Zielona transformacja u drzwi polskiego budownictwa mieszkaniowego

Unia Europejska wydaje się rozumieć problem, dlatego podejmuje niełatwe i niepopularne decyzje. Prawodawstwo unijne zakłada, że Europa do roku 2050 ma być pierwszym neutralnym klimatycznie kontynentem. Chcąc osiągnąć ambitny cel, zgodnie z postanowieniami Europejskiego Zielonego Ładu, do roku 2030 musi ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 55%. Zaś ostatnio przyjęty cel podnosi poprzeczkę i zakłada redukcję o 90% do roku 2040. Już na ten moment wiemy, że cel Porozumienia Paryskiego, czyli ograniczenie wzrostu średniej globalnej temperatury do poziomu 1.5 st. C to za mało. Realizowana polityka jest niewystarczająca i może prowadzić do dalszego wzrostu temperatury nawet o 3-4 st. C. Niezbędne jest natychmiastowe i odważne działanie oraz wola polityczna, bo przecież technologie, żeby dokonać zmian są w naszym zasięgu.

Nie jest niespodzianką, że to przemysł generuje największe zanieczyszczenia środowiska. Dlatego jednym z najczęściej pojawiających się haseł jest dekarbonizacja czy zielona transformacja gospodarki. Budownictwo jest jednym z sektorów, które emituje dużą ilość gazów cieplarnianych do atmosfery - aż 38% globalnych emisji Co2 oraz odpowiada za 40% zużycia energii.

Aby wyhamować kryzys klimatyczny, musimy osiągnąć zerową emisję do 2050 roku. Stosując materiały o niskiej szkodliwości dla środowiska i dokonując kompleksowej oceny cyklu życia budynku, moglibyśmy zaspokoić popyt na zwiększoną liczbę mieszkań bez uszczerbku dla naturalnych zasobów Ziemi. Firmy z branży budowlanej już to wiedzą i bardzo mocno działają w tym zakresie, aby w jak największym stopniu zminimalizować swój wpływ na środowisko.

Dla przykładu Grupa VELUX postawiła sobie za cel nie tylko zredukowanie emisji Co2 niemal do zera w zakresie 1 i 2, ale również zmniejszenie ich o połowę w zakresie 3, czyli pośród swoich dostawców i partnerów biznesowych.

Waldemar Czarnocki, Manager ds. Rozwoju Biznesu i Sprzedaży w VELUX Polska mówi: "Pełniąc rolę lidera rynku stolarki czujemy spoczywającą na nas odpowiedzialność za dbanie o klimat. Aby być wiarygodnym wzorem do naśladowania sami wymagamy od siebie wiele i dążymy do zrównoważonego rozwoju. VELUX od lat angazuje się w zapobieganie zmianom klimatycznym aktywnie działając w zakresie redukowania swojej emisyjności."

Obecnie ok. 3,5 mld ludzi mieszka w miastach. Szacuje się, że wraz we wzrostem populacji, do 2050 r. już ok. 70% ludzkości będzie mieszkańcami miast. Z różnych szacunków wynika, że do 2050 roku populacja miast powiększy się o 2,5 miliarda osób. Inne dane wskazują, że 40% światowej populacji potrzebuje nowych miejsc zamieszkania (UNEP, 2015). Powstają kolejne osiedla bez dostępu do odpowiedniej infrastruktury. Jesteśmy świadkami zjawiska tzw. rozlewaniem się miast i powszechnej betonozy.

Zestawiając to z danymi, że w Unii Europejskiej blisko 65% budynków mieszkalnych powstało przed wprowadzaniem pierwszych europejskich przepisów dotyczących wymagań izolacyjnych budynków, czyli jeszcze przed 1979 rokiem, co oznacza, że niemal 75% z nich jest nieefektywnych energetycznie nie ma odwrotu od zmian w budownictwie.

Jak mówi Waldemar Czarnocki z VELUX Polska wiele z obecnie istniejących budynków po prostu może generować substancje szkodliwe dla zdrowia człowieka i dla środowiska naturalnego. I zwraca uwagę, że jednym z największych wyzwań najbliższych lat będzie przeprowadzenie skutecznej transformacji całego sektora – począwszy od produkcji materiałów budowlanych, poprzez fazę eksploatacji budynków, a skończywszy na wydłużaniu cyklu życia budynków lub odpowiednim planowaniu ich ewentualnych rozbiórek.  

Spędzamy w zamkniętych pomieszczeniach nawet 90% naszego czasu, dlatego tak ważne jest funkcjonowanie w pomieszczeniach ze zdrowym klimatem wewnętrznym. Badanie "Barometr Zdrowych Domów" opracowane przez firmę VELUX wskazało, że ponad 9 mln Polaków mierzy się zagrożeniami takimi jak wilgoć, pleśń, brak światła i hałas.

Potrzebujemy światła, świeżego powietrza, aby żyło nam się lepiej. Zły klimat wewnątrz pomieszczeń to coś więcej niż niedogodność czy irytacja. Na przykład mieszkanie w nadmiernym hałasie może prowadzić do chorób układu krążenia, chorób układu odpornościowego, zaburzeń snu. Wilgoć i pleśń mogą prowadzić do chorób układu oddechowego i astmy. Nie można zapomnieć też o problemach ze snem czy depresji. Jak pokazują najnowsze badania wykonane przez firmę ARC Rynek i Opinia na zlecenie VELUX Polska[1], dla większości Polaków dbanie o zdrowie psychiczne jest ważne. Do najważniejszych czynników wpływających na komfort psychiczny w domu należy prywatność (22%), a także czynniki związane ze zdrowym domem, czyli – świeże powietrze (16%), brak hałasu (15%) oraz światło dzienne (12%). Polacy dostrzegają zbawienny wpływ światła dziennego na ich samopoczucie w domu. 78% badanych zauważyło polepszenie swojego nastroju, gdy przebywali w pomieszczeniach z dużą ilością naturalnego światła. Natomiast ponad połowa deklaruje pogorszenie swojego samopoczucia w pomieszczeniach bez dostępu do naturalnego światła i świeżego powietrza. Wówczas 33% badanych odczuwało zmęczenie, a 24% przygnębienie. Jednocześnie co trzeci Polak (35%) wskazuje na brak dostępu w swoim domu do odpowiedniej ilości naturalnego światła. Biorąc pod uwagę powyższe potrzeba nowatorskiego podejścia do budowania zdrowych zasobów mieszkaniowych.

W ostatnim czasie odpowiedzią na to pytanie jest jedno słowo "dekarbonizacja". Dekarbonizacja przemysłu, w tym producentów materiałów budowlanych, jest niezbędnym elementem polityki klimatycznej. Zakłada ona ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w trzech zakresach, w tym w trzecim obejmującym cały łańcuch wartości, a więc także transport materiałów budowlanych i urządzeń niezbędnych dla budownictwa.

Zmiany dotyczą także fabryk, w których dekarbonizacja powinna być realizowana w sposób efektywny kosztowo z zastosowaniem dostępnych technologii – przede wszystkim poprawy efektywności energetycznej budynków i procesów, optymalizacją realizowanych działań, odpowiednim zarządzaniem procesem.

Należy przede wszystkim pamiętać, że dekarbonizacja sektora budowlanego musi przebiegać równolegle do dekarbonizacji sektora ciepłownictwa, a także sektora elektroenergetycznego, w tym zarówno w zakresie rozwoju OZE, jak i rozbudowy i modernizacji sieci przesyłowych. Zatem w tym przypadku kompleksowość działań jest jednym z pierwszych punktów na drodze zielonej transformacji gospodarczej.

Kluczowe znaczenie ma legislacja wspierająca wszystkie te procesy. Mocodawcy rozumieją jak daleko idące są zmiany klimatu, dlatego podejmują szereg działań prawodawczych, aby odpowiedzieć na kryzys klimatyczny. Za sprawą unijnej dyrektywy ws. charakterystyki energetycznej budynków założono, że od 2030 r. wszystkie nowopowstałe budynki w UE mają być zeroemisyjne. Zaś obecnie istniejące zasoby mieszkaniowe powinny znacznie szybciej być poddawane renowacji, w tym głębokim i kompleksowym modernizacjom umożliwiających istotne zmniejszenie zużycia energii.

Problem negatywnego wpływu na środowisko, na nasze zdrowie, ale i na portfele Polaków może rozwiązać kompleksowa modernizacja istniejących budynków, która obejmie ocieplenie, wymianę stolarki i nieefektywnego źródła ciepła, czyli tzw. kopciuchów, oraz optymalizację systemów technicznych. Oprócz dyrektyw unijnych także w Polsce rząd przyjął "Długoterminową Strategię Renowacji Budynków", która stała się kompasem w zakresie modernizacji użytkowanych budynków w kierunku niskoemisyjnym i efektywnym energetycznie. Efekt planowanych działań to przeprowadzenie do 2050 roku ok. 7,5 mln termomodernizacji, przy czym 4,7 mln budynków powinno zostać poddane głębokiej termomodernizacji, czyli przede wszystkim wymianie okien i drzwi oraz dociepleniu ścian i stropów. Dokument ten zakłada intensywność prac termomodernizacyjnych na poziomie ok. 3,8% budynków rocznie. Niestety obecnie modernizacji jest poddawany tylko 1%!

Najbardziej efektywna jest kompleksowa modernizacja budynków, czyli wymiana zarówno źródeł ciepła, jak i zadbanie o docieplenie budynku i wymianę stolarki otworowej. Jest to jednak proces nawet nie tyle skomplikowany, co kosztowny. Należy podejmować działania, aby zachęcić właścicieli domów do modernizacji. Obecnie obowiązujące programy wsparcia jak program "Czyste Powietrze", "Ciepłe Mieszkanie", "Ulga Termomodernizacyjna" oraz "Fundusz Termomodernizacji i Remontów dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych" powinny nie tyle zostać utrzymane na obecnym poziomie co nadal rozwijane. Do programów wsparcia jak "Czyste Powietrze" warto dodać kolejne rozwiązania, które poprawiają efektywność energetyczną budynków. Często zapominamy o zastosowaniu przesłon okiennych, a to błąd. Pomagają one w istotny sposób poprawić bilans energetyczny budynku zapobiegając przegrzewaniu się wnętrza latem oraz zwiększając izolacyjność bryły zimą. Rolety i markizy montowane po zewnętrznej stronie okna blokują promienie słoneczne i nie pozwalają im dostać się do pomieszczenia, dzięki czemu redukują temperaturę latem nawet o 4,4-5,5°C, zapewniając wyższy komfort. Tego typu rozwiązanie zmniejsza również konieczność stosowania klimatyzacji, ograniczając w ten sposób zużycie energii elektrycznej.

"Program Czyste Powietrze umożliwia otrzymanie dotacji na wymianę okien dachowych. Mamy nadzieję, że już wkrótce do programu zostaną włączone także rolety wewnętrzne i zewnętrzne, dzięki którym Polacy mogliby znacząco poprawić efektywność energetyczną swoich domów, co jest przecież głównym celem programu. "- podkreśla Waldemar Czarnocki z VELUX Polska.

Jednym z wymogów wspomnianej dyrektywy budynkowej jest również stworzenia systemu profesjonalnego doradztwa w zakresie termomodernizacji, gdzie potencjalny beneficjent wybranego programu uzyska kompleksowe wsparcie w całym procesie – począwszy od podjęcia decyzji, aż po kontrolę nad przebiegiem prac i ich odbiór. Często firmy same podejmują się udzielania takiego wsparcia, wyjaśniają jak wygląda cały proces renowacji budynków. Na przykład firma VELUX uruchomiła Program Wymiany Okien Dachowych dla konsumentów - RenoVator.

Jak mówi Waldemar Czarnocki: "Program RenoVator to odpowiedź na potrzebę wielu osób, które uważają proces wymiany okien za skomplikowany i często nie wiedzą jak się do niego zabrać. Wystarczy zarejestrować chęć wymiany okien dachowych wypełniając formularz on-line, a eksperci VELUX nie tylko doradzą przy wyborze produktów, lecz także pokierują do sprawdzonych hurtowni i wykonawców. Dzięki temu wszystko przebiegnie fachowo, a poszukiwanie wykonawcy nie będzie już wyzwaniem."

Dbanie o środowisko naturalne i tworzenie rozwiązań o jak najmniejszym wpływie na otoczenie to jedno z ważniejszych wyzwań występujących w branży budowlanej. Inwestorzy coraz świadomiej wybierają rozwiązania związane z ochroną środowiska i własnym zdrowiem, a to wszystko przekłada się na ich decyzje dotyczące zakupu mieszkania czy domu. Jak dodaje Waldemar Czarnocki klienci przy podejmowaniu decyzji zakupowych zwracają uwagę na takie kwestie jak dobra jakość produktu, gwarancja, ale i energooszczędność. W przypadku VELUX klienci w zdecydowanej większości wybierają okna trzyszybowe.

Warto także zwrócić uwagę na projekt Living Places Copenhagen, który został otwarty w kwietniu 2023 r. To pomysł Grupy VELUX, EFFEKT, Artelia i Enemærke & Petersen udowadniający, że można tworzyć zdrowe i przyjazne środowisku budynki, co równie ważne przystępne cenowo. Zainteresowanie projektem było ogromne - tylko w 2023 roku Living Places odwiedziło ponad 8 000 profesjonalnych partnerów. To świadczy o tym, że zielona transformacja dzieje się na naszych oczach. Z myślą o przyszłych pokoleniach.