Przyjęty projekt nowelizuje przepisy Prawa o ustroju sądów powszechnych, Kodeksu postępowania cywilnego i Kodeksu postępowania karnego. "Zmiany usprawnią dostęp obywateli do wymiaru sprawiedliwości i zwiększą bezpieczeństwo w budynkach sądowych" - tłumaczy Ministerstwo Sprawiedliwości, które przygotowało nowelizację.
Projekt uchyla przepis, wprowadzony w związku z pandemią COVID-19, który zawieszał bieg terminów przedawnienia karalności czynu i przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe. Teraz utrzymanie zawieszenia biegu tych terminów nie ma już żadnego uzasadnienia - przekonuje resort sprawiedliwości.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Zdalne posiedzenia będą na stałe
Ministerstwo podaje też, że nowe przepisy wprowadzą na stałe do polskich sądów możliwość przeprowadzania posiedzeń zdalnych w postępowaniu cywilnym. Do tego funkcjonowanie elektronicznego Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych zostanie rozszerzone na sprawy karne. W sprawach cywilnych regułą stanie się doręczanie pisma profesjonalnym pełnomocnikom za pośrednictwem tego portalu.
Zasadnicza część projektu, nad którą prace zaczęły się pod koniec 2021 roku, dotyczy natomiast kar porządkowych w sądach. Obecnie, zgodnie z zapisem regulacji o ustroju sądów, "w przypadku naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie, sąd może ukarać winnego karą porządkową grzywny w wysokości do 3 tys. zł lub karą pozbawienia wolności do 14 dni".
Ministerstwo Sprawiedliwości tłumaczy, że przepis ten wymagał uzupełnień, a nowelizacja jest m.in. rezultatem interwencji Rzecznika Praw Obywatelskich. Już w 2019 roku RPO zwracał uwagę, że nie są wykonywane wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczące wymierzanych przez polskie sądy kar porządkowych.
Kwestii tej dotyczył m.in. wyrok ETPC z grudnia 2018 roku w sprawie, którą Polsce wytoczył Adam Słomka. Chodziło o naruszenie powagi Sądu Okręgowego w Warszawie podczas ogłaszania 12 stycznia 2012 roku wyroku dotyczącego wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Ogłoszenie tamtego wyroku opóźniło się o półtorej godziny z powodu demonstracji osób z KPN-Obóz Patriotyczny, w tym jej lidera Adama Słomki.
Słomka wtargnął najpierw za stół sędziowski, został wyprowadzony z sali przez policję, a następnie wrócił na salę i dalej wyrażał głośno swe poglądy, domagając się m.in. ukarania "zbrodniarzy sądowych". Wówczas w innej sali sądu sędzia orzekająca w sprawie stanu wojennego ogłosiła, że za naruszenie powagi sądu Słomka został ukarany karą porządkową 14 dni więzienia.
ETPC rozpatrując tę sprawę podkreślił jednak, że karę porządkową wymierzył ten sam skład, którego powadze skarżący miał wcześniej uchybić, nie było w tej sprawie odrębnego postępowania, a skarżący nie miał możliwości przedstawienia swych argumentów.
Spadek przyznany dwa razy. Sąd Najwyższy zdecydował
Karę nałoży inny sędzia
W związku z tym w przyjętym we wtorek projekcie przewidziano, że jeśli "naruszenie powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenie sądowi godzi w osobę sędziego albo członka składu sądu, postanowienie w przedmiocie ukarania karą porządkową wydaje niezwłocznie na posiedzeniu sąd w składzie jednego sędziego niebędącego w składzie dokonującym czynności sądowych ani w składzie rozpoznającym sprawę, której dotyczą te czynności".
Kolejna zmiana zawarta w projekcie zakłada, że postanowienie takie wydawane byłoby po wysłuchaniu osoby, która dopuściła się naruszenia powagi sądu, chyba że "wysłuchanie to nie jest możliwe albo osoba, która dopuściła się czynu (...) bez usprawiedliwienia nie stawiła się na posiedzenie".
"Postanowienie o ukaraniu karą porządkową jest wykonalne z chwilą uprawomocnienia. Od postanowienia przysługuje zażalenie do sądu bezpośrednio przełożonego, a gdy zostało wydane przez sąd apelacyjny - do Sądu Najwyższego. Postanowienie w przedmiocie zażalenia wydaje się niezwłocznie" - czytamy w projekcie.
Inne z proponowanych przepisów dotyczą m.in. uprawnień prezesów sądów do zarządzenia "stosowania środków zapewniających bezpieczeństwo w budynkach sądowych oraz zapobiegających naruszaniu zakazu wnoszenia do budynków sądów broni, amunicji, materiałów wybuchowych i innych środków niebezpiecznych". Regulują też uprawnień ochrony sądu do przeglądania osobom wchodzącym do budynku "zawartości bagaży i odzieży, w przypadku podejrzenia, że osoby te wnoszą lub posiadają przedmioty niebezpieczne".
Nowelizacja ma się też przyczynić do podwyższenia ściągalności grzywien, kosztów sądowych i należności przysługujących ofiarom przestępstw. "Jednocześnie znacznie ograniczą obciążenie sądów czynnościami związanymi z wykonywaniem zawartych w wyrokach rozstrzygnięć o charakterze finansowym" - podaje resort sprawiedliwości.
