"Woda to życie" – jak Żywiec Zdrój dba o przyszłość naszej planety? [Wywiad]

Woda to życie – to hasło, które z roku na rok nabiera coraz większego znaczenia. Susze, gwałtowne powodzie, osuszane torfowiska i zmiany klimatu, rosnąca liczba gwałtownych zjawisk pogodowych, w tym deszcze nawalne, to problemy dotykające nie tylko kraje uznawane za egzotyczne, ale również Polskę. W tym roku mieliśmy tego bardzo brutalny przykład podczas powodzi na Ziemi Kłodzkiej (i nie tylko).

Jednym z największych wyzwań wydaje się przeciągająca susza. Jak wynika z danych Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego[2], w 2024 roku niedobory wody występowały na terenie całej Polski, a suszę rolniczą odnotowano we wszystkich województwach. To zatrważające informacje.

Co więcej, nasz kraj znajduje się na czwartym miejscu od końca w Europie pod względem ilości wody przypadającej na jednego mieszkańca. Jeszcze tego nie odczuwamy, ale w przyszłości może się to drastycznie zmienić. Musimy jako społeczeństwo zacząć coś z tym robić.

Co to oznacza w praktyce? Codzienną walkę o zachowanie równowagi między działalnością człowieka a przyrodą. Każdy ukłon w stronę środowiska naturalnego jest na wagę złota. Również – a może zwłaszcza – ze strony firm i korporacji. Na szczęście są takie, które podejmują rękawicę i walczą o trochę lepsze jutro.

We wrześniu br. Żywiec Zdrój stał się pierwszym producentem wody i napojów w Polsce posiadającym certyfikat B Corp, dołączając do międzynarodowego grona liderów zrównoważonego rozwoju. I warto w tym miejscu wyjaśnić, czym jest ów certyfikat.

To prestiżowe wyróżnienie przyznawane organizacjom, które w swojej działalności biznesowej kierują się najwyższymi standardami odpowiedzialności społecznej, środowiskowej oraz transparentności.

Proces certyfikacji prowadzi międzynarodowa organizacja non-profit – B Lab, która szczegółowo ocenia firmy pod kątem wpływu działalności ich przedsiębiorstwa na pracowników, społeczności lokalne, środowisko, konsumentów oraz ład korporacyjny. Warto podkreślić, że oceniane są realne działania firmy.

A tych po stronie Żywiec Zdrój można trochę naliczyć. Już od dobrych kilkunastu lat firma konsekwentnie realizuje strategię dbania o środowisko naturalne. Jednym z kluczowych projektów w tej strategii jest nowa inicjatywa "Kropla do kropli".

Jej celem jest odtworzenie osuszonych torfowisk w województwie zachodniopomorskim. Żywiec Zdrój podszedł do tematu bardzo poważnie i zaprosił do współpracy ekspertów z Centrum Ochrony Mokradeł i naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego.

Pod ich nadzorem firma zamierza przywrócić naturalne funkcje tych terenów, które obejmują retencję wody, pochłanianie dwutlenku węgla, ochronę różnorodności biologicznej. To próba odwrócenia dekad zaniedbań i błędów.

Przypomnijmy, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu mokradła w Polsce były traktowane jak nieużytki – osuszano je, by pozyskać nowe tereny pod uprawy czy zabudowę. Skutki tych działań są dziś wyraźnie widoczne – aż 85% polskich[3] mokradeł straciło swoje naturalne funkcje. Z 1,6 miliona hektarów pozostało zaledwie 240 tys.

Efekty są druzgocące. Mowa tu o pogłębianiu panującej suszy, degradacji gleb i zanieczyszczenia wód. To prawdziwa katastrofa naturalna, o której mało kto mówi.

Tymczasem tereny podmokłe pełnią kluczową rolę w ekosystemie – działają jak naturalne gąbki: magazynują wodę, zmniejszają ryzyko powodzi i oczyszczają wodę z azotanów i fosforanów, zapobiegając tym samym zanieczyszczeniu gleby czy lokalnych wód powierzchniowych.

Rewitalizacja rozpocznie się na obszarze gminy Mirosławiec, a jej szczegółowy zakres zostanie opracowany na podstawie studium wykonalności przygotowanego przez ekspertów.

To nie wszystkie działania firmy. Żywiec Zdrój od lat angażuje się w projekty poprawiające dostęp do wody, jak powołany w 2022 roku Fundusz Wodny, który wspiera mieszkańców Żywiecczyzny. W ramach tej inicjatywy przedsiębiorstwo przekazało już ponad 1,3 mln zł na modernizację infrastruktury wodociągowej.

Jak widać, ESG nie jest dla zarządu znanej i lubianej przez Polaków marki wody źródlanej tylko zlepkiem przypadkowych liter, ale obszarem rzeczywistych, systemowych i zaplanowanych działań. Myśl, że na rynku funkcjonują firmy, którym zależy na czymś więcej niż na samym zysku, jest naprawdę krzepiąca.

Więcej o szczegółach przedsięwzięć, w które zaangażowany jest Żywiec Zdrój S.A., opowie dyrektor zarządzający spółką – Marek Sumiła.

Pod koniec września Żywiec Zdrój ogłosił, że jest pierwszym producentem wody i napojów w Polsce posiadającym certyfikat B Corp. Co to oznacza w praktyce?

Dołączenie wszystkich spółek grupy DANONE w Polsce, w tym spółki Żywiec Zdrój, do międzynarodowego ruchu Benefit Corporations, które zrzesza światowych liderów ESG, jest dla nas niezwykłym osiągnieciem i powodem do dumy.  

W tym restrykcyjnym procesie zewnętrznej weryfikacji osiągnęliśmy naprawdę imponujący wynik – 108,7 punktów, a więc najwięcej spośród wszystkich certyfikowanych na ten moment firm spożywczych w Polsce. W praktyce otrzymanie przez nas certyfikatu potwierdza, że na co dzień wkładamy bardzo dużo pracy w to, żeby użyć siły biznesu do pozytywnego oddziaływania na świat, że jesteśmy gotowi podejmować innowacyjne, często pionierskie kroki. Sam proces certyfikacji jest bardzo skomplikowany, a ocenie podlegały nasze działania, które podejmujemy w stosunku do ładu korporacyjnego, pracowników społeczności, środowiska i oczywiście konsumentów.

Aby zdobyć certyfikat B Corp musieliśmy przedstawić konkretne dowody na to, że poprzez swoją działalność pozytywnie wpływamy na otaczającą nas rzeczywistość, w tym naturę. Inicjatywą, która wytycza kierunek rozwoju w zakresie ESG, jest m.in. program "Po stronie natury" oraz szereg inicjatyw, których celem jest wsparcie lokalnych społeczności np. w dostępie do wody pitnej.

Ochrona środowiska to niezwykle palący temat. Postępujące zmiany klimatyczne nie tylko wpływają na nasze bezpieczeństwo, ale także na gospodarkę, rolnictwo. Jak oceniacie bieżącą sytuację?

Niestety sytuacja klimatyczna w Polsce, jak i na całym świecie jest bardzo trudna. Ocieplenie klimatu to m.in. deszcze nawalne powodujące powodzie czy podtopienia, ale także susza. Proszę sobie wyobrazić, że Polska jest czwartym od końca krajem europejskim pod względem ilości wody przypadającej na jednego mieszkańca.

To jest naprawdę trudna sytuacja. Z jednej strony zmagamy się z intensywnymi deszczami i katastrofalnymi skutkami błyskawicznych powodzi, przykładem jest chociażby tegoroczna powódź na południu Polski, a z drugiej strony już teraz wiele terenów w Polsce jest dotkniętych suszą, która grozi mieszkańcom ograniczeniem w dostępie do wody. A przecież woda to życie, jej brak wpływa na każdy aspekt naszej egzystencji od źródła nawodnienia, po możliwość prowadzenia działalności np. rolnej itd. Dlatego od wielu lat filarem naszej działalności jest troska o zasoby wodne zarówno w ujęciu środowiskowym, jak też społecznym. Angażujemy się również w inicjatywy, których celem jest ciągłe obniżanie śladu węglowego, w tym dążenie do zamknięcia obiegu opakowań. Z tego też powodu 100% wprowadzanych przez firmę butelek PET nadaje się do recyklingu.

Obecnie wraz z całą branżą napojową prowadzimy intensywne prace umożliwiające wprowadzenie jak najszybciej systemu kaucyjnego na opakowania PET i rPET. Ta inicjatywa to także szereg lat aktywności firmy w zakresie aktywnego zwracania uwagi rządzących na problemy środowiskowe, z którymi boryka się nasz kraj. Podejmowane przez nas działania w zakresie ochrony wody to obecnie nasz priorytet, dlatego wraz z Grupą Żywiec powołaliśmy do życia Koalicję "Dbamy o wodę", współpracujemy z ośrodkami akademickimi, fundacjami oraz samorządami, by podejmować przemyślane działania oraz realnie przyczyniać się do zmiany na lepsze.

No właśnie, w 2008 roku zrodził się flagowy program Żywiec Zdrój – Po Stronie Natury. Jakie obecnie działania realizujecie w jego ramach?

Już od ponad 15 lat jesteśmy po stronie natury i nie zwalniamy tempa. Woda jest najcenniejszym darem natury, dlatego troszczymy się o nią w sposób szczególny. W ramach programu realizujemy 3 główne inicjatywy: zasadziliśmy wraz z partnerami 8 milionów drzew, które pozytywnie wpływają na stan ekosystemów, w tym ekosystemów wodnych – to działanie realizowaliśmy głównie w Beskidach, a teraz będziemy badać jego efektywność.

Kolejne działanie to "Kwietne Łąki" – jest to projekt polegający na ochronie łąk i spowalnianiu odpływu wody oraz zwiększaniu jej infiltracji na terenie 64 ha, łąk wysokogórskich oraz ogłoszony w tym roku projekt "Kropla do Kropli", którego celem jest ponowne uwodnienie torfowiska w województwie zachodniopomorskim.

W tym roku ogłosiliście nowe zobowiązanie. Czego ono dotyczy?

Tak, w tym roku podczas XVI Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach ogłosiliśmy, że zobowiązujemy się aż pięciokrotnie zwiększyć ilość dotychczas odnawianych dzięki działaniom "Po stronie natury" zasobów wód dyspozycyjnych w naszych zlewniach / obszarach wodno gospodarczych.

Celem tych działań jest zwiększenie w 2030 roku dostępności tych zasobów w miejscach, w których prowadzimy działalność aż 2,5-krotnie. Żeby dokładniej zobrazować nasze zobowiązanie, posłużę się przykładem basenu olimpijskiego, ponieważ dzięki realizacji tego zobowiązania będziemy odtwarzać zasoby wodne odpowiadające ponad 1600 basenom olimpijskim.

To są naprawdę olbrzymie przedsięwzięcia, u podstawy których jest ochrona zasobów wodnych, wymagające wiele pracy i nie dalibyśmy ich rady zrealizować bez wspaniałych partnerów. To z ich pomocą, od lat realizujemy wszystkie inicjatywy w ramach programu "Po stronie natury", który stanowi podstawę naszego zobowiązania.

A na czym polega Wasz nowy projekt Kropla do Kropli, który jest jedną ze składowych PSN?

To inicjatywa, której celem jest ponowne uwodnienie torfowiska w Mirosławcu. Ktoś zapyta, po co to robimy? I jaki to może mieć wpływ na ochronę zasobów wodnych i troskę o środowisko? A moja odpowiedź może być tylko jedna – fundamentalny.

Mokradła są jak wielkie gąbki, które magazynują nie tylko wodę, ale także przechowują węgiel pochodzenia roślinnego. Dlatego rewitalizacja torfowisk ma kluczowe znaczenie zarówno dla zachowania różnorodności biologicznej, jak i dla realizacji celów dotyczących łagodzenia skutków zmian klimatycznych. Przez lata tereny podmokłe były traktowane jako nieużytki i poddawano je procesom osuszania.

Obecnie wiemy, że takie tereny są na wagę złota, dlatego w lutym 2024 roku rozpoczęliśmy prace badawcze, których celem będzie uwadnianie osuszonych torfowisk na terenie gminy Mirosławiec w województwie zachodniopomorskim.

Z kim współpracujecie przy tym projekcie i jak on się wpisuje w gospodarowanie zasobami wodnymi przez państwo?

Projekt jest realizowany wspólnie z Centrum Ochrony Mokradeł pod nadzorem naukowców m.in. prof. dr hab. Mariusza Lamentowicza czy dr Łukasza Kozuba. Cały program PSN, a co za tym idzie zobowiązanie dotyczące ochrony zasobów wodnych, to kolejny krok spółki w kierunku realizacji strategii zrównoważonego rozwoju "Droga Pozytywnego Wpływu", ale też idealnie wpisuje się w przyjęty w sierpniu 2023 roku przez Radę Ministrów Program przeciwdziałania niedoborowi wody na lata 2022-2027 z perspektywą do roku 2030. Głównymi celami programu jest wskazanie i realizacja działań z zakresu budowy zintegrowanego systemu naturalnej i sztucznej retencji wodnej, stworzenie warunków do zrównoważonego wykorzystania zasobów wodnych oraz wzmocnienie świadomości społecznej w zakresie potrzeby retencjonowania i oszczędzania wody.

Nie zapominajmy również o Nature Restoration Law, którego głównym celem jest m.in. ochrona i odtworzenie ekosystemów lądowych i wodnych w Europie, łagodzenie skutków zmian klimatycznych i skutków klęsk żywiołowych czy zapewnienie stabilności ekosystemów wodnych i lądowych, co ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i dobrostanu ludzi oraz środowiska.

Mamy pełną świadomość wyzwań gospodarczych i społecznych, przed jakimi dziś stoi Polska. Mamy też przeświadczenie, że temat ochrony zasobów wodnych nigdy nie powinien stać się palącym problemem dla naszego kraju, a żeby tak się stało, musimy zacząć działać tu i teraz, wspólnie z różnymi podmiotami – ponieważ zasoby wodne to nasza wspólna odpowiedzialność.

Z tego co rozumiem, w tym roku prowadzicie prace przygotowawcze dotyczące rewitalizacji mokradeł, czy to oznacza, że już w przyszłym roku zaczniecie prace w terenie? Na czym będą polegały tegoroczne współprace?

W tym roku zajęliśmy się identyfikacją struktury właścicielskiej działek, na terenie których znajdują się torfowiska docelowo objęte projektem "Kropla do kropli", rozpoczęliśmy badania hydrologiczne i botaniczne na torfowiskach na terenie gminy Mirosławiec oraz przygotowujemy studium wykonalności projektu odtwarzania mokradeł pod kierownictwem ekspertów z Uniwersytetu Warszawskiego wchodzących w skład zarządu Centrum Ochrony Mokradeł. Na tej podstawie zaplanujemy na początku nowego roku zadania na kolejne lata.

Czy zawsze spotykacie się ze zrozumieniem lokalnych społeczności w zakresie waszych działań PSN?

Rozumiemy, że zmiany wymagają dialogu, dlatego w każdej sytuacji staramy się wychodzić do ludzi i rozmawiać o ich potrzebach. To właśnie dzięki dialogowi społecznemu przeprowadzonemu przy wsparciu samorządu np. w gminie Jeleśnia mogliśmy czynnie włączyć się w rozbudowę infrastruktury wodociągowej czy przekazać naszą pierwszą rozlewnię w Cięcinie Fundacji Górom, która krzewi tam, od kilku lat, tradycje pasterskie i prowadzi owczarnię. Nie inaczej jest w Mirosławcu, gdzie wiosną tego roku rozpoczęliśmy rozmowy ze społecznością lokalną. Naszym celem jest zrównoważony rozwój, a jego podstawą są przecież ludzie.

Podejmowane przez Żywiec Zdrój inicjatywy to wielomilionowe inwestycje – mówiąc wprost, czy Wam się to jakkolwiek opłaca?

Gdy mówimy o przyszłości ludzkości, naszej planety, musimy przestać myśleć o opłacalności. Tutaj chodzi o naszą przyszłość, o wodę, która jest źródłem życia, a której na świecie jest coraz mniej, o zmiany klimatyczne, które mają coraz większy, negatywny wpływ na naszą egzystencję. Działania, które podejmujemy, są niezwykle potrzebne. Sami oczywiście nie zmienimy świata, ale mamy nadzieję, że inne podmioty pójdą naszym śladem. Głęboko wierzymy, że razem możemy więcej. Naprawdę przyszedł ten czas, w którym każdy z nas powinien zacząć troszczyć się o naturę. Jesteśmy liderem na rynku wód i jako lider chcemy wskazywać drogę, jaką powinien podążać biznes.

[1] Żywiec Zdrój za Nielsen: Panel Handlu Detalicznego, Cała Polska z Dyskontami (food), sprzedaż wolumenowa w okresie wrzesień 2022 – październik 2023, kategoria wody butelkowanej.

[2] https://www.iung.pl/2024/07/17/klimatyczny-bilans-wodny-od-11-maja-do-10-lipca-2024-roku/

[3] https://www.zywiec-zdroj.pl/zrownowazony-rozwoj