Koalicja zapowiada podatkowe vacatio legis. To obietnica warta dopilnowania [OPINIA]

Tekst powstał w ramach projektu WP Opinie. Przedstawiamy w nim zróżnicowane spojrzenia komentatorów i liderów opinii publicznej na kluczowe sprawy społeczne i polityczne.

Sięgnijmy do tekstu porozumienia, które, co należy pochwalić, zostało ujawnione opinii publicznej. W punkcie 11 zapisano:

"Koalicja zamierza jak najszybciej doprowadzić do powrotu przewidywalności w systemie podatkowym, poprzez ustabilizowanie prawa i przywrócenie dialogu z organizacjami reprezentującymi pracodawców i związkami zawodowymi. Strony Koalicji zgodnie przyznają, że stabilny, przyjazny i sprawiedliwy system podatkowy to warunek niezbędny dla zwiększenia stopy inwestycji w gospodarce. W tym celu strony Koalicji wprowadzą w szczególności zasadę minimum sześciomiesięcznego vacatio legis dla zmian w prawie podatkowym."

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Patrząc z szerszej perspektywy, zawarcie w umowie obietnic dotyczących poprawy tworzenia prawa podatkowego oznacza, że są to postulaty wspólne dla wszystkich ugrupowań nowej większości, oraz że są one na tyle istotne, by znaleźć odzwierciedlenie w treści porozumienia. To dobry prognostyk, biorąc pod uwagę różnorodność przyszłej koalicji i wcale nie nieuzasadnione obawy co do stosunku lewicy do kwestii opodatkowania lepiej sytuowanych obywateli i przedsiębiorców.

Trudno też nie odnieść wrażenia, że nowa większość rządząca odpowiada w ten sposób na Polski Ład – pakiet podatkowy Mateusza Morawieckiego, który w pierwszej wersji, obejmującej niemal 300 stron tekstu prawnego, przyjmowano w rekordowe dwa tygodnie. Brak spójnej koncepcji, setki błędów, a także niczym nieusprawiedliwiony pośpiech przy uchwalaniu Polskiego Ładu krytykowali niemal wszyscy, włącznie z zapleczem parlamentarnym PiS-u czy rządowymi i sejmowymi legislatorami.

Kolejne "ustawy naprawcze" z jednej strony poprawiały niewiele, by z drugiej kompletnie odwracać niektóre skutki tej złej reformy. Bez wątpienia tak nie tworzy się nie tylko przepisów podatkowych, ale też jakiegokolwiek prawa. Jest tak tym bardziej, że, jak wyliczył FOR, w ostatniej kadencji średni czas między pierwszym a trzecim czytaniem projektu ustawy skrócił się niemal trzykrotnie w porównaniu do poprzednich lat.

Nowa koalicja deklaruje odejście od tej praktyki, zapowiadając m.in. wprowadzenie sześciomiesięcznego vacatio legis dla przepisów podatkowych. Przypomnieć należy, że już teraz z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że ustawodawca powinien wprowadzać zmiany w podatkach rozliczanych w cyklu rocznym nie później niż do 30 listopada danego roku – przyjmując, że takie vacatio legis jest "odpowiednie" z punktu widzenia zasady budowania zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Wymóg, by podatkowe vacatio legis obejmowało co najmniej 1 miesiąc, sformułowano jednak w zupełnie innym otoczeniu i dość dawno, bo pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Przez ćwierć wieku prawo podatkowe rozrosło się wielokrotnie, a znaczny wpływ na jego stosowanie mają przepisy unijne, dwustronne umowy zawierane przez Polskę czy standardy międzynarodowe. W trzeciej dekadzie XXI wieku, przy tym stopniu skomplikowania prawa podatkowego, trudno zaś przyjąć, by jego adresaci mogli dostosować się do nowych obowiązków w cztery tygodnie. Słuszna wydaje się także diagnoza koalicjantów, że poprawa przewidywalności przepisów podatkowych zwiększy poziom inwestycji.

Sześciomiesięczne podatkowe vacatio legis to tylko jedna z obietnic składająca się na poprawę zasad tworzenia prawa. Sygnatariusze umowy zapowiadają reformę procesu legislacyjnego, w tym powrót do dialogu z przedstawicielami pracodawców i pracowników, i partnerskie relacje z organizacjami pozarządowymi. W kuluarach słychać o zmianach w regulaminie Sejmu i ustawie o Radzie Ministrów, wypełniających kamienie milowe dotyczące standardów stanowienia prawa zawarte polskim KPO, ale też o cyfryzacji procesu legislacyjnego i wzmocnieniu analityki publicznej.

Zapowiadane reformy mogą mieć też znaczenie polityczne. Pierwsza połowa przyszłej kadencji obejmuje bowiem okres prezydentury Andrzeja Dudy, który raczej nie będzie skłonny do współpracy z przyszłym rządem w takim stopniu, w jakim miało to miejsce w czasach premierostwa Mateusza Morawieckiego czy Beaty Szydło. Jeśli nowa większość rzeczywiście poprawi standardy legislacji i zacznie przedstawiać prezydentowi dobre prawo, przyjęte rzetelnie i po partnersku, to Andrzejowi Dudzie trudniej będzie je zawetować. Będzie to zatem korzystne zarówno dla rządzących, jak i samych obywateli, w tym podatników.

Ujawniona umowa koalicyjna i zapowiedź wydłużenia podatkowego vacatio legis to bez wątpienia dobra wiadomość. Postulat ten zweryfikuje oczywiście praktyka. Jest więc istotne, by w nadchodzących czterech latach zarówno organizacje pozarządowe, jak i media skrupulatnie monitorowały wdrażanie nowych standardów i zwracały uwagę na wszelkie niedociągnięcia.

Patryk Wachowiec, analityk prawny Forum Obywatelskiego Rozwoju