Przypomnijmy, iż w chwili obecnej obowiązuje Ustawa z dnia 6 września 2001 roku o terminach zapłaty w obrocie gospodarczym (Dz.U. nr 129, poz. 1443). Ustawa ta ma zastosowanie do umów, których przedmiotem jest odpłatne dostarczanie towarów lub świadczenie usług przez małego przedsiębiorcę, w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. nr 101, poz. 1178 z poźn. zm), na rzecz przedsiębiorcy nieposiadającego takiego statusu. Ustawa przyznaje małym przedsiębiorstwom dodatkowe prawo do żądania odsetek od 31 dnia po spełnieniu świadczenia, niezależnie od ustalonego w umowie terminu zapłaty.
Ta obowiązująca od 1 stycznia 2002 roku regulacja okazała się jednak - w ocenie samych przedsiębiorców - mało skuteczna. Często bowiem zdarzają się sytuacje obchodzenia przepisów, polegające na zwracaniu towaru lub zgłaszaniu mało istotnych uwag do zrealizowanej dostawy - co w rezultacie doprowadza do opóźnienia w zapłacie zobowiązań.
Projekt ustawy przewiduje następujące zmiany:
- Wszystkie firmy z prawem do odsetek Prawo do żądania odsetek ustawowych przysługiwać będzie wszystkim przedsiębiorcom (a nie jak dotychczas - tylko małym przedsiębiorcom). Taką możliwość będą miały także władze publiczne, przez które należy rozumieć podmioty o których mowa w art. 4 oraz 4a ustawy z 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych.
Przepisy projektowanej ustawy obejmują ponadto umowy
zawierane przez:
- osoby wykonujące działalność rolniczą, nie będące jednak przedsiębiorcami;
- osoby wykonujące wolne zawody;
- oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych;
- podmioty prowadzące w Polsce firmy na podstawie ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium RP działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne.
- Odsetki Jednym z nadrzędnych celów projektu ustawy jest zdyscyplinowanie stron transakcji handlowych w zakresie stosowania krótkich terminów zapłaty za dostawy towarów lub wykonania usługi. Oznacza to, że jeżeli termin zapłaty nie został określony w umowie, wierzycielowi przysługiwać będą odsetki ustawowe za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu jego świadczenia niepieniężnego do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Odsetki naliczane będą automatycznie, bez konieczności wezwania przez przedsiębiorcę. Dzień wymagalności świadczenia pieniężnego określony jest w Kodeksie cywilnym.
W projektowanej ustawie przewidziano wprowadzenie odsetek sankcyjnych, w wysokości odsetek za zwłokę naliczanych przy zaległościach podatkowych (w chwili obecnej 15,5 proc. w skali rocznej), pod warunkiem spełnienia przez wierzyciela określonego w umowie świadczenia niepieniężnego. Strony mogą ustalić wyższy poziom odsetek.
- Wyjątki W ustawie przewidziano cztery wyłączenia spod działania jej przepisów. Dotyczą one:
- długów objętych postępowaniami prowadzonymi na podstawie przepisów prawa upadłościowego i układowego;
- umów, na podstawie których wykonywane są czynności bankowe;
- kontraktów, których przedmiotem jest odpłatne dostarczanie towarów lub świadczenie usług, finansowane w całości lub w części ze środków międzynarodowych instytucji finansowych oraz środków pochodzących z bezzwrotnej pomocy Unii Europejskiej. Dotyczy to także umów finansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE; umów zawieranych wyłącznie między podmiotami wymienionymi w art. 5 ustawy o finansach publicznych.
- Zastosowanie przepisów Przepisy projektowanej ustawy będą stosowane do umów zawieranych między podmiotami o różnych możliwościach kształtowania warunków umownych, w związku z tym z roszczeniami przewidzianymi ustawą będą mogły występować organizacje przedsiębiorców wyłącznie w imieniu i na rzecz wierzyciela będącego małym lub średnim przedsiębiorcą lub podmiotem prowadzącym działalność rolniczą. Nowe przepisy będą miały zastosowanie wyłącznie do transakcji handlowych przewidujących dostawę towaru lub świadczenie usługi po jej wejściu w życie. Zapobiegnie to sytuacji, w której odsetki przewidziane tę ustawą byłyby naliczane od umów wykonanych przez wierzyciela na podstawie dotychczas obowiązujących regulacji prawnych.
Proponuje się, aby ustawa weszła w życie od 1 stycznia 2004 roku.