Zwrot w gigainwestycji Orlenu. PiS oburzony. Eksperci: matematyka nie kłamie

Kierownictwo Orlenu zdecydowało w środę o zatrzymaniu budowy kompleksu Olefiny III w Płocku w jego dotychczasowym kształcie. Od teraz prace prowadzone będą w ramach projektu Nowa Chemia, jak zaznaczył koncern, "w sposób umożliwiający racjonalizację koniecznych do poniesienia nakładów". Przedsięwzięcie Olefiny III w dotychczasowym zakresie spółka oceniła jako "nierentowne".

Do 30 września 2025 r. zarząd Orlenu ma przygotować i opublikować budżet nowego projektu oraz jego harmonogram wraz z niezbędną infrastrukturą podstawową i dodatkową. - Chodzi o to, by na końcu ta inwestycja kosztowała jak najmniej i w jak największym stopniu Nowa Chemia kontrybuowała do wyników - mówił w środę Marcin Wasilewski, członek zarządu Orlenu.

Decyzja zapadła niedługo po tym, jak dziennikarze Wirtualnej Polski i TVN24 ujawnili szczegóły przygotowywania inwestycji Olefiny III. Według ustaleń dziennikarzy były prezes koncernu Daniel Obajtek i jego otoczenie zezwolili na udział w niej prywatnej firmy kontrolowanej przez miliardera Michała Sołowowa. Pretekstem miały być oszczędności. Kosztem 3,7 proc. inwestycji Orlen straci wyłączną kontrolę nad instalacją zabezpieczającą przyszłość finansową paliwowego giganta - opisują dziennikarze Szymon Jadczak i Łukasz Frątczak.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Szefostwo koncernu zorganizowało w tej sprawie w środę briefing prasowy. O poranku Orlen wystosował komunikat, a w mediach społecznościowych załączył nagranie. Pada w nim dosadna krytyka wobec tego, jak prowadzona była inwestycja w Olefiny.

Błędy zarządcze i projektowe. Ignorowanie zasad ekonomii i megalomania. To właśnie Olefiny III. Miały kosztować 8,3 mld zł, a kosztowałyby 51 mld zł. Dlatego zatrzymujemy tę inwestycję - napisało biuro prasowe koncernu.

Orlen podał, że dotychczasowe nakłady inwestycyjne na Olefiny III wyniosły na koniec trzeciego kwartału tego roku 12,6 mld zł. Pierwotne szacunki całej inwestycji na początku mówiły o nieco ponad 8 mld zł. Spółka zaznaczyła w komunikacie, że jeśli zostałaby ona doprowadzona do końca, "rzeczywiste koszty realizacji sześciokrotnie przekroczyłyby pierwotne założenia".

Podejmujemy najlepszą ze złych decyzji, całkowite zatrzymanie (Olefinów III - przyp. red.) byłoby zbyt kosztowne. Tak zaprojektujemy nową inwestycję, aby wykorzystać część zbudowanej i planowanej infrastruktury, aby moglibyśmy ją zakończyć - powiedział prezes koncernu Ireneusz Fąfara.

Zaznaczył, że w tej sprawie władze koncernu "poważnie rozważają wystąpienie do sądów o naprawienie szkody przez poprzedni zarząd".

Umowę na budowę kompleksu Olefiny III Orlen podpisał w czerwcu 2021 r. ze spółkami Hyundai Engineering z siedzibą w Seulu i z Tecnicas Reunidas z siedzibą w Madrycie. Zakończenie inwestycji planowane było na pierwszą połowę 2027 r.

Co o tej decyzji Orlenu sądzą eksperci? - Spółka podjęła jedyną rozsądną decyzję, ograniczając projekt do mniejszego przedsięwzięcia. Matematyka nie kłamie. Kierunek obrany przez poprzedni zarząd był bardzo zły - mówi money.pl Dawid Czopek, analityk rynku paliw. Jego zdaniem obecny zarząd Orlenu "gasi pożar" po poprzednikach.

Na to, że inwestycja w Olefiny III z każdym rokiem coraz bardziej rozjeżdżała się z pierwotnym kosztorysem, zwraca uwagę Kamil Kliszcz, szef biura maklerskiego mBanku.

Przy dzisiejszej decyzji nie było dobrych scenariuszy. Zarząd Orlenu postanowił o kontynuacji inwestycji w okrojonej wersji. Nie da się powiedzieć, by Olefiny III mogły się zwrócić - uważa Kliszcz.

I dodaje, że inwestycja na tym etapie pozostawała daleka od celu, jakim był - według harmonogramu - 2027 rok.

"Według aktualnie posiadanych przez zarząd analiz zoptymalizowane nakłady inwestycyjne zdefiniowanego na nowo projektu szacowane są na ok. 34 mld zł, z uwzględnieniem ok. 6 mld zł kosztów finansowania" - podał w środę koncern. Zarząd Orlenu podkreślił, że decyzja o zatrzymaniu Olefinów III uchroni w wieloletniej perspektywie spółkę przed stratą ok. 15 mld zł.

Jakub Wiech, szef serwisu Energetyka24.pl, ocenia, że ruch Orlenu to typowa "decyzja optymalizacyjna". - Rusza tak naprawdę kolejna inwestycja (Nowa Chemia - przyp. red.) do 2031 roku. Zarząd wybrał drogę środka, nie porzucając projektu w całości, przez co naraziłby się na straty. Wciąż mówimy o inwestycji, której koszt sięga obecnie 34 mld zł - podkreśla w rozmowie z money.pl ekspert. W jego ocenie tak duży zwrot już się nie wydarzy. - Spółki takie jak Orlen są jak tankowce. Muszą mieć stabilne trajektorie - dodaje.

Przypomnijmy, że na początku grudnia nadzwyczajne walne zgromadzenie Orlenu przyjęło uchwałę, która umożliwi dochodzenie przed sądami odszkodowań od b. zarządu, m.in. za zaniżanie cen paliw przed wyborami w 2023 roku, nieuzasadnione wydatki reprezentacyjne dla członków zarządu, nieuzasadnione wydatki na usługi detektywistyczne czy działania związane ze spółką Orlen Trading Switzerland.

Na ruch byłego prezesa Orlenu Daniela Obajtka nie trzeba było długo czekać. "To zatrzymanie całej gałęzi petrochemii, w którą inwestuje wiele krajów, m.in. Stany Zjednoczone, Arabia Saudyjska, Belgia, Niemcy. Czyżby obecny zarząd koncernu oddawał pole Niemcom w tym zakresie? Dla zamydlenia oczu piszą, że będzie jakaś kontynuacja w postaci nowego programu. PR-owa zagrywka, żeby przekreślić wszystko, co związane z byłym zarządem firmy" - napisał na platformie X Obajtek.

Obecny europoseł PiS nazwał inwestycję w Olefiny III jako "jedyną w Europie Środkowo-Wschodniej, która jest fundamentem dalszego rozwoju Orlenu". Do sprawy odniósł się w sieci również Jarosław Kaczyński. Na nowo założonym oficjalnym profilu w X określił decyzję aktualnego zarządu Orlenu mianem "kompleksu, mikromanii".

"Walec koalicji 13 grudnia przejechał już po CPK, a teraz po Olefinach III - największej inwestycji petrochemicznej w Europie, którą miał budować Orlen. Brak ambicji, kompleksy, mikromania" - brzmi wpis.

"Daniel Obajtek nie doszacował kosztów sześciokrotnie. 51 mld zł to koszt 25 stadionów narodowych, to więcej niż autostrada z Gdańska do Krakowa, to koszt budowy do pięciu małych reaktorów atomowych. To najwyższa kwota jednostkowej inwestycji w Polsce. Przygotowując ją, kompletnie zignorowano podstawowe zasady ekonomii" - przekonuje biuro prasowe Orlenu.