Kamień milowy dotyczący ozusowania umów o dzieło i pełnego ozusowania umów zleceń okazał się jednym z bardziej kłopotliwych dla poprzedniego i obecnego rządu. Został wpisany do KPO na samym początku i pierwotnie miał być wdrożony przez rząd Mateusza Morawieckiego. Ten jednak, choć się do tego zobowiązał, przestraszył się skutków politycznych.
Ustawa oznaczała bowiem podwyższenie oskładkowania dla sporej części Polaków - i koszty jej wdrożenia mieli wziąć na siebie albo pracownicy kosztem niższej sumy netto, albo pracodawcy, którzy musieliby podwyższyć stawki, by pieniądze wypłacane do ręki pozostały bez zmian. A ponieważ zbliżała się kampania wyborcza, a Polski Ład okazał się politycznym obciążeniem, rząd uznał, że lepiej nie dolewać oliwy do ognia.
Podobnie kalkuluje obecny gabinet, tym bardziej że trwa kolejna kampania wyborcza. Nie chce wprowadzać rozwiązania, które zostanie odebrane jako podwyżka danin. Skutki zmian szacowane były kilka lat temu na 4 mld zł, teraz mogłyby już wynieść nawet 5-7 mld zł.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Jednak zobowiązanie to - jako kamień milowy "A71G" - figuruje w czwartym wniosku o płatność, który rząd chciałby wysłać do Brukseli jeszcze w tym roku. Jest związany z transzą 14,1 mld zł. Jeśli nie zrealizujemy kamienia milowego, jest ryzyko, że suma wypłaty - w skrajnym scenariuszu - zostanie obcięta nawet o kilkaset milionów euro. Dlatego resort funduszy od jakiegoś czasu negocjuje zmianę kamienia milowego na inne zobowiązania.
Grudniowe negocjacje z Komisją Europejską
Urzędnicy resortu przedstawili swoje propozycje w Brukseli. Tematem rozmów, jakie się tam toczą, ma być kolejna rewizja KPO przy okazji nowych wniosków o płatność.
Oskładkowanie umów to jedna z nielicznych rzeczy, którą kładziemy na stół. Mamy w to miejsce alternatywne propozycje - wskazuje rządowy rozmówca.
Jedna dotyczy stażu pracy wyliczanego z innego rodzaju zatrudnienia, druga wzmocnienia uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy. W grę wchodzą też inne pomysły. Jak wynika z naszych nieoficjalnych informacji, jedną z dodatkowych opcji może być szykowany przez rząd projekt ustawy o asystencji osób z niepełnosprawnościami (z wykazu prac rządu wynika, że Rada Ministrów ma go przyjąć w I kwartale 2025 r.).
Rząd ma nadzieję, że co najmniej jedna z tych propozycji spodoba się Komisji. A jeśli nie, resort godzi się, żeby kilka z nich dopisać do KPO - jako oddzielne zobowiązania. Tu jest już precedens. Wcześniej udało się zamienić kamień milowy dotyczący wprowadzenia opłat od aut spalinowych na dopłaty do zakupu samochodów elektrycznych.
Z obrotu spraw nie do końca zadowolona jest Lewica, w nadzorze której znajduje się resort pracy Agnieszki Dziemianowicz-Bąk.
Ozusowanie umów to potężna i potrzebna reforma, ale kosztowna politycznie. Z drugiej strony, rzeczy, które resort funduszy próbuje teraz wynegocjować w Brukseli jako alternatywę, to nasze inicjatywy - mówi rozmówca z ministerstwa.
Co już leży na stole
Propozycja zaliczenia do stażu pracy okresu przepracowanego na umowach cywilnoprawnych czy w ramach działalności gospodarczej zawarta jest w projekcie nowelizacji Kodeksu Pracy, która nadal czeka na akceptację Rady Ministrów. Pomysł resortu pracy zakłada, że okres przepracowany na umowach zlecenie, o dzieło lub jako JDG będzie brany pod uwagę np. w przypadku kryteriów naboru na różne stanowiska, gdzie należy się wykazać odpowiednim stażem pracy, czy do obliczania wysokości pensji lub w innych przypadkach, w których ważny jest okres aktywności zawodowej. Natomiast nie dotyczy on np. prawa do ustalania emerytury minimalnej, bo tu liczy się tzw. staż składkowy.
Kolejna pokazana już wcześniej Brukseli propozycja to wzmocnienie Państwowej Inspekcji Pracy. Przygotowana wstępnie przez PIP propozycja zmiany przepisów zakłada, że jej inspektorzy łatwiej mogliby podejmować decyzję o przekształceniu np. umów cywilnoprawnych czy samozatrudnienia na etat. W najdalej idącym wariancie odbywałoby się to na zasadzie decyzji administracyjnej inspektora pracy.
W resorcie pracy od września pracuje zespół, który ma przygotować ostateczną wersję ustawy, ma być ona gotowa w ciągu kilku miesięcy. Pytanie jednak, czy to poszerzenie uprawnień nie napotka opór w koalicji ugrupowań koalicyjnych, które uznają, że to zbyt daleko idące uprawnienia dla inspektorów, co mogłoby się nie spodobać w elektoracie przedsiębiorców.
Reforma wzmacniająca PIP idealnie współgra z implementacją w Polsce tzw. dyrektywy platformowej. Z tego, co wiem, na poziomie roboczym jest zgoda co do kształtu reformy, natomiast problem pojawia się na szczeblu najwyższych decydentów politycznych - twierdzi nasz rozmówca zorientowany w tematyce.
Ale zapewnia, że informacje o politycznych kontrowersjach wokół reformy PIP są wyolbrzymione. - Nie kładziemy na stół w Brukseli rzeczy nieustalonych koalicyjnie, to byłoby niepoważne - przekonuje.
Konsekwencje zmian
Resort musi się spieszyć z rozmowami, ponieważ nadal liczy, że do końca tego roku uda się złożyć czwarty i piąty wniosek w KPO. - Nie ma 100 proc. gwarancji, że to się uda, ale dosłownie stajemy na uszach, żeby złożyć te wnioski - podkreśla nasz rozmówca.
Chodzi o to, że w ciągu roku państwo członkowie ma dwa okienka, w których można złożyć wnioski o płatność. I w tym toku resort skorzystał już z jednego, składając II i III wniosek wiosną. - Chcemy skorzystać z okienka jeszcze w tym roku, żeby mieć kolejne dwa otwarte na przyszłość - dodaje.
Trzy złożone do tej pory wnioski to łącznie 67 mld zł, z czego 40 mld zł wpłynie przed świętami. Natomiast wnioski czwarty i piąty to łącznie kolejne 31 mld zł. Z kolei na 2025 r. przewidziane są dwa kolejne wnioski na niemal 60 mld zł.
Resortowi zależy na zamknięciu wysyłki czwartego i piątego wniosku w grudniu, ponieważ w styczniu chciałby negocjować z Komisją Europejską zmiany w KPO. W planach ministerstwa są dwie rewizje w przyszłym roku - mała i duża. W pierwszej chodzi m.in. o przekierowanie części pieniędzy na docieplenia szkół, ale także w ramach tej rewizji miałoby zostać zapisane ewentualne porozumienie dotyczące zamiany kamienia milowego na inne zobowiązania.
Według danych GUS, pod koniec marca 2024 roku na podstawie umów cywilnoprawnych pracowało ponad 2,3 mln Polaków.
Grzegorz Osiecki, Tomasz Żółciak, dziennikarze money.pl
