Sierpień na globalnych rynkach finansowych

Po przełomowym lipcu, pierwsza połowa sierpnia również była bardzo interesująca, im zaś bliżej września, tym rynki coraz bardziej się uspakajały. Najbardziej istotne zmiany w minionym miesiącu to dolar i ropa. Pisaliśmy już kilkukrotnie o tym, iż rynki te potrafią tworzyć samonapędzający się układ, gdzie np. umocnienie dolara powoduje spadek cen ropy, zaś ten - dalsze umocnienie dolara. W tej sytuacji nawet relatywnie niewielki ruch na jednym z rynków może wywołać lawinową reakcję. Dodatkowo rynki te mają ogromny wpływ na inne klasy aktywów (dolar na rynki walut wschodzących i większość surowców, zaś ropa na rynki akcji i ceny kruszców).

W pierwszej dekadzie sierpnia doszło do przełamania dwóch istotnych wsparć - w okolicach 1,53 na parze EURUSD i na poziomie 120,90 na rynku ropy (mowa o gatunku Brent), co uruchomiło kolejne, bardzo silne spadki, jednocześnie prowadząc notowania na rynkach akcji do miesięcznych maksimów. W dalszej części miesiąca dolar i ropa przyhamowały, zaś do inwestorów zaczęły (po raz kolejny w tym roku) docierać niepokojące informacje dotyczące sektora finansowego, co skutecznie zakończyło mini-hossę na rynkach akcji. Mowa głównie o występie amerykańskiego profesora Kennetha Rogoffa, który przedstawił przyszłość sektora finansowego a palecie ciemnych barw. Również większość publikowanych danych makroekonomicznych sugeruje, że nawet jeśli większość strat instytucji finansowych jest już za nami, nie oznacza to jeszcze automatycznie początku ożywienia w gospodarkach rozwiniętych.

Działalność instytucji finansowych w dużej mierze opiera się na zaufaniu. Zaufaniu tych, którzy pożyczają im pieniądze, czy to w formie depozytów czy linii kredytowych. Najgłośniejsze przypadki obecnego kryzysu, czyli brytyjski Northern Rock i amerykański bank inwestycyjny Bear Sterns musiały sięgnąć po pomoc zewnętrzną nie tyle ze względu na ponoszone straty wynikające z modelu biznesowego, co ze względu na utratę zaufania innych uczestników rynku. Ten element odgrywa szczególnie istotną rolę w sytuacjach kryzysowych. Generalnie rzecz ujmując wiadomo, iż w skali całego sektora ponoszone są straty, ale poszczególni uczestnicy nie wiedzą, kto poniósł najbardziej dotkliwe straty i w związku z tym może być zagrożony upadłością. To sprawia, iż instytucje finansowe niechętnie pożyczają sobie pieniądze. Z tą sytuacją próbują sobie radzić banki centralne m.in. pompując w sektor dodatkową płynność. Upadek dużej instytucji finansowej oznaczałby właśnie ogromny kryzys zaufania i
temu chciał przeciwdziałać w marcu Fed angażując się w przejęcie Bear Sterns. Cena jest oczywiście wysoka: moral hazard (czyli branie przez uczestników rynku przesadnie dużego ryzyka z gwarancją pomocy banku centralnego w razie niepowodzenia) i ryzykowanie pieniędzy podatnika.

Tym większe zaniepokojenie wywołały słowa amerykańskiego noblisty, Kennetha Rogoffa, który nie tylko stwierdził, iż kryzys bynajmniej nie jest jeszcze za nami, ale także dodał, iż prawdopodobnie upadnie jeszcze duża instytucja finansowe. Na spekulacje nie trzeba było długo czekać. Cień podejrzenia (nie po raz pierwszy) padł na Lehman Brothers, zwłaszcza po tym, jak ,,The Wall Street Journal" poinformował o telefonie przedstawiciela Fed do Credit Swiss w sprawie linii kredytowej dla Lehmana. Czwarty największy bank inwestycyjny miał wiosną podobną strukturę aktywów do Bear Sterns i to wystarczyło, aby został ,,namaszczony" na kandydata do bankructwa. Czas pokaże, czy zaangażowanie ze strony Koreańskiego Banku Rozwoju będzie w stanie mu pomóc. Pomoc z Azji wydaje się gwarantować stabilność innego z banków inwestycyjnych - Merrill Lynch, który na kryzysie poniósł bardzo dotkliwe straty. Singapurski fundusz Tamasek ma zaufanie do kierującego obecnie bankiem Thaina i planuje zwiększenie zaangażowania. Obserwowany
jest natomiast największy światowy ubezpieczyciel - AIG, który mógł stracić spore sumy na kontraktach typu CDS. Bankructwa w USA mają miejsce - jako dziewiąty od początku kryzysu upadł Columbian Bank and Trust, jednak póki co są to niewielkie instytucje. Rynek z niecierpliwością wyczekuje, czy Fed w myśl zasady ,,too big to fall" (zbyt duży aby upaść) uchroni system przed bankructwem dużego kalibru.

Dane makroekonomiczne, które poznaliśmy w sierpniu generalnie nie są optymistyczne. W USA dane tygodniowe potwierdzają dalsze pogarszanie się sytuacji na rynku pracy. Zatrudnienie poza rolnictwem spadało tam już przez pierwsze siedem miesięcy roku, jednak spadki były umiarkowane (ubywało kilkadziesiąt tysięcy miesięcznie). Teraz spadki zatrudnienia mogą zacząć systematycznie przekraczać próg 100 tys., co odbije się na dochodach amerykanów i ich skłonności do zakupów. Spowolnienie globalnej gospodarki i wiele miesięcy silnego euro w bardzo dużym tempie przekłada się na spadek aktywności, mimo, iż jeszcze w pierwszym kwartale wydawało się, iż strefa euro nieźle poradzi sobie z globalnym kryzysem. Tempo wzrostu w 2009 może zwolnić do mniej niż 1%, podobnie jak w latach 2001 - 2002, zwłaszcza, że ECB daje jasno do zrozumienia, iż nie myśli o obniżaniu stóp. To niestety nie pozostaje bez wpływu na polską gospodarkę - statystycznie to właśnie popyt wewnętrzny w krajach strefy euro jest kluczową determinantą dla
polskiego eksportu, który już ucierpiał w wyniku mocnego złotego. Podane dotychczas dane sugerują, iż w trzecim kwartale zanotujemy dość silne spowolnienie, choć ze względu na używane u ans miary PKB (dynamika r/r), spowolnienie to ujawni się dopiero na początku 2009 roku, kiedy tempo wzrostu może spaść poniżej 4%. W trzecim i czwartym kwartale powinno utrzymać się powyżej 4,5%.

Podane na koniec miesiąca lepsze dane dotyczące PKB za drugi kwartał, zarówno w USA, jak i w Polsce, nie zmieniają niestety tego obrazu w sposób zasadniczy. Amerykańska gospodarka odnotowała całkiem przyzwoity wzrost (3,3%) w wyniku silnego eksportu, co przy spowolnieniu u głównych partnerów jest nie do utrzymania w kolejnych kwartałach. Z kolei w Polsce drugi kwartał był najprawdopodobniej ostatnim kwartałem wysokiego wzrostu, a niekorzystne procesy zaczną ujawniać się od drugiej połowy roku.