Trwają prace nad ważną zmianą dla emerytów. Oto szczegóły

Celem nowych przepisów o ustalaniu wysokości emerytur z FUS opisanych powyżej jest wyeliminowanie problemu dotyczącego tzw. emerytur czerwcowych. Przypomnijmy, że jest on następstwem wprowadzenia nowego algorytmu wymiaru emerytury dla ubezpieczonych, urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy zostali objęci reformą emerytalną. Problem może dotyczyć nawet 100 tys. osób.

Świadczenie osoby przechodzącej na emeryturę̨ w czerwcu, obliczane z zastosowaniem tzw. nowych zasad, było zazwyczaj niższe niż osoby przechodzącej w maju danego roku. Działo się tak, gdyż suma wskaźników waloryzacji kwartalnej, którymi zostałyby objęte składki emerytalne oraz kapitał początkowy przy przejściu na emeryturę w kwietniu lub maju, jest zazwyczaj wyższa od wskaźnika waloryzacji rocznej. Ten ostatni stosuje się przy ustalaniu emerytury/renty rodzinnej, przyznanej w czerwcu danego roku. Formuła obliczania wskaźnika waloryzacji składek, zarówno rocznej, jak i kwartalnej, jest oparta na wzroście przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

W pierwszym kwartale roku wzrost ten jest wyższy niż pozostałych kwartałach. W konsekwencji wskaźnik waloryzacji składek za pierwszy kwartał danego roku, co do zasady, jest wyższy niż roczny wskaźnik waloryzacji składek. Im większa jest ta różnica, tym waloryzacja kwartalna składek jest korzystniejsza od waloryzacji rocznej.

W efekcie zgłoszenie wniosku o emeryturę w czerwcu mogło być mniej korzystne niż zgłoszenie wniosku w pozostałych miesiącach drugiego kwartału. W konsekwencji również renty rodzinne ustalone w czerwcu mogły być niższe niż ustalone w innych miesiącach danego roku.

W 2020 roku pojawiło się jednorazowe rozwiązanie problemu tzw. emerytur czerwcowych, z którego skorzystały osoby przechodzące na emeryturę lub którym została przyznana renta rodzinna w czerwcu 2020 roku. Zastosowano wówczas wobec nich podstawę obliczenia taką, jak by składali wniosek w maju, jeśli było to korzystniejsze dla emeryta.

Celem tej regulacji było to, aby podstawa wymiaru emerytury/renty rodzinnej, ustalona na dzień́ 1 czerwca 2020 roku, nie była niższa od ustalonej na dzień́ 31 maja 2020 roku.

Problem tzw. emerytur czerwcowych został uregulowany w ustawie z czerwca 2021 roku, ale dotyczy osób, które przechodzących na emeryturę począwszy od 2021 roku. Zmiany weszły w życie z dniem 18 września 2021 roku i dotyczą emerytur przyznanych w czerwcu 2021 roku oraz w latach następnych. Ustawą tą na stałe wprowadzono rozwiązanie, które zostało wykorzystane jednorazowo w 2020 roku. Zmiana objęła również renty rodzinne.

W ustawie z 2021 roku nie przewidziano jednak regulacji, które dawałyby możliwość́ ustalenia na nowo wysokości emerytury "wstecz". Chodzi o osoby, którym już̇ ustalono wysokość́ emerytury w czerwcu w latach 2009-2019. W związku z tym pojawiła się konieczność przygotowania nowych przepisów, które uregulują sytuacje osób z lat 2009-2019.

Procedowany teraz projekt ustawy ma naprawićten błąd. Jego celem jest określenie zasad ustalenia wysokości:

• Emerytur przyznanych w czerwcu w latach 2009-2019;
• rent rodzinnych przysługujących uprawnionym osobom po ubezpieczonych, którym przyznano emerytury w czerwcu w latach 2009-2019,
• a także rent rodzinnych przysługujących uprawnionym osobom po ubezpieczonych, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny i zmarli w czerwcu w latach 2009-2019 oraz nie mieli przyznanego prawa do emerytury.

W przypadku osób uprawnionych wysokość ich emerytury lub renty rodzinnej, na ich wniosek złożony do ZUS, podlegałaby ustaleniu od miesiąca złożenia wniosku.

W efekcie ZUS ponownie obliczyłby wysokość świadczenia na dzień jego ustalenia w latach 2009-2019. Zastosowałby przy tym rozwiązanie, wedle którego waloryzacji składek dokonuje się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku, jeżeli jest to korzystniejsze dla osoby otrzymującej świadczenie. Taka wysokość emerytury lub renty rodzinnej podlegałaby waloryzacji na zasadach jakie obowiązywały po dniu przyznania świadczenia.

Osoby uprawnione, zgodnie z projektem, mają mieć 6 miesięcy na złożenie wniosku do ZUS.

ZUS będzie wydawał decyzję w sprawie ustalenia wysokości emerytury lub renty rodzinnej w terminie 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.

Projekt ustawy przewiduje, że na trzy miesiące przed jej wejściem w życie, ZUS na swojej stronie poinformuje osoby pobierające tzw. czerwcowe emerytury i renty rodzinne o nowych zasadach.

Opracowanie własne na podstawie OSR do projektu ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z FUS przyznanych w czerwcu w latach 2009-2019 oraz rent rodzinnych po ubezpieczonych, którym przyznano emerytury w czerwcu w latach 2009-2019.

Projekt przewiduje, żeby zmiany weszły w życie w dniu 1 lipca 2025 roku. Komentowana zmiana dotyczy ponad 95 tysięcy osób. Na wykresie pokazuję szczegółowo, ile osób jest uprawnionych do złożenia wniosku do ZUS z każdego roku.

To dobrze, że ten projekt w końcu się pojawił. Warto jednak przemyśleć, czy rozwiązanie, w którym przeliczenie świadczenia następuje na wniosek, a nie z urzędu, to właściwa konstrukcja. W sytuacji, kiedy to ZUS przeliczałby z automatu świadczenia uprawnionych osób, udałoby się uniknąć zamieszania, w którym osoby nieuprawnione będą wnioskowały do ZUS. Z drugiej strony nie byłoby ryzyka, że osoby, które mają prawo do złożenia takiego wniosku, nie dowiedzą się o możliwości jego złożenia.

Na etapie konsultacji a także dalszych prac legislacyjnych w projekcie mogą się jeszcze pojawić poprawki.

Oskar Sobolewski, ekspert emerytalny i rynku pracy w HRK Payroll Consulting