Stwierdzenie nabycia spadku krok po kroku

Jeżeli spadkodawca sporządził przed śmiercią testament, zgodnie z prawem dokument ten będzie miał pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Oznacza to, że jeśli ustawowo spadek otrzymać powinno dwoje dzieci zmarłego, a w testamencie wskazał on wyłącznie jedno dziecko, wtedy jedno z nich nie ma praw do spadku. Co więcej, w sytuacji, gdy potomek został wydziedziczony, nie ma on prawa ubiegać się o zachowek. 

Jeżeli natomiast testament nie został przygotowany, został sporządzony błędnie lub żaden ze wskazanych spadkobierców w testamencie nie przyjął spadku, obowiązywać będzie dziedziczenie ustawowe na zasadzie pokrewieństwa, małżeństwa oraz przysposobienia. 

Niezależnie od tego, czy dziedziczenie nastąpiło na mocy testamentu, czy z ustawy, każdy spadkobierca do 6 miesięcy do daty otwarcia spadku, jest zobowiązany podjąć decyzję i złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Następnie, aby uzyskać potwierdzenie uzyskania spadku, może złożyć wniosek o nabycie spadku. Ma do wyboru jedną z dróg postępowania: procedurę sądową lub notarialną.

Na podstawie Kodeksu cywilnego Sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku na wniosek osoby, która ma w tym interes. Będą to m.in. spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, wierzyciele spadkobierców, czy zapisobierca.

Złożenie odpowiedniego wniosku nie może jednak nastąpić przed upływem 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy, chyba że wszyscy spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Wniosek ten powinien zostać złożony do sądu spadku, tj. Sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego. We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku powinny znaleźć się:

• dane wnioskodawcy,
• dane osobowe wszystkich zainteresowanych osób,
• odpis aktu zgonu spadkodawcy,
• akty poświadczające pokrewieństwo (urodzenia, małżeństwa),
• sformułowanie żądania i jego uzasadnienie,
• informacje na temat tego, co wchodzi w skład spadku,
• podpis wnioskodawcy.

Ponadto jeżeli spadkodawca sporządził testament, konieczne będzie dołączenie go do wniosku. 

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku przebiega w trybie nieprocesowym, a uczestnikami postępowania są wszyscy spadkobiercy testamentowi lub ustawowi. W toku postępowania Sąd jednak nie dzieli majątku, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części przypada mu spadek. 

Potwierdzenie nabycia spadku można również przeprowadzić u notariusza. W porównaniu do postępowania sądowego droga notarialna będzie droższa, ale wszystkie formalności można dopełnić nawet w jeden dzień. Wówczas notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Zajmuje się on jednak wyłącznie otrzymaniem spadku z mocy ustawy lub testamentu co oznacza, że w przypadku testamentów szczególnych postępowanie nie może zostać przeprowadzone u notariusza. 

Postępowanie notarialne rozpoczyna się od sporządzenia protokołu dziedziczenia w obecności wszystkich osób zainteresowanych sprawą. Konieczne jest dołączenie do protokołu odpisu aktu zgonu spadkodawcy, odpisów aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy oraz inne dokumenty, które mogą mieć związek z ustaleniem praw do spadku.  

Na tej podstawie notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia i następnie wpisuje go do rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia. 

Dopiero po uzyskaniu dokumentów potwierdzających otrzymanie spadku spadkobiercy mogą przystąpić do działu spadku. Jego celem będzie zaś określenie, które części majątku spadkowego przypadają konkretnym osobom. W tym przypadku postępowanie również może mieć miejsce w sądzie lub u notariusza. 

Polubowny dział spadku przeprowadzony może zostać wyłącznie wtedy, kiedy wszyscy spadkobiercy są ze sobą zgodni. Ponadto przepisy nie określają formy umowy, dlatego też może ona zostać zawarta dowolnie: ustnie lub pisemnie. Umowa w formie aktu notarialnego musi jednak zostać sporządzona, jeśli w skład majątku spadkowego wchodzi nieruchomości lub przedsiębiorstwo. 

W sytuacji, gdy spadkobiercy nie mogą dojść do wzajemnego porozumienia, jedna z osób zainteresowanych może złożyć wniosek do Sądu rejonowego o wszczęcie postępowania działowego. 

Postanowienie sądu w trakcie postępowania będzie dotyczyć składu majątku spadkowego oraz tego, kto i w jaki sposób otrzymuje spadek. Sąd może rozdzielić majątek na trzy sposoby. Przyznając go poszczególnym spadkobiercom, zgodnie z ich udziałem w spadku. Przyznając prawa jednemu lub kilku osobom z obowiązkiem spłaty pozostałych, lub zarządzając sprzedaż całego majątku, a następnie podział uzyskanej w ten sposób kwoty pomiędzy spadkobierców stosownie do ich udziałów.