Biedronka, Lidl i inni. Sieci szykują się na wielką zmianę

Zgodnie z podpisaną przez prezydenta w grudniu 2024 roku nowelizacją ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, system kaucyjny wystartuje w Polsce 1 października 2025 roku.

Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 mkw., będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać kaucję. Mniejsze sklepy będą pobierać kaucję, ale przystąpienie do systemu odbioru opakowań będzie w ich przypadku dobrowolne. System ma objąć trzy rodzaje opakowań: butelki plastikowe do 3 litrów, metalowe puszki do 1 litra, a także - od 1 stycznia 2026 roku - szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

- Możemy przyjąć, że w Polsce jest od 60 do 100 tysięcy sklepów. A w początkowym okresie, tj. dwóch lat od uruchomienia, system kaucyjny będzie dotyczył rzędu wielkości między 20 a 30 tysięcy sklepów – ocenia prezes Polskiej Izby Handlu Maciej Ptaszyński. Zaznacza jednak, że są to szacunki, bo dokładna liczba wszystkich sklepów spożywczych w Polsce jest trudna do określenia. Podobnie jak liczba większych sklepów, które - zgodnie z ustawą - będą musiały wprowadzić zbiórkę opakowań w ramach systemu kaucyjnego.

- W pewnym momencie udział w systemie kaucyjnym lub jego brak może okazać się jednak czynnikiem gry konkurencyjnej. Jeśli klient kupuje produkt w opakowaniu kaucyjnym, będzie chciał go gdzieś zwrócić. A gdy to zrobi, nie będzie szedł do innego sklepu, by kupić nowy produkt - dodaje również Ptaszyński. Jego zdaniem każdy sklep, który w długofalowej perspektywie będzie chciał być konkurencyjny w stosunku do punktów mających system kaucyjny obligatoryjnie, też będzie musiał rozważyć dołączenie do systemu.

Ptaszyński zwraca uwagę, że przygotowania do uruchomienia systemu kaucyjnego będzie generować znaczne koszty. Pierwszy wydatek to zakup drogich automatów do odbioru butelek. Opakowania trzeba również odebrać i składować, co też oznacza koszty. Do tego dochodzą wydatki związane z całą logistyką.

Polska Agencja Prasowa zapytała przedstawicieli największych sieci handlowych działających w Polsce o stan przygotowań do uruchomienia systemu kaucyjnego oraz o potencjalne koszty związane z dołączeniem do systemu.

- Jesteśmy po testach w kilku sklepach, czego efektem są już pierwsze instalacje rekomendowanych urządzeń. Za nami również pierwszy etap zamówień urządzeń. Jesteśmy w trakcie negocjacji z dostawcami urządzeń i zakładamy, iż w styczniu rozpoczną się pierwsze produkcje maszyn dla sklepów Lewiatan - mówi dyrektor marketingu i członek zarządu PSH Lewiatan Marcin Poniatowski.

Poniatowski szacuje koszt dostosowania standardowego sklepu do zbiórki opakowań wraz z przygotowaniem miejsca i infrastruktury na średnio ok. 100 tys. zł. Kwota ta zależna jest jednak od możliwości lokalizacyjnych punktu zbiórki opakowań. Docelowo urządzenia te - zgodnie z założeniami sieci - znajdą się w ponad 1,5 tys. sklepów.

- W zakresie umów z operatorami czekamy na pełną ofertę od wszystkich operatorów, którzy będą tworzyć system kaucyjny w Polsce. Z przykrością musimy stwierdzić, że ciągle jeszcze wiele kluczowych elementów sytemu nie jest ustalonych i jak dotychczas nic nie wskazuje na to, że ma się to szybko zmienić. Ciągle nie wiadomo, jak będzie wyglądał system rozliczeń, logistyka i czy wymagania operatorów będą się pokrywały, czy każdy będzie oczekiwał dostosowania się do jego wymagań. W tym zakresie ciągle system kaucyjny stoi w miejscu - zwraca uwagę Poniatowski.

Menadżerka ds. procedur i procesów w Aldi Polska Judyta Ciesińska przekazała PAP, że jej sieć prowadzi obecnie "intensywne prace" nad wdrożeniem systemu kaucyjnego we własnych sklepach.

- Sukcesywnie w naszych sklepach umieszczane są kolejne recyklomaty, prowadzone są również testy wewnętrzne systemu. Na obecną chwilę posiadamy już ok. 50 urządzeń, a docelowo będą się one znajdować we wszystkich sklepach Aldi, których posiadamy ponad 350 - wylicza Ciesińska. Koszt wdrożenia całego systemu w tej sieci szacowany jest na kilkudziesiąt milionów złotych.

- System kaucyjny to ogromna inwestycja dla wszystkich firm na rynku, od zmian w opakowaniach, po zakup maszyn do zbiórek automatycznych. Obecnie prowadzimy testy w 13 sklepach z 5 dostawcami urządzeń do zbiórki automatycznej w celu wyboru docelowego urządzenia, który w sposób optymalny spełni nasze wymagania - mówi z kolei dyrektorka ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w sieci Biedronka Agnieszka Koc.

- Obecnie czeka nas bardzo dużo pracy i kosztów w obszarze przygotowania i wdrożenia dobrze działających procesów logistycznych, informatycznych oraz finansowych w odniesieniu do poszczególnych operatorów systemu. Dla podmiotu, który w myśl prawa musi podpisać umowę z każdym operatorem systemu, będzie to spore wyzwanie. Wiąże się z połączeniem naszych systemów informatycznych z różnymi systemami zewnętrznymi, w sposób zapewniający bezpieczeństwo przepływu danych każdej ze stron - tłumaczy.

- Czekamy nadal na utworzenie organizacji parasolowej, która zapewni transparentne i efektywne działanie systemu - dodaje.

Biuro prasowe Lidla przekazało natomiast, że sieć testuje już zbiórkę plastikowych butelek w butelkomatach, a w niektórych regionach również metalowych puszek. W ramach testów Lidl nie pobiera od klientów kaucji, a do automatów przyjmuje również opakowania innych producentów i sieci handlowych.

"Procedujemy montaże automatów w naszych obiektach na terenie całego kraju, jednak z uwagi na znaczą liczbę naszych sklepów, stanowi to ogromne wyzwanie organizacyjno-logistyczne. Dokładamy wszelkich starań, by wyposażyć każdy sklep w butelkomat" -informuje Lidl.

Sieć dodaje, że stworzenie "efektywnego i skoncentrowanego na potrzebach obywateli" systemu kaucyjnego będzie wymagało nowoczesnej i dobrze rozwiniętej logistyki, skutecznego zarządzania surowcami, danymi oraz finansami.

Auchan podaje z kolei, że obecnie jest w trakcie rozmów z operatorami systemu kaucyjnego, a dla firmy wprowadzenie systemu wiązało się z koniecznością wprowadzenia zmian organizacyjnych. "W firmie powołany został zespół projektowy dedykowany do tego systemu, który oceniał różne scenariusze i przydzielał niezbędne zasoby zgodnie z ramami regulacyjnymi. Weryfikowane były wszystkie możliwości, zarówno zbiórki ręczne od klienta jak i wstawienie recyklomatów do naszych sklepów" - informuje sieć.

"Testujemy różne rozwiązania, ale będziemy się skupiać na przyjmowaniu od klientów wszystkich opakowań kaucjonowanych poprzez dedykowane maszyny – recyklomaty. Obecnie sieć posiada 7 recyklomatów, które przyjmują butelki szklane kaucjonowane oraz butelki PET. Każdy ma też możliwość przyjmowania puszek" - dodaje Auchan. Sieć planuje postawienie recyklomatów w każdym sklepie. Będą one znajdowały się w pasażu sklepu oraz na parkingach.

Dyrektor rozwoju sprzedaży w Carrefour Polska Piotr Lubiewa-Wieleżyński mówi natomiast, że sieć nie ma jeszcze sfinalizowanej umowy z żadnym z operatorów, jednak w ramach pilotażu systemu kaucyjnego prowadzonego w aglomeracji warszawskiej współpracuje z firmą PolKa – Polska Kaucja, która jest jednym z operatorów systemu kaucyjnego w Polsce. W ramach tego pilotażu zwrotomaty działają w 18 sklepach Carrefour w Warszawie i okolicach.

- Nie podjęliśmy również jeszcze decyzji dotyczącej finalnego modelu zbiórek, które będziemy realizować w naszych sklepach i z tego powodu trudno jest nam oszacować koszty dostosowania naszej sieci do nowego ustawodawstwa. Nasza sieć prowadzi w Polsce 6 formatów sklepów, a także galerie handlowe. Dla każdego z nich będziemy osobno podejmować decyzje dotyczące finalnego modelu zbiórki - mówi Lubiewa-Wieleżyński.

- Naszym celem jest wyposażenie wszystkich naszych sklepów własnych oraz każdego naszego partnera biznesowego we właściwe rozwiązanie techniczne dla systemu kaucyjnego w jego placówce - dodaje.

Przedstawiciel Carrefour przypomina też, że sieć pierwsze działania pilotażowe do wprowadzenia systemu kaucyjnego w przyszłości rozpoczęła jeszcze w grudniu 2020 r., gdy zaczęto przyjmować szklane butelki zwrotne bez paragonu. W styczniu 2023 r. uruchomione zostały z kolei testy własnego systemu zbiórki opakowań realizowanego wraz z Organizacją Odzysku Opakowań EKOPUNKT.

Sieć Netto przekazała z kolei, że ma podpisaną umowę z operatorem systemu kaucyjnego i aktualnie jest w fazie testów. Ponadto od lutego 2025 roku Netto planuje uruchomienie testów dla klientów. "W tej chwili trudno wskazać, w ilu sklepach staną maszyny obsługujące system kaucyjny. Wszystko zależy od zapotrzebowania, ale i dostępności maszyn. Z pewnością wszystkie sklepy będą przygotowane do zbiórki opakowań objętych kaucją do 1 października 2025 - zapewnia Netto.

Żabka Polska poinformowała, że zgodnie z przepisami o systemie kaucyjnym obowiązek zbiórki opakowań obejmie "bardzo niewiele spośród prawie 11 tys. sklepów Żabka". Przepisy zakładają bowiem, że obowiązek ten będzie dotyczyć jedynie sklepów o powierzchni ponad 200 mkw. "Mimo to każdy sklep, który będzie sprzedawał napoje, ma obowiązek pobierać od klienta kaucję, a następnie rozliczać się z operatorem systemu" - dodaje sieć. Zaznacza też, że obecnie prowadzi rozmowy biznesowe z operatorami.

Żabka przekazała, że do tej pory udostępniła klientom 72 maszyny do zbiórki opakowań po napojach zlokalizowanych na terenie wybranych sklepów Żabka lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie m.in. w Bydgoszczy, Zielonej Górze, Poznaniu i Warszawie. Dodała, że obecnie prowadzi również programy pilotażowe w sklepach we Wrocławiu, Tychach i Katowicach.

Celem systemu kaucyjnego jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy i zwiększenie poziomu recyklingu. Po stworzeniu systemu kaucyjnego, kaucja pobierana będzie od każdego wprowadzonego na rynek napoju w opakowaniu objętego tym systemem. Zwrot tej kaucji użytkownikowi końcowemu będzie następował również za pomocą systemu, bez konieczności okazywania paragonu kupna napoju. Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego.

Prace nad ustawą kaucyjną trwały kilka lat. Przepisy w tej sprawie zostały ostatecznie przyjęte przez parlament i podpisane przez prezydenta w 2023 r. Część branży, interesariuszy systemu kaucyjnego zwracała jednak uwagę, że przepisy są dziurawe i wymagają uzupełnienia o kluczowe dla nich elementy. Po wyborach parlamentarnych nowe kierownictwo resortu klimatu i środowiska rozpoczęło prace nad nowelizacją. Ta została przyjęta przez parlament i podpisana przez prezydenta w grudniu 2024 r.