Pani Iza z Warszawy jest w OFE od początku jego powstania. W 2014 r., kiedy większość Polaków wybrała przeniesienie swoich środków do ZUS, ona została przy Otwartym Funduszu Emerytalnym.
Wiodło się jej w życiu różnie – pracowała kilka lat poza krajem na czarno, ale też na umowach o dzieło, od których nie odprowadza się składek do ZUS.
Mimo to, na jej koncie w OFE jest obecnie odłożonych ponad 51 tys. zł ze składek. To o 41 311 zł więcej, niż wynosi średnia dla posiadaczy kont OFE podawana przez rząd (9 689 zł na osobę).
Nie średnia, ale liczy się mediana
Jak wynika z danych Komisji Nadzoru Finansowego, kobiety z rocznika pani Izy (1977) mają w OFE odłożone średnio po 16 008 zł, a mężczyźni – 18 685 zł. Są też roczniki takie jak: 1967 i 1968, gdzie średnia wartość zgromadzonego kapitału przekracza 21 tys. zł na osobę.
Średnia to jednak taka dana, która pokazuje rzeczywistość w bardzo krzywym zwierciadle. Średnio rzecz ujmując, każdy z nas ma po jednej piersi i jednym jądrze. To nie średnia, ale mediana jest tu kluczowa, ale danych na ten temat nikt nie ma.
W OFE są więc osoby, które mają odłożone niewielkie kwoty, jak np. pewien dwudziestolatek, który uzbierał 384 zł, ale jest też bardzo wiele osób, które pracowały wiele lat na etatach i mają po 100 tys. zł (tyle maksymalnie można było uzbierać do tej pory w OFE).
Do tej ostatniej grupy należy praktycznie cała klasa średnia w wieku pomiędzy 40 a 50 lat: lekarze, nauczyciele akademiccy, inżynierowie, architekci.
Jeśli po likwidacji OFE, które planuje rząd, zdecydują się oni przenieść swoje środki do IKE, zamiast do ZUS-u, będą musieli za tę operację słono zapłacić. Mowa tu o 15 proc. zryczałtowanym podatku dochodowym.
IKE nie odrobi szybko opłat
W przypadku pani Izy będzie to opłata w wysokości 7 650 zł. Tych, którzy mają na koncie uzbierane po 100 tys., zaboli jeszcze bardziej. Pożegnają się z 15 tys. zł.
Postanowiliśmy sprawdzić, czy opłaty przeształceniowe do IKE da się kiedykolwiek odrobić? Sprawdził to dla nas dr Antoni Kołek, prezes Instytutu Emerytalnego.
Zapytaliśmy go o sytuację pani Izy, która musiałaby zapłacić 7,6 tys. zł. O tyle będzie miała też mniej, zaczynając swoje oszczędzanie na przyszłą emeryturę w IKE.
- Osoba z 1977 r., która posiada obecnie w OFE około 51 tysięcy zł oszczędności, po transferze tych środków na IKE+ rozpocznie oszczędzanie z kwotą 43 350 zł. To oznacza, zakładając stały 2 proc. wzrost swojego kapitału, że w roku 2031 będzie miała ponownie ponad 51 tys. zł - szacuje dr Kołek.
Ekonomista dodaje, że w 2037 r., kobieta będzie miała już wiek emerytalny (60 lat), na jej koncie w IKE będzie kwota 58 343,39 zł i taką będzie mogła wypłacić jednorazowo lub ratalnie przechodząc na emeryturę.
Pani Iza po 9 latach oszczędzania w IKE odrobi więc cały podatek i wyjdzie na "0". Pod warunkiem jednak, że stopa zwrotu z inwestycji w IKE będzie cały czas dodatnia. To z koeli oznacza, że na Giełdzie Papierów Wartościowych przez te 9 lat musiałaby trwać nieprzerwanie hossa. IKE, podobnie jak OFE to instrumenty powiązane z notowaniami polskich spółek giełdowych.
Dla podatku w wysokości 15 tys. zł. nie liczyliśmy, kiedy nastąpiłby zwrot. Zdaniem Doroty Duli, ekspertki BCC oraz dyrektora Biura Programów Emerytalnych i Kapitałowych w MENTOR S.A, osoby inwestujące jeszcze przez 16 lat (dla 44 letniej kobiety to okres do osiągnięcia wieku emerytalnego) odrobić pobranej opłaty już nie zdołają.
ZUS bezpieczniejszą opcją?
Jak tłumaczy ekspertka, niezależnie od osiąganych wyników inwestycyjnych (w przypadku OFE stopa zwrotu obecnie wynosi 2,8 proc., ale już analizując ostatnie 36 miesięcy stopa zwrotu wynosi -6,4 proc. ), należy pamiętać również o kosztach - opłatach za zarządzanie, które w przypadku IKE wynoszą rocznie do 1,2 proc. i są nieproporcjonalnie wysokie w porównaniu z innymi produktami z przeznaczeniem emerytalnym.
A jaki byłby scenariusz, gdyby pani Iza przeniosła swój cały kapitał – czyli 51 tys.zł. z OFE do ZUS-u?
- Osoba z rocznika 1977, która zdecyduje się na transfer środków do ZUS w roku 2037 uzbiera kapitał w części z OFE w wysokości 79 456,34 zł. Zakładając stałą waloryzacje na poziomie 3 proc. przełoży się to na około 320 zł dodatkowej emerytury (środki te będą wypłacane wraz z emeryturą z pierwszego filaru (FUS/ZUS) – oblicza dr Kołek.
Trzeba przy tym pamiętać, że ZUS odprowadzi od emerytury pani Izy podatek dochodowy. Obecnie, jest to 17 lub 32 proc. Do tego jednak dochodzą kwoty wolne i ulgi (na zakup leków, darowizny, docieplenie budynku, Kościół itd.).
- W sumie więc efektywna stopa podatku dochodowego emerytów, którzy korzystają z ulg wynosi ok. 10 proc., a nie 17 proc. – podkreśla dr Kołek.
Jak będą opodatkowane emerytury za 15-20 lat? Tego nawet jasnowidz Krzysztof Jackowski jeszcze nie wie.
Dr Kołek przypomina jednak, że już dzisiaj pojawiają się propozycje znaczącego obniżenia PIT-u dla emerytów zarabiających do 2,5 tys. zł (doniesienia medialne dot. "Nowego Ładu" – red.). PSL zgłasza z kolei propozycje 0 proc. PIT dla emerytów.
Podsumowując: mamy sytuację, w której ci, którzy pójdą do IKE, zapłacą 15 proc. nie mając prawa do ulg i odpisów podatkowych, oraz pozostali, którzy wybiorą ZUS, którzy zapłacą efektywną stawkę PIT na poziomie 10 proc. (chodzi o tych, którzy mieszczą się w pierwszym progu podatkowym).
15 proc. to uczciwa stawka?
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przekonuje, że opłata w wysokości 15 proc. to najniższa z możliwych. Przenosząc środki do IKE, zapłacimy ją tylko raz, na samym początku.
Resort przypomina też, że stawki opodatkowania podatkiem PIT emerytur to obecnie 17 proc. i 32 proc. "Przy uwzględnieniu kwoty zmniejszającej podatek oraz ulg podatkowych efektywne opodatkowanie wynosi około 15 proc."- czytamy w komunikacie prasowym resortu.
Likwidacja OFE. Poprawki PiS przeszły przez komisję
Jak tłumaczą urzędnicy resortu funduszy, stawka 15 proc. była od początku w projekcie ustawy i nikt jej wysokości nie podważał. Uwzględnia ona kwotę wolną oraz zryczałtowane ulgi.
Ponadto urzędnicy podkreślają, że opłata przekształceniowa będzie dotyczyć wyłącznie sytuacji, w której uczestnik OFE wybierze prywatny charakter środków i dziedziczenie (czyli IKE).
- Opłata 15 proc. nie jest uczciwa – mówi wprost prof. Paweł Wojciechowski, główny ekonomista Pracodawców RP i były ministra finansów: Po pierwsze, dzisiaj z OFE opodatkowane są wypłaty, więc nie ma żadnego powodu, aby naruszać prawa nabyte. Po drugie, owa opłata nie jest podatkiem, tylko substytutem podatku, a więc nie ma żadnej pewności, że kolejny podatek nie zostanie na ubezpieczonych nałożony, np. od przekształcenia wypłat środków z IKE.
Według niego zapowiadane przez rząd podniesienie kwoty wolnej w PIT zmieni jeszcze bardziej na niekorzyść argument rządu, że 15 proc. jest równoważne efektywnej stopie opodatkowania dochodów emeryckich.
- Jeśli okaże się, że efektywna stopa podatkowa PIT dla dochodów emeryckich wyniesie ok. 2 proc, co jest bardzo możliwe sądząc po zapowiedziach dot. "Nowego Ładu", to może ostatecznie przechylić szalę wyboru Polaków na korzyść ZUS – przyznaje prof. Wojciechowski.
