Z ogólnopolskiego badania opinii społecznej, wykonanego przez UCE Research i Syno Poland dla platformy Therapify, wynika, że w 2021 roku Polacy zamierzają głównie ograniczyć bądź całkiem porzucić słodycze – 36 proc., alkohol – 26,7 proc., papierosy lub tytoń – 22,1 proc., a także napoje energetyczne – 12 proc.
– To są jedne z najpopularniejszych i najbardziej dostępnych w naszym kraju używek. Jednocześnie to właśnie o ich szkodliwości najwięcej mówi się w mediach. Zebrane wyniki świadczą o tym, że Polacy stają się coraz bardziej świadomi i podejmują decyzje o zmianach w trosce o swoje zdrowie – komentuje Damian Markowski, ekspert z Therapify.
Natomiast dr Maciej Dębski, socjolog problemów społecznych, ekspert w dziedzinie uzależnień od substancji psychoaktywnych, zwraca uwagę na to, że Polacy chcą zmieniać w szczególności to, czym mogą chwalić się publicznie. I tak np. w przypadku słodyczy główną motywacją zwykle bywa chęć poprawy sylwetki, co często jest demonstrowane w mediach społecznościowych. Rzadziej chodzi o faktyczne polepszenie stanu zdrowia. Rzucanie palenia też jest modne i dobrze postrzegane. Z kolei nadużywanie alkoholu źle wpływa na kontakty społeczne i bywa powodem wstydu.
– Poza aspektami zdrowotnymi czy wizerunkowymi znaczenie mogą mieć też kwestie finansowe. Z wielu badań rynku wynika, że Polacy w dużej części w I kwartale br. zamierzają ograniczyć swoje wydatki w sklepach. I w pierwszej kolejności chcą zaoszczędzić na słodyczach i przekąskach, na trzecim miejscu – na alkoholu, a na piątym – na papierosach i tytoniu. Łączy się to z wnioskami z tego badania – zauważa Krzysztof Zych, główny analityk UCE Reaserch.
Na końcu listy znalazły się takie używki, jak marihuana – 2,6 proc., narkotyki twarde – 2,9 proc., chemsex – 3,5 proc., hazard – 7,5 proc., a także kawa – 9,9 proc. Jak podkreśla dr Dębski, ankietowani często nie przyznają się do tych najrzadziej deklarowanych nałogów, oczywiście poza nadmiernym piciem. Zdaniem eksperta, ukrywanie uzależnienia, o którym wiedzą tylko nieliczni, zazwyczaj mający te same problemy, nie motywuje do wprowadzania zmiany w życiu. Oczywiście są od tego wyjątki.
– Zgodnie z polskim prawem, samo posiadanie marihuany czy narkotyków twardych jest nielegalne. Mimo anonimowości badania, to mogło mieć wpływ na deklaracje, podobnie jak mniejsza dostępność tych substancji w porównaniu do cukru czy tytoniu. Z kolei wyniki dotyczące hazardu czy kawy mogą świadczyć o braku poczucia szkodliwości czy utraty kontroli nad tymi nałogami. Raczej słyszymy o uzależnieniu od papierosów lub alkoholu. W przyszłości częściej będzie mówiło się o hazardzie, bo ten problem dynamicznie rośnie i staje się niebezpiecznym społecznie zjawiskiem – informuje Damian Markowski.
Z kolei 25,9 proc. badanych stwierdziło, że niczego nie zamierza zmieniać. Natomiast 8,1 proc. nie miało jeszcze wyrobionego zdania w tej kwestii. Jak wiadomo, nie wszyscy Polacy miewają problemy z używkami. Okazjonalne spożywanie alkoholu, zjedzenie ciastka czy wypicie filiżanki kawy nie jest zbyt szkodliwe w przypadku zdrowej osoby.
– Polacy często nawet nie zdają sobie sprawy z tego, że są uzależnieni od jakiejś czynności lub nie wyobrażają sobie, że mogliby jej zaprzestać. Brakuje im samodyscypliny i chcą natychmiastowych efektów. Dopiero kiedy problem utrudnia codzienne funkcjonowanie, burzy relacje osobiste, zabiera zdrowie i pieniądze, wówczas wiele osób dostrzega potrzebę wprowadzenia zmian. A wtedy konieczny bywa już odwyk – ostrzega dr Dębski.
Z badania wynika, że w zeszłym roku Polacy też mieli postanowienia noworoczne. 36,7 proc. ankietowanych zadeklarowało, że próbowało wprowadzić ograniczenia, ale udało im się to z krótkotrwałym efektem. 18,7 proc. respondentów stwierdziło, że starało się, ale nie osiągnęło widocznych rezultatów. I tyle samo osób przyznało, że miało taki plan, ale w ogóle nie podjęło próby. 17,4 proc. badanych informowało, że zdecydowanie nie próbowało niczego zmieniać.
– Wyniki pokazują, że same chęci mogą nie wystarczyć, gdyż w ponad połowie przypadków próby zakończyły się porażkami. Ograniczenie czy porzucenie używek łączy się ze zmianą nawyków, a niejednokrotnie też z koniecznością wyjścia z nałogu. Ludzie polegają często na tzw. silnej woli, która w większości przypadków nie wytrzymuje próby czasu. Takie cele powinno się starannie planować i realizować, najlepiej z pomocą specjalisty – wyjaśnia ekspert z Therapify.
Badanie pokazuje też, że 80,7 proc. respondentów nie widzi potrzeby korzystania z profesjonalnej pomocy psychologa bądź psychoterapeuty. Tylko 12,8 proc. ankietowanych jest odmiennego zdania. Dr Dębski uważa, że w Polsce problemem jest brak profilaktyki zdrowotnej. Ludzie unikają wizyt u lekarzy medycyny. Tym bardziej nie chcą chodzić do terapeutów. Wolą udawać, że ich problemy nie istnieją albo same się rozwiążą. Nie biorą odpowiedzialności za siebie. Często uciekają w używki właśnie po to, żeby zapomnieć o innych kłopotach.
– Niestety, wciąż w sporej części społeczeństwa istnieje przekonanie, że korzystanie z usług terapeuty jest zarezerwowane wyłącznie dla osób chorych psychicznie. Brakuje świadomości, że jest to kwestia kompleksowego dbania o siebie. Niemiej jednak, przy rzucaniu używek czy też zmianie wieloletnich nawyków, zewnętrzne wsparcie może okazać się wręcz kluczowym czynnikiem, żeby finalnie osiągnąć sukces – podsumowuje Damian Markowski.
Badanie zostało przeprowadzone metodą CAWI w pierwszej połowie stycznia br. na reprezentatywnej próbie 1008 dorosłych Polaków w wieku 18-80 lat.
