczycieli. Wyjaśnić przy tym należy, że obecnie realizowana jest, podjęta przez rząd decyzja, że kolejnym priorytetem na najbliższe lata będzie wzrost wynagrodzeń pracowników publicznych szkół wyższych, tak aby w latach 2013-2015 osiągnął on 30 proc - _ odpowiada Joanna Dębek z MEN.

Zmiany w Karcie nauczyciela mają w sumie o jedną trzecią zmniejszyć wydatki samorządów m.in. na wypłatę dodatku uzupełniającego. Zaostrzone mają być też zasady udzielania urlopu na poratowanie zdrowia.

W 2014 r. samorządy przeznaczyły na jednorazowy dodatek uzupełniający dla nauczycieli ponad 230 mln zł; 128,8 mln zł pochłonie wypłata dodatku mieszkaniowego, a 6,6 mln zł - zasiłków na zagospodarowanie. Roczne urlopy na poratowanie zdrowia będą kosztowały budżety samorządów w sumie 580,5 mln zł.

Projekt nowelizacji Karty nauczyciela, przygotowany jeszcze za czasów minister Krystyny Szumilas, zakłada zmianę rozliczania samorządów z gwarantowania nauczycielom średnich wynagrodzeń. Do tej pory brana była pod wagę każda grupa awansu zawodowego osobno. Zdarzało się więc tak, że w przypadku nauczycieli kontraktowych gmina wykazywała sporą _ nadpłatę _, ale i tak w razie potrzeby musiała wypłacać jednorazowy dodatek uzupełniający pozostałym grupom.

Po zmianach samorządy mają rozliczać się z puli przeznaczanej na wynagrodzenia nauczycieli z wszystkich grup awansu łącznie. Pierwsze oszczędności z tego tytułu mają pojawić się w 2016 r. (w 2015 roku dodatek uzupełniający za 2014 r. wypłacany będzie jeszcze na starych zasadach). Według szacunków MEN kwota przeznaczana przez samorządy na wyrównania zmniejszy się z 232,9 mln zł do 180 mln zł.

Zaostrzone mają także zostać zasady udzielania urlopu na poratowanie zdrowia. Zgodnie ze styczniowym projektem wymiar tego urlopu ma zmniejszyć się z trzech lat do roku i będzie o nim orzekał lekarz medycyny pracy, a nie - jak teraz - lekarz rodzinny. To ma sprawić, że w systemie oświaty zostanie 230 mln zł. Zmniejszą się też wydatki na dodatek mieszkaniowy oraz zasiłek na zagospodarowanie. W sumie w systemie po wprowadzeniu wszystkich zmian ma pozostać ponad 301 mln złotych.

W odpowiedzi na te propozycje nauczycielska _ Solidarność _rusza z akcją informacyjną. _ - Przygotowane zostaną ulotki do rozpowszechnienia wśród pracowników oświaty i rodziców. 28 października w Lublinie odbędzie się ogólnopolska konferencja pt. "Ile naprawdę zarabia nauczyciel w Polsce" - _ informuje rzecznik związku Wojciech Jaranowski. Ze strony nauczycieli zapowiada się więc gorąca jesień.

Czytaj więcej w Money.pl

• Związkowcy i samorządy zawalczą o pieniądze
• Nowicka: To uczniowie na tym stracą
• Deklaracja wiary dla nauczycieli? Jest komentarz
• Wzrośnie płaca minimalna? Zobacz, o ile