Przywrócenie równowagi w stosunkach gospodarczych między konsumentami i sprzedawcami usług finansowych to cel noweli ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nad którą pracuje rząd - mówi szef MF Mateusz Szczurek. Projekt trafił do konsultacji.
Planowane zmiany w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów to m.in. odpowiedź na kryzys wywołany przez nagły wzrost kursu franka i pogorszenie sytuacji osób, które wzięły kredyty hipoteczne w tej walucie. Wcześniej szerokim echem odbiła się afera Amber Gold czy problemy z tzw. polisolokatami.
- Chodzi o to, żeby przywrócić równowagę w stosunkach gospodarczych, bo bywa ona zakłócona na rzecz firm oferujących usługi finansowe - powiedział minister finansów Mateusz Szczurek.
Według szefa MF najważniejszą propozycją zmian są kwestie związane z klauzulami niedozwolonymi w umowach, również ewentualne rozwiązania dotyczące obecnych klauzul, które już znajdują się w rejestrze tych niedozwolonych.
Tak zwane klauzule niedozwolone w umowach, to zapisy, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają interesy konsumenta oraz nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem. Chodzi o postanowienia takie, jak np.: "Pożyczkodawca pobiera odsetki umowne w wysokości 1 proc. za każdy dzień zwłoki".
Uznanie, czy dane postanowienie w umowie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy jest kwestią ocenną, co powoduje, iż nie jest łatwo stwierdzić czy przy zawarciu danej umowy doszło do takiego nadużycia i, czy w rezultacie daną klauzulę umowną można uznać za niedozwolone postanowienie umowne. W tej chwili o uznaniu danego zapisu umownego za niedozwolony decyduje sąd, a rejestr takich klauzul dostępny jest na stronie UOKiK.
- Takie klauzule mogą być uznane za niedozwolone, a jednocześnie funkcjonują przez wiele lat w tym samym kształcie, bo nie bardzo wiadomo, czym je zastąpić. Taka sytuacja nie jest optymalna. Chodzi o to, jak wypełnić tę lukę - i to w sensie dosłownym, bo jeżeli wyjmujemy niedozwolone klauzule z umowy, to czasem okazuje się, że bez danego elementu, umowa nie może funkcjonować i trzeba go czymś zastąpić. Nowela ma służyć eliminowaniu takich wypadków - mówił Szczurek.
Jak podkreślił, chodzi nie tylko o przyszłe umowy, ale także wyeliminowanie takich zapisów z już podpisanych umów. Obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują bowiem procedury zastępowania postanowień niedozwolonych, nieabuzywnymi w konkretnych umowach. - To jest poważny problem dla obecnych konsumentów usług finansowych - zaznaczył.
Według proponowanych przepisów dotychczasowe, sądowe, postępowanie eliminujące niedozwolone zapisy z umów miałoby zostać zastąpione postępowaniem administracyjnym, w którym decyzję wydawałby prezes Urzędu. Jeżeli doszedłby on do wniosku, że wzorzec umowny zawiera niedozwolone klauzule, które zostały zastosowane w konkretnych umowach, mógłby wydać decyzję odnoszącą się zarówno do wzorca, jak i konkretnych umów. Sama decyzja dotyczyłaby tylko wzorca, ale przy wykorzystaniu tzw. środków usunięcia skutków. Prezes UOKiK mógłby zasugerować przedsiębiorcy także konieczność aneksowania umów, co - według UOKiK - stwarzałoby szansę na koncyliacyjne załatwienie sprawy. Przedsiębiorcy przysługiwałoby odwołanie od decyzji do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Projekt przewiduje także rezygnację z prowadzenia rejestru klauzul niedozwolonych - w to miejsce powstałby rejestr decyzji Prezesa UOKiK wraz z ich uzasadnieniem.
Oprócz zmian związanych z klauzulami, projekt noweli przewiduje także m.in. zakaz oferowania usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom konsumentów. Chodzi np. o sytuację, gdy skomplikowany produkt ubezpieczeniowy z elementem inwestycyjnym oferuje się 80-letniemu klientowi.
W trakcie prekonsultacji przedstawiciele firm pożyczkowych zwracali uwagę, że taki przepis może zostać uznany za niekonstytucyjny i dyskryminujący, gdyż dokonuje różnicowania klientów ze względu na wiek.
Zdaniem szefa MF takie opinie są jednak nieuzasadnione. - Jeżeli ktoś uważa, że jest zupełnie w porządku oferowanie ubezpieczenia od utraty pracy 90-latkowi przy okazji sprzedaży produktu inwestycyjnego - a takie rzeczy się zdarzają - to nie mam więcej uwag - powiedział Mateusz Szczurek.
- Wiadomo, że wszystkie tego rodzaju rozwiązania, które zwiększają ochronę konsumenta usług finansowych, powodują, że życie instytucji finansowych będzie nieco utrudnione. Chodzi przecież także o to, by ułatwienie życia instytucji nie działo się ze szkodą dla konsumenta, co czasami ma dziś miejsce - podkreślił.
Jak dodał, trudno na razie powiedzieć, kiedy projekt mógłby zostać przyjęty przez rząd i trafić do parlamentu. Chcemy te przepisy uchwalić jak najszybciej - podsumował minister finansów.
Najważniejsze kwestie, które obejmą zmiany
Propozycje nowych rozwiązań prawnych, które mają poprawić sytuację konsumentów na rynku usług finansowych, obejmują m.in.:
- nowe postaci praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów - zabronione byłoby oferowanie konsumentom usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom oraz oferowanie usług finansowych w sposób nieadekwatny do ich charakteru;
- możliwość wydawania przez Prezesa UOKiK tzw. decyzji tymczasowych, które jeszcze w toku postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów zobowiązywałyby przedsiębiorcę do zaniechania określonych działań w celu zapobieżenia uprawdopodobnionym zagrożeniom;
- wprowadzenie instytucji tajemniczego klienta - pozwalającej na uzyskanie dowodów w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;
- możliwość wyrażenia poglądu istotnego w sprawie - Prezes UOKiK będzie mógł wyrazić swój pogląd w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny;
- nowy model kontroli postanowień wzorców umów - to Prezes UOKiK, w decyzji administracyjnej, rozstrzygałby o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jego dalszego wykorzystywania, mogąc jednocześnie określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu. Wprowadzenie kontroli postanowień wzorców w trybie administracyjnym podlegałoby kontroli sądowej. Rejestr klauzul niedozwolonych zostałby zastąpiony przez rejestr decyzji UOKiK. Zmiany dotyczące systemu kontroli abstrakcyjnej postanowień wzorców umowy mają na celu eliminację problemów w jego funkcjonowaniu - wnoszenie pozwów o stwierdzenie abuzywności jedynie w celach zarobkowych, rozbieżności w doktrynie i orzecznictwie dotyczące tzw. rozszerzonej prawomocności wyroku wpisanego do rejestru. Dzięki zmianom kontrola abstrakcyjna wzorców będzie szybsza i sprawniejsza.
Czytaj więcej w Money.pl