Rozwód w przypadku rozdzielności majątkowej

Rozdzielność majątkowa to majątkowy ustrój małżeński, który zakłada, że każdy z małżonków posiada oddzielny majątek osobisty, którym dysponuje wedle własnej woli. Wówczas między małżonkami nie powstaje wspólnota majątkowa. Zgodnie z definicją rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje majątek nabyty przed zawarciem umowy majątkowej małżeńskiej oraz majątek nabyty później. 

Czym różni się intercyza od rozdzielności majątkowej? Pojęcia te często bywają używane zamiennie. W rzeczywistości jednak intercyza to umowa małżeńska, która może nie tylko rozdzielić majątek wspólny, ale również przyjąć formę umowy:

• rozszerzającej wspólność ustawową,
• ograniczającej wspólność ustawową,
• wprowadzającej tzw. rozdzielność z wyrównaniem dorobków.

Rozdzielność majątkowa i jej ustanowienie przed ślubem skutkuje zaś niepowstaniem wspólnoty majątkowej w dniu zawarcia małżeństwa, natomiast po ślubie, zakończeniem jej istnienia. 

Rozdzielność majątkowa najczęściej zawierana jest jeszcze przed dniem ślubu, co pozwala małżonkom od samego początku zachować możliwość dysponowania odrębnym majątkiem. Prawo nie wyklucza również możliwości zawarcia rozdzielności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa. 

Ustanowienie rozdzielności między małżonkami może natomiast odbyć się na dwa sposoby. Polubownie w formie aktu notarialnego u notariusza, jeżeli małżonkowie są ze sobą zgodni co do zawarcia rozdzielności.

Drugi rodzaj rozdzielności majątkowej nazywany jest przymusowym, a postępowanie w tej sprawie przebiega na drodze sądowej. Wówczas jeden z małżonków składa pozew do sądu rejonowego właściwego dla miejsca, w którym małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania lub, jeżeli choć jeden z nich nadal przebywa w tym okręgu.

Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej musi być również odpowiednio uzasadniony, bowiem na podstawie przesłanek sąd podejmie ostateczną decyzję. Sąd może zasądzić rozdzielność w niektórych przypadkach, takich jak m.in. sytuacje, kiedy jeden z małżonków nie zgadza się na rozdzielność majątkową lub, gdy został ubezwłasnowolniony, ogłosił upadłość, lub kiedy małżonkowie pozostają w separacji. 

Tak, jak zostało to wspomniane, zawrzeć rozdzielność majątkową można także w trakcie trwania małżeństwa. W takim przypadku konieczne będzie ustalenie, co wchodzi w skład majątku, jaka jest wartość składników i w jakim stopniu do owych składników mają prawo małżonkowie.

Podpisanie rozdzielności majątkowej spowoduje, że pomiędzy małżonkami przestanie istnieć wspólność majątkowa. Od tego momentu wszelkie zakupione rzeczy przestaną wchodzić w skład majątku wspólnego, a małżonkowie będą mogli samodzielnie rozporządzać swoim majątkiem.

Jakie skutki ma zawarcie rozdzielności majątkowej przed ślubem? W momencie zawarcia małżeństwa z mocy prawa nie powstanie pomiędzy nimi wspólnota majątkowa. Oznacza to, że każdy z małżonków posiada majątek osobisty, którym dysponuje niezależnie od woli drugiej osoby. Rzeczy nabywane w trakcie małżeństwa będą wówczas wchodzić do majątku osobistego.

Zawarcie rozdzielności majątkowej jeszcze przed ślubem sprawia, że każdy z małżonków samodzielnie odpowiada za zaciągnięte przez siebie długi. Wyjątkiem będzie sytuacja, kiedy jeden z małżonków udzielił poręczenia za zaciągnięte zobowiązania finansowe. 

Jakie konsekwencje będzie mieć rozdzielność majątkowa po rozwodzie? Przede wszystkim przyspieszy ona postępowanie rozwodowe. Ze względu na to, że każdy z małżonków będzie posiadał majątek osobisty, rozdzielność pozwoli uniknąć konfliktów związanych z podziałem majątku wspólnego. 

Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną możliwe jest wyłącznie wtedy, kiedy wystąpiła tzw. nadzwyczajna sytuacja. W związku z tym po złożeniu pozwu jeden z małżonków musi dokonać jego uzasadnienia i przedstawienia dowodów w sprawie. 

Po przekazaniu dowodów sąd dokładnie zbada, czy zachodzą okoliczności, które umożliwiają zawarcie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Za sytuacje nadzwyczajne uważane są natomiast, sytuacje, gdy jeden z małżonków zagraża interesom drugiego małżonka lub dobru rodziny, gdy małżonkowie pozostają w separacji, która uniemożliwia im zarządzanie wspólnym majątkiem. 

Zawarcie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną może również mieć miejsce w momencie, gdy jeden z małżonków zaciągnął długi, a małżonkowie pozostają w separacji. 

Ustanowienie rozdzielności przed zawarciem związku małżeńskiej u notariusza wiąże się z koniecznością uiszczenia podstawowej opłaty w wysokości 400 zł. Do tego należy doliczyć podatek VAT w wysokości 23 proc. oraz ewentualne koszty odpisów. 

Jeżeli zaś rozdzielność majątkowa zawierana jest w trakcie trwania małżeństwa, oprócz obowiązującej taksy notarialnej, konieczne będzie doliczenie kwoty, której wysokości zależna jest od wielkości zgromadzonego wspólnie majątku. Opłaty te są ściśle określone i wynoszą:

• do 3 tys. zł – opłata 100 zł;
• powyżej 3 tys. zł do 10 tys. zł – opłata 100 zł + 3 proc. od nadwyżki powyżej 3 tys. zł;
• powyżej 10 tys. zł do 30 tys. zł – opłata 310 zł + 2 proc. od nadwyżki powyżej 10 tys. zł;
• powyżej 30 tys. zł do 60 tys. zł – opłata 710 zł + 1 proc. od nadwyżki powyżej 30 tys. zł;
• powyżej 60 tys. zł do 1 mln zł – opłata 1 010 zł + 0,4 proc. od nadwyżki powyżej 60 tys. zł;
• powyżej 1 mln zł do 2 mln zł – opłata 4 770 zł + 0,2 proc. od nadwyżki powyżej 1 mln zł;
• powyżej 2 mln zł – opłata 6 770 zł + 0,25 proc. od nadwyżki powyżej 2 mln zł, nie więcej jednak niż 10 tys. zł.

Warto wiedzieć, że wniesienie pozwu o rozwód, nie znosi wspólnoty majątkowej. Mimo tego, że małżonkowie nie żyją już razem, wszystkie rzeczy nabyte do momentu orzeczenia o rozwodzie, będą wchodzić w skład majątku wspólnego, który będzie podlegał podziałowi. Dopiero w chwili uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód, między małżonkami ustanie wspólnota majątkowa.

Małżonkowie mogą jednak w trakcie rozwodu zawrzeć rozdzielność majątkową u notariusza lub złożyć wniosek do sądu. Ma to szczególne znaczenie dla podziału majątku, ponieważ skład majątku ustalany jest na dzień ustanowienia rozdzielności majątkowej. Ponadto postępowanie o rozdzielność będzie znacznie szybsze niż uzyskanie wyroku rozwodowego. Wraz z datą ustanowienia rozdzielności, małżonkowie będą mogli również złożyć wniosek o podział majątku i dokonać tego jeszcze przed rozwiązaniem małżeństwa.

Rozdzielność majątkowa może być też zawarta bez orzeczenia rozwodu. Zniesienie rozdzielności będzie pierwszym krokiem do podziału majątku, dzięki czemu rozwód przy rozdzielności majątkowej ustanowionej wcześniej przebiegnie o wiele szybciej. 

Po ustaleniu rozdzielności następnie można zawrzeć umowę o podziale majątku. Wówczas należy wymienić, do jakich części małżonkowie mają prawa, wymienić ich skład i określić wartość. Podział zgromadzonego majątku, czy też podział wspólnego domu po ustanowieniu rozdzielności majątkowej może z kolei przebiegać polubownie lub na drodze sądowej.