Współczesne budownictwo mieszkalne powstaje w efektywnych energetycznie technologiach. Większy problem stanowią budynki starsze, budowane kilkadziesiąt lat temu, w przestarzałych technologiach i bez przywiązywania większej uwagi na ich wpływ na środowisko. Województwo śląskie, w tym Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, walczy ze znacznym zanieczyszczeniem powietrza, którego powodem jest m.in. indywidualne ogrzewnictwo, gęsta tkanka mieszkaniowa (średnio ponad 900 osób/km2) i wysoki udział starego budownictwa, w tym ponad 100-letnich kamienic i familoków. Zmiany w sektorze budowlanym pozwolą na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i pomogą w poprawie jakości powietrza.
Budować nowe czy remontować stare?
Warto zastanowić się nad pytaniem, czy opłaca się inwestować w kosztowną termomodernizację starszych budynków, czy może bardziej korzystne jest inwestowanie w nowe budownictwo, powstające w niskoemisyjnych technologiach. Co w takim przypadku zrobić z zabudową z centrach miast liczącą 100 i więcej lat, nierzadko pozostającą również pod ochroną pośrednią lub bezpośrednią konserwatorów zabytków? Renowacja zabytków to bardzo skomplikowana materia – dla gminy przystąpienie do termomodernizacji starego, wielorodzinnego budynku wiąże się z dużym wyzwaniem organizacyjnym jakim jest m.in. znalezienie zastępczego lokalu socjalnego dla mieszkańców na czas remontu. Gmina decydując się na termomodernizację takiego budynku, ponosi także ogromne koszty.
Biorąc pod uwagę dane z 2020 r. GZM posiada w swoich zasobach ponad 112 tyś budynków komunalnych, które w odniesieniu do całego budownictwa mieszkalnego na terenie Metropolii stanowią prawie 50%.
"Gmina termomodernizuje, wymienia indywidualne źródła ogrzewania na ciepło systemowe i lokator dalej w swoim ubóstwie nie płaci za czynsz. Gmina wpędza się w jeszcze większe problemy finansowe, bo nie tylko inwestuje w termomodernizację, ale bierze na siebie ciężar pokrywania kosztów za ogrzewanie. To są bardzo trudne tematy." - tłumaczy Henryk Borczyk, wiceprzewodniczący zarządu w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
Choć początkowo jest to wysoki koszt, to w dłuższej perspektywie taka inwestycja przyniesie korzyści. Poprawienie efektywności energetycznej starych budynków zmniejszy wysokość rachunków za ogrzewanie i z pewnością przyczyni się do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza. To z kolei poprawi nasz komfort życia, bo będziemy oddychali czystszym powietrzem. Nie bez znaczenia jest też znaczące ograniczenie produkcji dwutlenku węgla, co zmniejsza negatywny wpływ na zmiany klimatu.
"Czyste Powietrze", "Stop Smog", czy "ELENA"?
Ważną częścią procesu termomodernizacji budownictwa są projekty m.in. wspierające wymianę starych pieców, zwanych potocznie "kopciuchami" czy dofinansowujące docieplenia domów jednorodzinnych. Województwo śląskie ma największe zanieczyszczenie powietrza w Polsce, będąc niechlubnym liderem tuż obok województwa małopolskiego. Te statystyki w głównej mierze skłoniły gminy do czynnego udziału w programie "Czyste Powietrze", tworząc m.in. punkty konsultacyjne i zachęcając mieszkańców do udziału w tym programie. Efekty są zaskakujące, Śląskie jest liderem w tym programie pod względem jego realizacji. W Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, w której jest 41 miast i gmin, aż 35 gmin takie umowy podpisało i posiadają gminne punkty obsługi wniosków do programu.
Równolegle GZM korzysta również z innych programów, wspierając własne gminy w realizacji m.in. programu "Stop Smog", który jest dedykowany właścicielom budynków jednorodzinnym i ukierunkowany na rzecz najmniej zamożnych gospodarstw domowych.
"W imieniu naszych gmin, złożyliśmy wniosek i zawarliśmy porozumienie z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jesteśmy pierwszym związkiem gmin, które takie porozumienie w imieniu grupy gmin podpisało" - mówi Blanka Romanowska, dyrektorka Departamentu Infrastruktury i Środowiska w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, podczas IV Międzynarodowego Szczytu Klimatycznego TOGETAIR.
Realizacja programu "Stop Smog" jest jednak bardzo trudna. Pomóc może zmiana w ustawie o wspieraniu remontów i termomodernizacji, w której zapisane są wszelkie najistotniejsze wymogi dotyczące tego programu. Zmiana ta pomogłaby gminom oraz zachęciłaby również inne związki, żeby wspierały gminy w realizacji wspólnych projektów.
Kolejnym programem, który wspólnie z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym realizuje Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, to "ELENA", ukierunkowany na budynki wielorodzinne i finansujący etap projektowy. Instrument ten ma być wsparciem inwestycji w osiągnięciu efektywności energetycznej 180 budynków mieszkalnych w 16 gminach. Etap realizacyjny szacowany jest na ponad 100 mln PLN. GZM liczy, że ten etap zostanie również w znaczącej części sfinansowany ze środków zewnętrznych, w tym środków z programów dotacyjnych UE.
"Tylko odważne decyzje i konsekwentna polityka na wszystkich szczeblach w zakresie całkowitego odejścia od spalania paliw stałych w gospodarstwach domowych, pozwoli zlikwidować nam problem smogu" - podkreśla Blanka Romanowska.
GZM zachęca mieszkańców do termomodernizacji
Choć o zjawisku smogu mówi się dużo, to ważna jest dalsza edukacja. Temat ten jest również mocno obecny w przestrzeni publicznej. Warto w dalszym ciągu inwestować w kampanie informacyjno-edukacyjne, które nieustannie będą budowały świadomość społeczeństwa w zakresie ogrzewnictwa i jego wpływu na środowisko. Do osiągnięcia sukcesu i wymiany źródeł ciepła czy docieplania domów, potrzebne jest również uświadomienie ludzi, że termomodernizacja nie tylko poprawi jakość powietrza, ale również wpłynie na domowy budżet, znacznie ograniczając wysokość rachunków.
"Będziemy to egzekwować od audytorów" - zapewnia Henryk Borczyk.
Więcej informacji na https://metropoliagzm.pl/ oraz na https://togetair.eu/.
Materiały sponsorowany przez TOGETAIR