O możliwościach finansowania inwestycji przez samorządy ze środków Krajowego Planu Odbudowy, nowym systemie finansowania JST oraz roli e-Płatności w rozliczaniu podatków dyskutowali w Warszawie uczestnicy XVII Konferencji BGK dla jednostek samorządu terytorialnego. I choć rozmowy dotyczyły także roli spółek komunalnych czy wpływu kultury i sztuki na budowanie kapitału społecznego, to właśnie tematy związane z szeroko rozumianymi funduszami zdominowały dwudniowe obrady odbywające się pod hasłem "Dwie dekady w Unii Europejskiej. Przeszłość i przyszłość finansowania jednostek samorządu terytorialnego".
W kwestii przyszłości finansowania już podczas otwarcia wydarzenia padły konkretne deklaracje ze strony premiera. - Przekażemy samorządom więcej środków z budżetu państwa. W ustawie budżetowej na rok 2024 przewidziano wzrost subwencji ogólnej dla samorządów o ponad 18 proc. Zaplanowaliśmy też dodatkowe środki na podwyżki wynagrodzeń dla nauczycieli przedszkolnych – ponad 2 mld 300 mln zł oraz dla pracowników socjalnych – ponad 1 mld 300 mln zł – zapowiada Donald Tusk.
Pożyczka na zrównoważony rozwój
Samorządy mierzą się dziś z wyzwaniami związanymi m.in. z demografią, skutkami zmian klimatycznych czy transformacją cyfrową. Odpowiedź na te wyzwania wymaga konkretnych inwestycji.
- Rozwój gospodarczy w Europie koncentruje się dziś na podwójnej transformacji: energetyczno-klimatycznej oraz cyfrowej. Co naturalne więc, nowe instrumenty wsparcia inwestycji samorządów również skupiają się na tych obszarach – zwraca uwagę Krzysztof Paszyk, minister rozwoju i technologii.
I dodaje: - Przed nami reforma planowania i zagospodarowania przestrzennego, która zapewni zrównoważony rozwój kraju. Ważne jest uproszczenie systemu decyzyjnego i zwiększenie skuteczności planowania. Do wdrożenia reformy wykorzystujemy Krajowy Plan Odbudowy. Ogłosiliśmy już nabory na refundację dokumentacji planistycznej oraz szkolenia pracowników JST i planistów.
Ze środków KPO samorządowcy mogą też sfinansować inwestycje w zieloną transformację miast. W puli preferencyjnej pożyczki, którą wdraża Bank Gospodarstwa Krajowego, jest 40 mld zł. Z pieniędzy tych można zrealizować projekty prowadzące do neutralności klimatycznej i redukcji negatywnego oddziaływania na środowisko, w tym m.in. budowę i rewitalizację parków, przygotowanie terenów zielonych, a także inwestycje w OZE, zeroemisyjny transport publiczny, termomodernizację czy sieci wodociągowe i kanalizacyjne.
- Mamy już pierwsze wnioski, które analizujemy. Co ważne, w części, która jest najbardziej atrakcyjna dla samorządów, oprocentowanie pożyczki wynosi 0 proc., istnieje też możliwość umorzenia do 5 proc. kapitału. Karencja w spłacie wynosi do 24 miesięcy od daty zakończenia realizacji inwestycji. To wielka szansa nie tylko dla samorządów i społeczności lokalnych, ale też dla całego kraju – nie ma wątpliwości Mirosław Czekaj pełniący obowiązki prezesa zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego.
BGK nie pobiera prowizji oraz innych opłat za udzielenie i obsługę pożyczki. Wnioski o wartości od 2 do 500 mln zł (jeden może obejmować kilka inwestycji, także już rozpoczętych) należy składać elektronicznie do regionalnych oddziałów BGK. Więcej informacji znajduje się na stronie BGK.
Preferencyjne pożyczki to tylko jedno z rozwiązań, jakie bank oferuje samorządom. Tylko w ubiegłym roku BGK wsparł JST i spółki komunalne kwotą 6,6 mld zł. - BGK aktywnie pomaga samorządom, zapewniając finansowanie nie tylko ze środków unijnych czy zadań zleconych, ale też ze środków własnych. To są kredyty, pożyczki, emisje obligacji i inne produkty – wymienia Mirosław Czekaj.
Stabilne finansowanie
W najbliższych miesiącach samorządy czeka rewolucja w systemie finansowania. - Wdrażamy system, w którym dochody JST będą ściśle związane z tym, co wypracują mieszkańcy. Zamiast centralnie sterowanych rządowych subwencji, JST oprą się na dochodach własnych, wynikających z lokalnej bazy podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych. Żelazną zasadą będzie obiektywność i apolityczność podziału środków – zapowiada Andrzej Domański, minister finansów.
Co ważne, wysokość dochodów JST ma być niezależna od zmian w systemie podatkowym. - Mówiąc wprost, żadne odliczenie od dochodów, wprowadzone ulgi i zwolnienia podatkowe czy podwyższenie kwoty wolnej od podatku nie zakłócą finansowania JST. W nowym systemie dochody samorządów będą stabilne, oparte o lokalną bazę podatkową, wyliczane na podstawie transparentnych i całkowicie apolitycznych algorytmów – zapowiada minister Domański.
Projektowane zmiany mają nie tylko ustabilizować dochody JST, ale też sprawić, że planowanie wydatków będzie bardziej realne. - Opieramy finanse samorządów na dochodach własnych, a nie subwencjach. Co więcej, podstawą wyliczeń będą dochody osiągane przez podatników na terenie danej JST, a nie – jak dotychczas – podatek należny. Obliczenia samorządy będą mogły weryfikować – zapowiada Hanna Majszczyk, podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów.
Plan dochodów na 2025 r. w przypadku osób fizycznych zostanie stworzony na podstawie wskaźnika zatrudnienia i wzrostu wynagrodzeń, a w przypadku osób prawnych – nominalnego wzrostu PKB.
Janosikowe według nowych zasad
Na wniosek samorządów w nowym systemie finansowania powstanie też nowa kategoria JST: miasta na prawach powiatu. Co więcej, dochód będzie weryfikowany wskaźnikiem potrzeb wydatkowych na danym terenie. Zmiany zajdą też w kategoriach potrzeb. Do potrzeb oświatowych na przykład zostaną włączone wydatki na przedszkola, pojawi się też nowa kategoria – potrzeby ekologiczne.
W nowym systemie finansowania JST zostanie zachowana solidarność, co oznacza, że najbogatsi nadal będą pomagać biedniejszym – tzw. janosikowe. - Chcemy jednak, by ten podział opierał się na zasadach, które nie będą rujnowały wpłacających. Dochody i potrzeby wydatkowe będą bilansowane i jeśli dochody nie pokryją potrzeb JST, to otrzyma ona subwencję – tłumaczy Hanna Majszczyk.
Zgodnie z zapowiedziami rządzących zmiany powinny wejść w życie na początku przyszłego roku.
Konferencja BGK dla jednostek samorządu terytorialnego to wydarzenie rokrocznie organizowane przez państwowy bank rozwoju. Patronem honorowym XVII edycji został Prezes Rady Ministrów. Partnerzy wydarzenia: Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Związek Powiatów Polskich, Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej, Unia Metropolii Polskich, Związek Miast Polskich, Unia Miasteczek Polskich, Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej.
Płatna współpraca z Bankiem Gospodarstwa Krajowego