Nadchodzi koniec dopłat do pieców na gaz? Nie do wszystkich, ale koszty będą rosły

Komisja Europejska w połowie października opublikowała pierwsze wytyczne dotyczące dyrektywy budynkowej (EPBD - dyrektywy ws. charakterystyki energetycznej budynków). Wśród wydanych zaleceń znalazły się te dotyczące końca dopłat do kotłów zasilanych paliwem kopalnym - w tym również gazem ziemnym - i to już od stycznia 2025 roku.

- Pierwotna propozycja Komisji Europejskiej z końca 2021 r. zakładała wycofanie wsparcia na kotły gazowe od 2027 r. Jednak po negocjacjach z rządami europejskimi oraz uwzględniając kryzys gazowy po agresji Rosji na Ukrainę, zdecydowano o przyspieszeniu tego terminu na 2025 rok - przypomina Maria Niewitała-Rej, analityczka ds. polityki klimatyczno-energetycznej w Instytucie Reform, think tanku działającego na rzecz poprawy polityk publicznych w Polsce i Europie.

To pierwszy krok w kierunku odchodzenia od paliw kopalnych w ogrzewaniu domów. Nasze mieszkania mają być znacznie bardziej oszczędne i ostatecznie zeroemisyjne. Choć perspektywa całkowitego wycofania kotłów na paliwa kopalne jest jeszcze odległa, kolejne kroki wynikające dyrektywy budynkowej budzą duże emocje.

- To jeszcze nie rewolucja, bardziej interpretacja prawna niż nakaz. Jednocześnie kraje członkowskie dostały sporą autonomię we wdrażaniu przepisów - uspokaja w rozmowie z money.pl Janusz Starościk, prezes zarządu Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG).

Według danych Komisji Europejskiej za 40 proc. zużycia energii i 36 proc. emisji gazów cieplarnianych w UE odpowiadają właśnie budynki. By to zmienić, wypracowano program obejmujący nowe standardy.

Zgodnie z założeniami budynki mieszkalne w UE mają zmniejszyć średnie zużycie energii o 16 proc. do 2030 r. i o 20-22 proc. do 2035 r. Od 2030 r. zeroemisyjne powinny być wszystkie nowe budynki, a dwa lata wcześniej, bo od 2028 r. - wszystkie nowe budynki użyteczności publicznej.

Proces został rozłożony na lata. W dużym uproszczeniu harmonogram wygląda tak: od 2025 r. nie będzie już dotowania zakupu samodzielnych kotłów na paliwa kopalne, w tym na gaz. Od 2030 r. takie urządzenia nie będą montowane w nowych nieruchomościach, a wszystkie nowe budynki powinny być już zeroemisyjne. Po 2040 r. kotły te powinny zostać zastąpione, by od 2050 r. wszystkie systemy grzewcze, w tym kotły gazowe, wykorzystywały odnawialne źródła energii.

- Zgodnie z ostateczną wersją dyrektywy EPBD, od 1 stycznia 2025 roku wsparcie na samodzielne kotły gazowe zostanie wycofane. Wyjątkiem będą inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) lub Europejskiego Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF), o ile kotły gazowe zostały wybrane do inwestycji przed rokiem 2025 i są realizowane w ramach programów wsparcia korzystających ze wskazanych wyżej funduszy europejskich. Takim programem jest m.in. Czyste Powietrze - wyjaśnia Maria Niewitała-Rej.

Koniec z dotowaniem pieców gazowych nie oznacza jednak natychmiastowego ich wycofania. Droga do tego jest długa i zawiera szereg wyłączeń. Co więc w praktyce oznacza wydana 17 października wytyczna KE?

- Jest to przede wszystkim doprecyzowanie przepisów - podkreśla Janusz Starościk. - W dokumencie są specjalne zapisy, które umożliwiają wydłużenie tego terminu o kolejne dwa lata - dodał prezes SPIUG. Zakaz finansowania dotyczyć będzie jedynie tych kotłów na gaz, które nie będą miały połączenia z innymi źródłami energii OZE, jak choćby pompami ciepła czy instalacjami fotowoltaicznymi.

Co istotne, nadal możliwe będzie przyznawanie wsparcia finansowego do hybrydowych systemów grzewczych z udziałem kotłów gazowych. Dyrektywa przewiduje również wyłączenie (do 2027 r.) dla dopłat do tych pieców gazowych, do których w momencie instalacji kotła i przez okres jego funkcjonowania dostarczany będzie gaz pochodzący z OZE, np. biogaz czy biometan.

Dodatkowo, jeśli piec gazowy ma zastąpić tzw. kopciucha i zostanie sfinansowany ze środków unijnych przed 2025 rokiem, również stanowi wyjątek. W efekcie brak możliwości uzyskania finansowania będzie faktycznie dotyczył dość wąskiej grupy kotłów gazowych.

Jak zaznacza Starościk, w dokumencie KE wskazano różnicę między technologiami grzewczymi a paliwami. - Nie chodzi przecież o sam kocioł, ale o paliwa, jakie będą spalane - podkreśla.

Choć gaz ziemny jest paliwem kopalnym, to przez UE uznawany był za tzw. paliwo przejściowe. Ambitne cele klimatyczne Wspólnoty jednak będą stopniowo wdrażać kolejne mechanizmy, które mają przyśpieszać transformację w kierunku odnawialnych źródeł energii. Nie oznacza to jednak, że dnia na dzień osoby, które już zainwestowały w kotły gazowe, zostaną zmuszone do ich wymiany.

Polska Organizacja Gazu Płynnego w swojej analizie unijnego rozporządzenia zaznacza, że "Unia Europejska przyjęła podejście oparte na neutralności technologicznej, które nie eliminuje z budynków żadnej z dostępnych na rynku technologii grzewczych".

- Te nowsze piece na gaz ziemny dają możliwość przystosowania się do wymogów unijnych. Od kilkunastu lat w sprzedaży standardem są gazowe kotły kondensacyjne. Tak więc praktycznie wszystkie obecnie dostępne piece są dostosowane do spalania biometanu - podkreśla Janusz Starościk.

Biometan to biogaz, który w procesie oczyszczenia uzyskuje takie same chemiczne i energetyczne właściwości co gaz ziemny, a jednocześnie jest zeroemisyjny i ekologiczny, gdyż może pochodzić z odpadów rolnych. Jak wyjaśnia na swojej stronie internetowej Polska Organizacja Biometanu, taka sama ilość dwutlenku węgla jest absorbowana z atmosfery, jak ilość uwalniana podczas spalania biometanu - stąd jest to technologa zeroemisyjna.

"W przypadku istniejących budynków, użytkownicy kotłów nie będą musieli wymieniać instalacji grzewczej, jeśli będzie ona pozwalała na wykorzystanie rosnącej domieszki biokomponentów, jak biometan czy biopropan. W świetle dyrektywy EPBD będą one traktowane równorzędnie do innych urządzeń grzewczych zasilanych paliwami odnawialnymi, jak np. pompy ciepła" - wskazuje Polska Organizacja Gazu Płynnego.

Dodatkowo, piece gazowe będą mogły dalej funkcjonować, ale w połączeniu z instalacjami OZE - np. fotowoltaiką czy pompą ciepła, stając się w myśl przepisów źródłem hybrydowym. W założeniu jednak mają być źródłem uzupełniającym, czyli tzw. szczytowym. Uruchamiać się mają tylko w sytuacji, gdy podstawowe źródło, oparte o OZE, nie wystarczy, czyli np. w szczytach zapotrzebowania na energię.

- Pułapka gazowa to teza na wyrost. Gaz wciąż będzie wykorzystywany, a technologia umożliwia jego włączenie w miks paliwowy tak, aby spełnia unijne warunki - uspokaja Janusz Starościk.

W całej Polsce z gazu ziemnego korzysta ok. 2 mln gospodarstw domowych. A jeszcze niedawno 230 tys. kotłów gazowych kupiono dzięki dotacjom z popularnego programu "Czyste Powietrze". W ciągu kilku ostatnich lat Polacy zawarli setki tysięcy umów dotyczących wymiany źródeł, którym ogrzewają domy, a najczęściej wybierali właśnie kotły gazowe.

Chociaż gaz wciąż pozostanie dostępnym źródłem, korzystanie z tego paliwa z czasem stanie się coraz mniej opłacalne.

- Osoby posiadające kotły gazowe nie muszą planować ich wymiany. Warto jednak pamiętać, że dyrektywa EPBD nakłada na państwa członkowskie obowiązek opracowania planów działań pozwalających na odejście od gazu w budynkach do 2040 roku. Może to się odbywać zarówno poprzez stosowanie zachęt, jak i konkretnych wymogów - zaznacza Maria Niewitała-Rej.

Cała Unia ma wyznaczony cel neutralności klimatycznej oraz idące za nim narzędzia, które będą wymuszały redukcję emisji, również w ogrzewaniu.

Jednym z takich bodźców będzie wdrożenie od 2027 roku ETS2 – nowej fazy Europejskiego Systemu Handlu Emisjami, który obejmie budynki. ETS2 z jednej strony podniesie koszty korzystania z gazu. Z drugiej jednak strony, dzięki ETS2 rząd pozyska środki na wsparcie obywateli w inwestycjach, np. na wymianę kotłów gazowych. W efekcie wzrost cen gazu oraz dostępność dofinansowania na pompę ciepła mogą sprawić, że wymiana kotła gazowego stanie się opcją bardziej opłacalną niż dalsze ogrzewanie gazem - zaznacza Maria Niewitała-Rej.

Jeżeli więc nie wprowadzimy standardów dla nowych budynków i nie wesprzemy modernizacji istniejących, wymianę i tak będzie wymuszać rosnący rachunek.

Przemysław Ciszak, dziennikarz money.pl